بیماری دیابت در کودکان، هر آنچه باید بدانید

گاهی پدر و مادر ها متوجه می شوند فرزندشان با اینکه دچار پرنوشی و پرخوری است، اما کسل است، لاغر و نحیف شده و حال عمومی اش خوب نیست، ولی نمی دانند مشکل چیست. متخصصان غدد تاکید می کنند اگر پدر و مادری چنین نشانه هایی را مشاهده می کنند، باید آن را جدی بگیرند، چراکه این نشانه ها می تواند نشانه ابتلای کودک به دیابت باشد. دیابت کودک در زیر ۱۱ سال بروز می کند و تا پایان عمر با کودک همراه است و زمانی ظاهر می شود که پانکراس (لوزالمعده) تولید و ترشح انسولین را متوقف می کند.

چرا بعضی از کودکان دیابت می گیرند؟
کودک تان مدام دستشویی می رود و تشنه می شود؟ نمی دانید باید علائم را جدی گرفت یا صبر کرد تا خودش خوب شود. ته دل تان هم از مراجعه به پزشک و پیگیری بیماری اش می ترسید و دل تان می خواهد به شما بگویند هیچ خطری سلامتش را تهدید نمی کند. برچسب دیابتی خوردن کودک و تزریق های مداوم برای خیلی از والدین مانند کابوس است. به همین دلیل سراغ دکتر رجب، رئیس انجمن دیابت ایران رفتیم تا بگوید چگونه باید با این بیماری کنار بیاییم و درمان مناسب برای فرزندمان را انتخاب کنیم.
دیابت نوع یک همان دیابتی است که در گذشته به نام دیابت کودکان شناخته می شد. این دیابت به رغم اسمش ممکن است فرد ۸۰ساله را هم مبتلا کند، به همین دلیل دیگر دیابت کودکی نامگذاری نمی شود، اما شیوع بیشتر این نوع دیابت همچنان در سنین زیر ۳۰ سال، کودکان ۶ تا ۷ ساله و نوجوانانی که در مرحله بلوغ قرار دارند، است.

انسولین های طبیعی کجا می روند؟
دیابت نوع یک بیشتر بین نوجوانان و کودکان شایع است؛ البته امروزه این مرزبندی سنی برای دیابت تغییر کرده و به علت شیوه نادرست تغذیه و زندگی ماشینی بسیاری از کودکان و نوجوانان به دیابت نوع دو هم مبتلا می شوند.
دیابت نوع یک که بیشتر جنبه ژنتیکی دارد با محیط نامناسب در کودکان به وجود می آید به این صورت که سلول های بتا لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند یا نمی توانند انسولین تولید کنند یا آنقدر این تولید کم است که بدن را با کمبود این هورمون مواجه می کنند. درواقع سلول های دفاعی بدن سلول های خودی را مورد حمله قرار می دهند و سلول مولد انسولین را نابود می کنند که در این بین پزشکان با تزریق انسولین مورد نیاز، بدن را در حالت مناسب خود نگه می دارند.

چرا دیابت سراغ کودکان می رود؟
دیابت نوع دو به علت تغذیه نامناسب، چاقی، فعالیت کم، استرس وکم خوابی، مصرف دخانیات، چربی بالا و خلاصه هرآنچه برای زندگی سالم مضر است و در زندگی مکانیکی نهادینه شده است به وجود می آید، اما در دیابت نوع دو نمی توان بسیاری از علائم بالا را به کودکان نسبت داد زیرا کودکان عموما سیگار نمی کشند، درگیر استرس هم نیستند و در کل مستعد بسیاری از عوامل بالا نیستند.
در دیابت نوع یک، خود بیمار در ایجاد بیماری دخیل نیست و بیشتر جنبه ژنتیکی دارد که با عواملی خارجی دست به دست هم می دهند و ترشح هورمون انسولین را دچار مشکل می کنند. البته نظریه هایی هم مبنی بر تاثیر سموم و ویروس ها در دیابت نوع دو وجود دارد.

پر ادراری یکی از علائم دیابت است
پر ادراری یکی از علائم دیابت است؛ مثلا کودکی که قبلا شب ها تا صبح راحت می خوابید، حالا هر دو ساعت از خواب بیدار می شود و به دستشویی می رود و در روز هم احتمالا پر ادرار است، اما ممکن است این دستشویی رفتن های پی در پی از دید مادران پنهان بماند. به دنبال این پر ادراری بالطبع نیاز به آب و تشنگی هم افزایش پیدا می کند. در همین مرحله حتما به پزشک مراجعه کنید و این علائم را به سردی کردن فرزندتان نسبت ندهید. با خوددرمانی فرزندتان را به نبات داغ نبندید؛ با این کار ممکن است او را حتی در خطر مرگ قرار دهید.
نبات داغ، قند او را که شاید در این مرحله فقط ۴۰۰ باشد را به یک باره حتی تا ۸۰۰ هم بالا می برد که بسیار خطرناک است. والدین باید نسبت به علائم هوشیار باشند و به موقع دنبال درمان مناسب بروند، یکی از اشتباهات رایج نسبت دادن پرادراری به عفونت ادراری است که البته با پیگری منشا بیماری معلوم می شود.

تا آخر عمر دیابتی می ماند؟
بیماری دیابت به معنای پایان زندگی یا کوتاه شدن آن نیست. برعکس دیابتی ها می توانند ۸۰ یا ۹۰ ساله شوند و به طور نرمال به زندگی باکیفیت خود ادامه دهند. این بیماری به راحتی کنترل می شود و این بیماران با تحت نظر پزشک بودن و تنها نیاز به تزریق و کمی مراقبت در تغذیه به زندگی معمولی خود ادامه می دهند. بیمار با گرفتن انسولین از راه تزریق می تواند به زندگی خود ادامه دهد، اما به رغم تلاش پزشکان درمان قطعی یا شیوه های دیگری مثل خوردن یا اسپری انسولین وجود ندارد.

به کودک تان آگاهی های لازم را بدهید!
در دیابت کودکان؛ مادرها و پدرها نقش مهمی ایفا می کنند. به طور حتم کودک ۷ یا ۸ ساله توانایی تشخیص و درمان ندارد و این والدین هستند که باید با مراقبت به او آگاهی لازم را بدهند. به کودک راجع به زمان تزریق و بیماری اش دروغ نگویید. مراقب باشید در این زمان بحرانی درست عمل کنید؛ از کاه کوه نسازید و استرس های خود را به کودک تان منتقل نکنید. سعی کنید او را در کارهای درمانی اش دخیل کنید؛ از کارهای جزئی مثل آوردن دستگاه گرفته تا آموزش نحوه کنترل قند خون.
خلاصه سعی کنید تمام دانسته های تان راجع به بیماری را در اختیار کودک تان قرار دهید. او را نترسانید حالا که قرار است یک عمر با این بیماری همراه باشد، برایش تصویر وحشتناکی از دیابت ترسیم نکنید. حتما از کادر پزشکی کمک بگیرید تا شما را آگاه تر کنند و هرجا تصور کردید جوابی برای سوال های فرزندتان ندارید سراغ روانشناس یا کادردرمانی بروید تا کودک تان را دچار بحران نکنید.

ممنوعیت غذایی کودکان دیابتی
کودک دیابتی نمی تواند کیک تولد بخورد؟
از ضرر و زیان های شیرینی و کیک هرچه بگویم باز هم کم است. این شکر شیرین برای کودکان سالم هم مضرر است و بهتر است مصرفش کاهش پیدا کند. در مورد کودکان دیابتی هم داستان مانند کودکان سالم است؛ کودکان دیابتی هم می توانند مانند کودک سالم که به تغذیه اش اهمیت می دهد، غذا و تنقلات مصرف کنند. مصرف شیرکاکائو و کیک در صبحانه یا کاکائو صبحانه برای فرزندان سالم هم توصیه نمی شود. درواقع میزان نرمال کالری مورد نیاز کودک دیابتی باکودک غیردیابتی تفاوتی ندارد؛ آنان باید سعی کنند از مواد غذایی که قند ساده دارد کمتر مصرف کنند و مصرف این قند ها به سه یا چهار وعده تقسیم شود.
با آموزش صحیح حتی کودک دیابتی هم می تواند از کیک تولد دوستش بخورد فقط لازم است قبلش قند خونش را چک کند. او می تواند با حساب و کتاب از همه گروه های غذایی استفاده کند. به این رژیم با دید مثبت بنگرید، این نوع تغذیه، سلامتی بیشتری را در میانسالی برای کودک تان به ارمغان می آورد. سازمان بهداشت جهانی میزان قند مورد نیاز را برای همه افراد پنج درصد کالری مورد نیاز هر فرد اعلام کرده که متاسفانه در بسیاری از کشورها این میزان تا ۴۵ رسیده است.

اگر قندش بالا رفت چه کنیم
چک کردن قند کودکان و نوجوانان چهار بار در روز ضروری است. کودکان فعالیت بیشتری دارند و ممکن است در غذا خوردن خیلی محتاط نباشند از این رو برای پیشگیری از افزایش یا کاهش قند بهتر است قند مدام چک شود. علائم افزایش قند؛ پرادراری، سستی، بی حالی و تغییر در خلق است. قند بالا برعکس افت قند به یکباره اتفاق نمی افتد و ممکن است به علت تب یا مثلا دندان درد ایجاد شده باشد. اگر قند بالا برود و به حدود ۲۰۰ تا۲۵۰ برسد عملا در خانه کاری از دست کسی بر نمی آید و بهتر است کودک را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید. چک کردن قند کودکان و نوجوانان چهار بار در روز ضروری است.

به این توصیه ها عمل کنید
۱- نشانه ها را جدی بگیرید
نشانه های افت قند؛ رنگ پریدگی، لرزش، تغییر در خلق، عصبانبت، تاری دید و گرسنگی است که اگر ادامه پیدا کند ممکن است کودک را تا مرز تشنج یا کما برساند. افت قند خون به طور ناگهانی ظاهر می شود. ممکن است کودک تان در حالی که مشغول فوتبال بازی کردن است قندش به یک باره پایین بیایید و حتی ممکن است نیمه شب و به دور از چشمان شما دچار افت قند شود و به یکباره از خواب بپرد.
۲- خود درمانی نکنید
اگر قندش تا حد زیادی پایین آمد، طوری که هشیار نبود- مثلا در خواب بود یا دور از دسترس تان بود- به زور شیرینی جات را در دهانش نگذارید که ممکن است به آسپره دچار شود. در این مواقع والدینی که کودک دیابتی دارند حتما آمپول مخصوص این زمان که هورمون آلفا را بالا می برد در منزل دارند. اگر تزریق هم نتوانست حال کودک را جا بیاورد سریعا به پزشک مراجعه کنید.
۳- نیم ساعت یک بار چک کنید
در زمان افت قند خون اگر کودک هشیار بود فورا برایش مواد قندی که سریع جذب می شوند آماده کنید؛ همان قندی که برایش مضرر بود حالا دوای دردش است. می توانید ۶ یا ۷حبه قند را در یک لیوان آب حل کنید و به او بدهید، کمی بعد که حالش جا آمد غذا برایش آماده کنید. در این مواقع نیم ساعت به نیم ساعت قندش را چک کنید تا از نرمال شدن قند مطمئن شوید.
۴- درمان گیاهی ممنوع
باید نسبت به تغییر حالات و رفتار کودکان دیابتی حساس بود. یادتان نرود انسولین در هیچ ماده گیاهی وجود ندارد و تحقیقات جامعی که اثبات کند با مصرف دارچین، چای و کافئن می توانیم قند خون مان را تنظیم کنیم، وجود ندارد. از طرفی این بیماری برای مدت کوتاهی همراه مان نیست مصرف درازمدت این گیاهان نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد.
۵- چند ماه دیگر کارتان سخت می شود
شیوع دیابت در برخی فصل ها به میزان قابل توجهی بیشتر است؛ آخر تابستان، اوایل مهر، آخر اسفند و اوایل فروردین دیابتی ها بیشتر می شوند. برخی معتقدند دلیلش آغاز مدرسه و استرس بیشتر در این زمان هاست درحالی که این افزایش آماری در کودکان کشورهای مختلف هم وجود دارد ولی هنوز علت اصلی این افزایش قند مشخص نیست.