درد زایمان طبیعی، روش‌ های دارویی تسکین آن

شما تنها مادری نیستید که در مورد درد زایمان نگران هستید. احتمالاً به اندازۀ داستان‌های زایمان راحتی که شنیده‌اید، داستان‌های ترسناکی نیز دربارۀ آن می‌شنوید. حقیقت این است که میزان درد زایمان و تحمل زنان در برابر این درد با یکدیگر متفاوت است. برخی زنان باردار صرفاً با تکنیک تمرکز بر تنفس می‌توانند درد زایمان را کنترل کنند، اما برخی دیگر برای کاهش درد نیاز به مصرف داروهای مسکن دارند. داروهای مختلفی برای تسکین درد زایمان وجود دارد که بهتر است قبل از زایمان با پزشک خود دربارۀ این موضوع صحبت کنید. در این مطلب با روش‌های دارویی تسکین درد و عوارض آن آشنا ‌شوید.

تشخیص پزشک برای تسکین درد زایمان
روشی که برای تسکین درد زایمان شما توصیه می‌شود به شرایط خاص شما در آن زمان ارتباط دارد. پزشک از زمان شروع درد زایمان، سرعت پیشرفت زایمان و وضعیت جسمی شما را بررسی می‌کند تا روش مناسبی برای تسکین درد شما ارائه دهد. با توجه به این موضوع که فقط شما از حالت و میزان دردی که حس می‌کنید به خوبی آگاه هستید، روش کنترل درد زایمان نیز کاملاً به انتخاب خود شما ارتباط دارد. ضمناً نگران ضرر داشتن مصرف مسکن برای خود یا نوزادتان نباشید، زیرا هیچ‌کدام از داروهای تجویزی توسط پزشک خطری برای شما و کودکتان ندارد. در برخی از موارد پزشکی مانند بیماری‌های مزمن قلب یا وجود حاملگی پرخطر که احتمال نیاز به سزارین را افزایش می‌دهد، پزشک در صورت نبود حساسیت داروهای بی‌حسی و وجود سایر شرایط، ناچار به بی‌حسی موضعی است. در ایران، انتخاب روش بدون درد و بی‌حسی ناحیه‌ای در زایمان، نیاز به رضایت کتبی مادر باردار و همسر او دارد.

انواع روش‌های دارویی تسکین درد زایمان
برای تسکین درد زایمان سه روش دارویی عمده وجود دارد. این سه روش شامل موارد زیر است:
بی‌حسی موضعی
در زمان زایمان برای بی‌حس کردن ناحیه‌ای که در آن احساس درد می‌کنید یا در صورت نیاز به بخیه کردن اطراف واژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بی‌حسی موضعی غیر از بی‌حس کردن قسمتی خاص برای شما کاربرد دیگری ندارد.
بی‌حسی ناحیه‌ای
توسط متخصص بیهوشی انجام می‌شود و با تزریق دارو به نزدیکی اعصاب پایینی کمر باعث بی‌حسی و از بین رفتن درد در بخش بزرگی از بدن می‌شود. در این روش شما در زمان زایمان هشیار خواهید ماند. روش بی‌حسی ناحیه‌‌ای در زایمان به دو روش بی‌حسی اسپاینال؛ Spinal، و بی‌حسی اپیدورال؛ Epidural، انجام می‌شود که هر دو روش باعث کاهش چشمگیر درد زایمان می‌شود. این دو روش در انجام عمل سزارین نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیهوشی عمومی
بیهوشی عمومی باعث به خواب رفتن شما در زمان زایمان می‌شود و با وجود بی‌خطر بودن، به این دلیل که بلافاصله پس از تولد نوزاد نمی‌توانید او را ببینید، این بیهوشی به ندرت و فقط در زمان ضرورت پزشکی انجام می‌شود.
داروهای مسکن
داروهای مسکن همچنین می‌تواند با تزریق به رگ و ماهیچه یا با استنشاق باعث کاهش درد زایمان شود. این نوع داروها درد را کاملاً از بین نمی‌برد، اما آن را کاهش می‌دهد. این داروها به این دلیل که بر کل بدن تأثیر یکپارچه می‌گذارد و باعث خواب‌آلودگی شما و نوزادتان است، بیشتر در اوایل شروع درد زایمان استفاده می‌شود تا به استراحت کردن شما و ذخیرۀ انرژی برای زمان زایمان کمک کند.

تفاوت بی‌حسی اسپاینال با اپیدورال
در بی‌حسی اسپاینال یا نخاعی، دارو به درون پوشش محکم اطراف نخاع تزریق می‌شود، ولی در بی‌حسی اپیدورال، دارو به درون ستون فقرات و بخش خارجی کیسه‌ای تزریق می‌شود که مایع نخاعی در آن قرار گرفته است. در بی‌حسی اسپاینال به دُز داروی کمتری نسبت به بی‌حسی اپیدورال نیاز است و سریع‌تر عمل می‌کند، ولی احتمال عوارضی مثل سردرد و پایین آمدن فشار خون در بی‌حسی اسپاینال بیشتر است.

نحوۀ انجام بی‌حسی اسپاینال و اپیدورال
در صورت ضرورت بی‌حس کردن بخشی از بدن، بی‌حسی اسپاینال یا اپیدورال یا ترکیبی از هر دو انجام می‌شود. انتخاب یکی از این سه مورد توسط پزشک با حال عمومی شما و سرعت پیشرفت روند زایمان در ارتباط است. پس از بررسی سابقۀ پزشکی شما، متخصص بیهوشی، ناحیه‌ای از بخش پایینی کمر را به صورت موضعی بی‌حس می‌کند. سپس سوزن مخصوصی را به این ناحیه وارد و محل دقیق تزریق دارو را برای بی‌حسی اسپاینال یا اپیدورال پیدا می‌کند. پس از تزریق، سوزن را خارج می‌کند و در اغلب موارد، یک لولۀ پلاستیکی بسیار کوچک به نام کاتتر اپیدورال در این ناحیه باقی می‌ماند تا پس از خارج کردن سوزن هنگام زایمان، در صورت نیاز دارو به صورت مداوم به این ناحیه تزریق شود. متخصص بیهوشی می‌تواند بی‌حسی را طوری انجام دهد که بتوانید پس از بی‌حس شدن روی صندلی بنشینید یا قدم بزنید. راه رفتن یا نشستن حتی ممکن است به زایمان زودتر کمک کند. اگر این گزینه را ترجیح می‌دهید با متخصص بیهوشی خود دربارۀ آن صحبت کنید. البته لازم است بدانید که شاید به خاطر شرایط خاص شما در آن زمان، امکان انجام بی‌حسی به این روش وجود نداشته باشد. لازم به ذکر است که زمان مناسب برای انجام بی‌حسی اسپاینال یا اپیدورال با شرایط شما و جنین در ارتباط است و تصمیم‌گیری زمان دقیق با پزشک است و بر اساس تحقیقات انجام‌شده، این بی‌حسی‌ها برای شما و نوزادتان خطری ندارد.