کیست شکلاتی تخمدان، درمان قطعی

کیست‌های شکلاتی نوعی کیست غیرسرطانی هستند که معمولاً در داخل تخمدان‌ها تشکیل می‌شوند. این کیست‌ها نام خود را از ظاهر قهوه ای و قیر مانند خود گرفته و شبیه به شکلات آب شده هستند. کیست های شکلاتی همچنین اندومتریوز تخمدانی نیز نامیده می‌شوند.
رنگ تیره کیست شکلاتی، ناشی از خون قاعدگی و بافتی است که درون کیست را پر کرده است. کیست شکلاتی ممکن است در یکی از تخمدان ها یا هر دوی آنها به وجود آید و ممکن است به صورتی تکی یا چندتایی ظاهر شوند.
کیست‌های شکلاتی در ۲۰ تا ۴۰ درصد زنانی مبتلا به اندومتریوز هستند، پدید می‌آید. آندومتریوز نوعی اختلال رایج است که در آن پوشش رحم که با نام اندومتریوم شناخته می‌شود و در زمان پریود به صورت خون از بدن خارج می شود، در خارج از رحم و برروی تخمدان ها، لوله های فالوپ، و سایر نقاط دستگاه تولید مثل رشد می‌کند. رشد بیش از حد این پوشش، موجب دردهای شدید قاعدگی و حتی گاهی ناباروری می‌گردد. کیست های شکلاتی نوعی آندومتریوز هستند و اعلب نوع شدید اندومتریوز محسوب می شوند.

علائم کیست شکلاتی چیست؟
کیست های شکلاتی ممکن است در بعضی از زنان موجب بروز علائمی گردد؛ اما سایر افراد ممکن است هیچگونه علامتی را تجربه نکنند. همچنین اندازه‌ی کیست لزوماً با شدت علائم مرتبط نیست. ممکن است زنی مبتلا به یک کیست کوچک دچار علائم کیست شکلاتی باشد ، ولی شخص دیگری با یک کیست بزرگ هیچگونه علائمی نداشته باشد. سایز کیست ها از ۲ تا ۲۰ سانتیمتر متغیر است.
علائم کیست شکلاتی شبیه علائم بیماری اندومتریوز هستند و شامل موارد زیر می شوند:
- قاعدگی های دردناک، همراه با دل درد
- دردهای لگنی که با پریود ارتباطی نداشته باشد.
- پریود نامنظم
- درد در هنگام رابطه‌ی جنسی
- ناباروری در برخی از زنان
اگر کیست شکلاتی پاره شود، ممکن است منجر به دردهای شدید و ناگهانی در شکم و در طرفی که کیست قرار دارد، شود. پارگی کیست وضعیتی اورژانسی است. در صورتی که مشکوک به پارگی کیست هستید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

علت ابتلا به کیست شکلاتی
بحث های زیادی در مورد چگونگی تشکیل کیست‌های شکلاتی وجود دارد. یک نظریه درباره علت ایجاد اندومتریوز و کیست شکلاتی، نظریه قاعدگی بازگشتی است به این معنی که خون حاوی سلول های مخاط رحم که باید از طریق واژن در زمان پریود از بدن خارج شود، از طریق لوله های فالوپ به درون محوطه لگن وارد شده و شروع به رشد و نمو می کند
هر ماه، در اثر ترشح هورمون‌های زنانه‌ی استروژن و پروژسترون، پوشش رحم ضخیم‌تر شده و سپس در هنگام قاعدگی، این پوشش رحم به صورت پریود در اغلب زنان از بدن خارج می شود.. اما در زنان مبتلا به کیست‌ شکلاتی تصور می‌شود که مقداری از این خون قاعدگی که از واژن خارج می‌شود، به یک یا هردو تخمدان می‌چسبد و در نهایت به تخمدان نفوذ کرده و در داخل آن جای می‌گیرد و این اتفاق منجر به ایجاد کیست می‌گردد.
بافت درون این کیست‌ها بسیار شبیه به مخاط رحم عمل می کند. این بافت همانن پوشش درون رحم در طی ماه رشد کرده و سپس در واکنش به هورمون های زنانه در زمان پریود فرو می‌ریزد. اما این بافت به جای خارج شدن از بدن در داخل کیست به دام می‌افتد. همین امر باعث ایجاد التهاب شده و عملکرد تخمدان‌ها را مختل می کند.

تشخیص کیست شکلاتی
ممکن است پزشک، در موارد زیر برای شما انجام سونوگرافی لگن را تجویز کند:
- هنگام انجام معاینه‌ی لگن، کیستی را احساس کند.
- بر اساس علائم بالینی، به وجود اندومتریوز در بدن شما مشکوک شود.
- شما بدون علت خاصی دچار ناباروری شده باشید.
سونوگرافی می‌تواند وجود کیست را تشخیص دهد اما لزوماً نمی‌تواند نوع آن را تعیین کند. جهت تشخیص قطعی یک کیست شکلاتی، پزشک مایع داخل کیست را خارج می‌کند. این کار معمولاً به وسیله‌ی بیوپسی سوزنی انجام می شود.

درمان کیست شکلاتی
درمان اینگونه کیست ها به عوامل زیادی از جمله موارد زیر بستگی دارد:
- سن
- علائم بالینی
- اینکه آیا یک تخمدان درگیر شده است یا هر دو تخمدان
- آیا تصمیم به بچه دار شدن دارید یا نه
اگر کیست کوچک بوده و علائم بالینی ایجاد نکرده باشد، ممکن است رویکرد پزشک شما این باشد که مدتی صبر کنید. همچنین ممکن است داروهایی برای شما تجویز شود که مانع تخمگ گذاری می‌گردد (مانند قرص‌های ضدبارداری). این امر ممکن است به کنترل درد کمک کرده و روند رشد کیست را آهسته کند، اما نمی‌تواند آن را درمان کند.
جراحی برای برداشتن کیست ها-که سیستکتومی تخمدان نامیده می‌شود- اغلب به زنانی پیشنهاد می‌شود که:
- علائم دردناک دارند.
- کیست آن‌ها بزرگتر از ۴ سانتیمتر است.
- دارای کیست هایی هستند که ممکن است سرطانی باشد. (البته احتمال بدخیم بودن این کیست ها تنها 1 درصد است)
- دچار ناباروری باشند.
جراحی، عموماً به شیوه‌ی لاپاراسکوپی انجام می‌شود. لاپارسکوپ، لوله ای باریک و دراز است که در انتهای آن یک لامپ و یک دوربین کوچک قرار داشته و پزشک به کمک آن‌ها جراحی را انجام می‌دهد. این وسیله از طریق یک برش کوچک وارد بدن می شود.

لاپاراسکوپی
نکته‌ی بحث برانگیزی که درخصوص جراحی وجود دارد این است که آیا جراحی به قدرت باروری آسیب می‌زند یا به آن کمک می‌کند. حتی اگر پزشک، بسیار ماهر باشد، باز هم ممکن است بافت سالم تخمدان همراه با کیست برداشته شود. این امر می‌تواند تأثیر منفی برروی عملکرد تخمدان داشته باشد. با این حال، التهاب و محیط سمی‌ ایجاد شده توسط کیست شکلاتی، ممکن است آسیب بیشتری را نسبت به جراحی به باروری وارد کند. بهتر است پیش از شروع درمان، تمام گزینه‌های ممکن را بررسی کرده و نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارید.

کیست شکلاتی و نازایی
کیست های شکلاتی ممکن است به بافت سالم تخمدان حمله کرده و به آن آسیب برسانند؛ بنابراین یک تهدید جدی برای باروری محسوب می شوند. درمان این کیست‌ها ممکن است دشوار بوده و جراحی های لگنی جهت کنترل و یا برداشتن آن‌ها می‌تواند منجر به آسیب به تخمدان و کاهش قدرت باروری شود.
در کل زنان مبتلا به کیست‌ شکلاتی نسبت به زنان فاقد آن:
- دارای تخمک‌های کمتری هستند.
- دارای تخمک‌هایی هستند که احتمال بالغ شدن آن‌ها کمتر است.
- دارای میزان بیشتری هورمون تحریک کننده‌ی فولیکول (FSH) هستند که ممکن است ناشی از مشکلات تخمدان باشد
علیرغم آسیب رساندن کیست‌های شکلاتی به تخمدان‌ها، بسیاری از زنانی که به این کیست‌ها دچار می‌شوند، قادر هستند تا به طور طبیعی باردار شوند. لقاح مصنوعی(IVF) یک گزینه‌ی مناسب برای زنانی است که مبتلا به کیست شکلاتی بوده و دچار مشکل ناباروری هستند.

نکات کلی درباره کیست شکلاتی
کیست های شکلاتی در زنان دارای اندومتریوز رایج بوده و علائم آن اغلب با دارو کنترل می‌شود. در برخی موارد نیاز است تا کیست‌ها خارج شود. بر اساس تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۰۶، حدود ۳۰ درصد از کیست‌هایی که توسط جراحی خارج شده بودند(به ویژه کیست های بزرگ)، دوباره بازگشتند. باردار شدن پس از جراحی، ریسک بازگشت دوباره‌ی کیست را کاهش می‌دهد. با پزشک خود راجع به گزینه‌های درمان صحبت کنید. اگر در آینده قصد بچه دار شدن دارید، پزشک خود را از آن مطلع سازید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا برنامه درمان مناسبی برای شما درنظر بگیرد.