تغذیه با شیر مادر، همه مواردی که باید بدانید
بیش از ۹۰% نوزادان ترم در موقع تولد طبیعی هستند و ظرف چند لحظه می‌توانند ارزیابی شوند.
بیش از ۹۰% نوزادان ترم در موقع تولد طبیعی هستند و ظرف چند لحظه می‌توانند ارزیابی شوند. بعد از خشک کردن کامل نوزاد، اگر رنگ نوزاد خوب و فعال و طبیعی به نظر می‌رسد باید او را ظرف یک تا پنج دقیقه از زمان تولد به مادر داد تا نوزاد را به صورت عریان روی شکم و بین پستان‌های خود قرار دهد و یا در کنار خودش بگذارد. این امر انتقال زندگی داخل رحم به خارج از رحم را برای نوزادان خیلی آسان‌تر می‌کند. نوزاد بو و صدای مادر را می‌شناسد و از بدن مادر مناسب‌ترین مقدار گرما را جهت حفظ درجه حرارت بدن خود دریافت می‌نماید. نوزاد بلافاصله پس از تولد، هوشیار است اما پس از مدت نسبتاً کوتاهی هوشیاری او دچار افت می‌شود. در صورتی که زایمان مادر بدون عارضه و بی‌درد باشد این مرحله اختلال هوشیاری ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد ولی اگر مادر در طی زایمان دارو دریافت کرده باشد این دوران تا ۳ و حتی ۴ روز طول می‌کشد. طبیعی است که باید تزریق ویتامین K ، مصرف پماد چشمی، اندازه‌گیری قد، وزن و دور سر نوزاد سالمی که از مادر سالم متولد شده است برای حداقل یک ساعت و استحمام او برای چند ساعت به تعویق افتد.
مسلماً تماس‌های زودهنگام مادر و فرزند باید مقدمه‌ای برای ادامه هم اتاقی مادر و نوزاد در تمام طول اقامت آنان در بیمارستان باشد. به عبارت دیگر مادر و نوزاد در تمام مدتی که در بیمارستان هستند نباید از هم جدا شوند. مجموعه این اقدامات علاوه بر سایر محاسن، می‌تواند نقش بی‌نظیری در موفقیت امر تغذیه با شیر مادر داشته باشد.
رمز موفقیت مادر در شیردهی و تداوم آن، در گرو آگاهی مادر، کمک، هدایت و حمایت او توسط گروه پزشکی و اطرافیان است. همچنین فراهم بودن امکانات در دوران بارداری، زمان وضع حمل، طول مدت اقامت در زایشگاه، نتیجه پیگیری‌های دقیق و منظمی که پس از مرخص شدن مادر و نوزاد صورت می‌پذیرد همه می‌توانند در موفقیت و سلامت مادر و نوزاد نقش بسیار موثری داشته باشند.
ساعت اول زندگی
یافتن پستان مادر توسط نوزاد
در بسیاری از کشورها اغلب بلافاصله پس از تولد، نوزاد را نزدیک و یا روی پستان مادر قرار می‌دهند. بعضی از نوزادان شروع به مکیدن می‌کنند ولی اکثر آنان فقط به نوک پستان لیس می زنند و یا به مادر خیره می‌شوند به نظر می‌رسد اغلب نوزادان بیشتر علاقه‌مند نگاه کردن به چهره مادر و به خصوص چشمان او هستند. اگر نوزادان به حال خود بر روی سینه مادر رها شوند، اکثراً 30 تا 40 دقیقه پس از تولد با جستجو و یافتن پستان، مکیدن پستان را شروع می‌کنند. از هیجان‌انگیزترین مشاهدات عصر حاضر کشف توان نوزاد در یافتن پستان مادر و تصمیم‌گیری برای زمان شروع اولین تغذیه است. برای انجام این مطالعه باید از شستن دست‌های نوزاد و پستان مادر اجتناب نمود تا بوی مایع آمنیوتیک از دست نوزاد زدوده نشود. ظاهراً به دلیل وجود ماده چربی خاصی که هم در ترشحات غدد اطراف نوک پستان و هم در مایع آمنیوتیک وجود دارد، نوزاد با ارتباط دادن بین مزه و بوی دست خود و نوک پستان مادر برای یافتن نوک پستان به آن سو حرکت کرده و آن را می‌یابد.
احتمالاً علت علاقه زیاد نوزاد به مکیدن زود هنگام دست‌هایش پس از تولد، وجود مایع آمینوتیک است. چه او عادت داشته که در داخل رحم آن را بمکد، کما این که اگر دست‌های او شسته است، مکیدن دست‌ها کمتر اتفاق می‌افتد.
وقتی نوزاد پس از تولد روی شکم مادر قرار می‌گیرد در ابتدا استراحتی توام با هوشیاری و آرامش دارد. در این زمان به ندرت گریه می‌کند و به نظر می‌رسد از تماشای چهره مادر خود لذت می‌برد. به طور معمول پس از حدود 30 تا 40 دقیقه از زمان تولید و گاهی خیلی زودتر و بعضی اوقات دیرتر حرکات دهان نوزاد شروع می‌شود که گاهی توأم با مکیدن لب‌ها است. به زودی بزاق او جاری می‌شود و سعی می‌کند خود را به پستان مادر برساند. تلاش می‌کند تا با استفاده از پاها خود را به طرف جلو بکشد و یا در حرکت افقی به طرف نوک پستان برود. این حرکات با استراحت‌های کوتاه قطع و گاهی در بین راه مسیر خود را به طرف پستان دیگر تغییر می‌دهد. حرکات نوزاد اغلب با حرکات مکرر دهان و مکیدن دست‌ها و انگشتان توأم است. او در نهایت بدون کمک، خود را به پستان مادر می‌رساند و دهان خود را روی آرئول گذاشته و به درستی پستان را به دهان می‌گیرد و آن را خوب می‌مکد و این در حالی است که از نزدیک به تماشای چهره مادر خود می‌پردازد. در صورتی که یکی از پستان‌ها در جریان حرکت نوزاد شسته شود، او مسیر خود را تغییر داده به طرف پستان دیگر حرکت می‌کند و اگر هر دو شسته شوند به طرف پستانی
می‌رود که هنوز به مایع آمنیوتیک کمی آغشته باشد. تماس پوست به پوست و پوشاندن مادر و نوزاد با پتوی نازک از نظر حفظ گرما شبیه دستگاه‌های گرم‌کننده با تکنولوژی بالا است. در این مطالعه در مدت 90 دقیقه‌ای که نوزاد روی سینه مادر قرار داشت به ندرت گریه کرد در حالی که اگر نوزاد در تخت جداگانه‌ای قرار گیرد، اغلب گریه می‌کند.
وضعیت صحیح شیردهی
مادران را باید تشویق کرد تا در یکی دو هفته اول شیردهی توجه خاصی به نحوه در آغوش گرفتن نوزاد و پستان گرفتن او داشته باشند. اگر نحوه در آغوش گرفتن نوزاد و پستان گرفتن او مطلوب باشد مانع زخم شدن نوک پستان‌ها می‌شود و مکیدن صحیح نوزاد نیز تولید شیر را بیشتر می‌کند.
بعضی نوزادان از بدو تولد می‌توانند پستان را به خوبی بگیرند و بمکند اما برخی احتیاج به کمک و تمرین بیشتر دارند. در هفته‌های اول شیردهی، نقش مادر و شیرخوار هر دو در پیشرفت شیردهی مؤثر است. علاوه بر اطلاعات و مهارت مادر هماهنگی، مهارت، خلق‌وخو و شرایط فیزیکی خاص نوزاد نیز از عوامل مهم به شمار می‌آیند.
شش هفته اول، دوره عادت کردن مادر و شیرخوار است و آنها با هم وضعیت‌های مناسب را پیدا می‌کنند. برای بعضی، این وضعیت‌ها راحت و زودتر پیدا می‌شود اما برای برخی دیگر راحت نبوده و بیشتر طول می‌کشد.
وضعیت مادر هنگام شیردادن
مادر باید جای مناسب و راحتی داشته باشد چون چند ساعت در روز را برای شیردادن صرف می‌کند بنابراین مهم است که وضع و حالت خود را طوری انتخاب کند که بتواند به راحتی نوزاد را در آغوش گرفته و به پستان بچسباند و مجبور نباشد برای این کار به عضلات خود فشار بیاورد. او می‌تواند در حال نشسته، خوابیده به پشت یا پهلو، به نوزاد خود شیر بدهد. به چند وضعیت شیردهی به شرح زیر اشاره می‌شود:
Cradle Position
وضعیت Cradle hold یا در آغوش گرفتن نوزاد یکی از مرسوم‌ترین طرق نگهداری نوزاد برای شیردهی است. برای این که مادر راحت باشد به وی توصیه می‌شود در پشت کمر، پشت شانه‌ها، زیر آرنج دستی که با آن نوزاد را نگه داشته و نیز روی ران خود بالش بگذارد تا کودک را بالا نگه دارد. مادر، نوزاد را طوری در آغوش می‌گیرد که سر او روی بازوی مادر یا در فرورفتگی داخل آرنج، هر کدام که راحت‌تر است قرار گیرد. نوزاد به پهلو می‌خوابد. رویش به طرف مادر بوده و کاملاً به مادر چسبیده است. پشت او به وسیله ساعد مادر نگهداری شده و باسن و ران نوزاد به وسیله دست مادر حمایت می‌شود در این حالت در صورتی که بدن نوزاد عریان باشد، ناف او نباید دیده شود. گوش‌ها، شانه‌ها و مفصل ران او باید در یک امتداد باشند.
Cross Cradle Position
در وضعیت Cross Cradle دست مادر درست پشت سر نوزاد قرار دارد تا تکیه‌گاه و هدایت کننده آن باشد. وقتی مادر می‌خواهد از شیوه Cross Cradle استفاده کند موارد زیر به او توصیه می‌شود:
-به نحوی که راحت است بنشیند و چند بالش پشتش قرار دهد و کمی به عقب تکیه دهد که مجبور نباشد روی نوزاد خم شود.
-نوزاد را به صورت افقی یا نیمه عمودی روی بالش یا کوسنی که روی زانو یا ران خود قرار داده است نگهدارد.
-اگر از پستان چپ می‌خواهد نوزاد را شیر دهد، او را با دست راست نگهدارد و بالعکس. دست مادر سر و گردن نوزاد را نگه می‌دارد و بدن نوزاد در امتداد طول بازوی مادر قرار می‌گیرد.
-از دست طرف پستان مورد استفاده برای نگهداری پستان استفاده می‌شود یعنی مثلاً دست چپ پستان چپ را نگه می‌دارد.
-دهان نوزاد در سطح نوک پستان یا مختصری پایین‌تر قرار می‌گیرد و بدن او به پهلو رو به مادر است.
وضعیت زیر بازو Under arm Position
در این وضعیت، مادر می‌نشیند و سر نوزاد به طرف پستان و بدنش زیر بغل مادر در کنار وی قرار می‌گیرد. باسن نوزاد روی بالشی نزدیک آرنج مادر است. برای این که مادر راحت‌تر باشد به وی توصیه می‌شود زیر شانه‌های خودش بالش بگذارد و بالش سفتی در کنار خود قرار دهد تا نوزاد را به سطح پستان او برساند. در این حالت صورت نوزاد به طرف مادر است و بدنش پهلوی مادر و زیر بغل اوست. باسن نوزاد روی بالشی است که در نزدیکی آرنج مادر قرار دارد. بعد از این که نوزاد پستان را گرفت مادر به راحتی تکیه می‌دهد. اگر بازویش خسته شد با خم کردن زانویش ران خود را تکیه‌گاهی برای بازوی خود قرار می‌دهد که در این صورت باید یک چهار پایه یا میز کوتاه زیر پایش بگذارد. یک بالش اضافه یا پتوی کوچک تا شده نیز می‌توان در زیر مچ دستی که مادر با آن سر نوزاد را گرفته است قرار داد.
وضعیت خوابیده به پشت
در صورتی که مادر به پشت بخوابد و شیر دهد، استفاده از بالش یا چیزی نظیر آن برای نگهداری نوزاد می‌تواند شیردهی را آسان‌تر کند. در وضعیت خوابیده مادر می‌تواند به یک پهلو متمایل شود و از یک پستان شیر دهد، سپس به پهلوی دیگر متمایل شده و از پستان دوم شیر بدهد. گذاشتن یک بالش زیر سر مادر معمولاً از واجبات است. بعضی از مادران ترجیح می‌دهند چندین بالش یا کوسن را زیر بالاتنه و سر خود بگذارند تا این قسمت از بدن آنها بالاتر باشد. وقتی بالش پشت مادر نباشد معمولاً او به جای این که نوزاد را به طرف خود بیاورد روی او خم می‌شود. یک بالش در زیر ران مادر، احساس راحتی و آرامش وی را بیشتر می‌کند.
وضعیت خوابیده به پهلو (Side _ lying Position)
در این وضعیت مادر و نوزاد به پهلو روبروی هم می‌خوابند در حالی که زانوهای نوزاد به بدن مادر چسبیده است. مادر می‌تواند برای این که راحت‌تر باشد چند بالش در پشت و زیر زانویی که به طرف بالا است بگذارد. مسلماً بدن مادر با تخت زاویه کوچکی می‌سازد چون به بالش‌های پشت سرش تکیه داده است. نوزاد به پهلو و روبروی مادر طوری قرار می‌گیرد که پشتش بر بازوی مادر تکیه دارد و زانوهایش به طرف مادر کشیده شده است.
در مادرانی که سزارین شده‌اند گاهی لازم است برای محافظت بخیه‌ها از حرکت پاهای نوزاد، بین مادر و نوزاد یک بالش کوچک یا یک حوله کوچک تا شده قرار بگیرد. برای این که نوزاد به پهلو روبروی مادر نگهداشته شود می‌توان یک بالش کوچک، پتو یا حوله تا شده در پشت او قرار داد. مادر می‌تواند نوزاد را از هر دو پستان تغذیه کند یعنی بعد از شیر دادن از یک پستان، در حالی که او را روی سینه‌اش خوابانده به طرف دیگر بغلتد. مادری که سزارین شده می‌تواند برای این که فشار به بخیه شکم را کم کند نوزاد را روی سینه خود دست نگهدارد و از عضلات خود استفاده نماید و باسن خود را به طرف دیگر بچرخاند و هنگامی که در وضعیت راحتی قرار گرفت شیر دادن را شروع کند. یکی از امتیازات وضعیت به پهلو خوابیده این است که مادر و نوزاد می‌توانند با هم بخوابند و استراحت کنند و عمل شیر دادن نیز انجام شود. چون وزن نوزاد روی پای مادر سنگینی نمی‌کند ممکن است این حالت برای مادران سزارینی راحت‌تر از Cradle Hold باشد.
بعضی از مادران و نوزادان خیلی زود در وضعیت به پهلو خوابیده مهارت پیدا می‌کنند. برای برخی این مدت طولانی‌تر است. اما حتی اگر روزها و هفته‌ها طول بکشد تا این روش را یاد بگیرند ارزش دارد. چون وقتی مادر یاد گرفت که به پهلو شیر دهد می‌تواند بخوابد و استراحت کند و انرژی بیشتری برای مراقبت از فرزند خود داشته باشد.
از دیگر موارد استفاده این روش می‌توان به عدم توانایی در نشستن مادر و یا عدم تحمل وزن نوزاد بر بازوان وی، خستگی مادر، تغذیه شبانه نوزاد، عدم توانایی نوزاد در کنترل سر، لب شکری، شکاف کام و امتناع شیرخوار از گرفتن پستان اشاره کرد.
نحوه گرفتن پستان
مقصود از گرفتن پستان آن است که بخشی از پستان طوری به نوزاد عرضه شود که گرفتن نوک و هاله آن برای نوزاد آسان‌تر باشد و نیز وزن پستان از روی چانه نوزاد برداشته شود.
یک روش برای نگهداشتن پستان به این طریق است که مادر انگشت شست را بالای پستان و سایر انگشتان دست را به صورت چسبیده به قفسه سینه خود بگذارد به طوری که انگشت نشانه در زیر قاعده پستان قرار گیرد، با فشار ملایمی که انگشت شست به بالای پستان وارد می‌کند سبب بالا آمدن مختصر نوک آن و گرفتن بهتر پستان توسط نوزاد می‌شود. از گذاشتن انگشتان در نزدیکی نوک پستان باید پرهیز شود چون می‌تواند سبب اختلال در گرفتن صحیح و نسج کافی پستان توسط نوزاد شود.
نیازی به عقب کشیدن پستان از بینی برای نفس کشیدن نوزاد نیست زیرا با باز شدن سوراخ‌های خروجی بینی در حین شیر خوردن، وی به راحتی نفس می‌کشد. در صورت نگران بودن از این وضعیت می‌توان باسن نوزاد را کمی به طرف خود و بالا حرکت داد تا بینی مختصری از پستان، دورتر قرار بگیرد.
بعضی از مادران به شیوه‌ای که به آن C-hold گفته می‌شود، یعنی شست روی پستان و چهار انگشت دیگر زیر آن قرار می‌گیرد، پستان خود را نگه می‌دارند. در این حال باید انگشتان کاملاً در عقب و با فاصله از هاله به خصوص در قسمت زیرین پستان باشند. حتی مادرانی که پستان‌های کوچک دارند، در هفته‌های اولیه شیردهی با نگهداشتن پستان خود به نوزاد کمک کرده و نیز در یافتن وضعیت بهتر موفق‌تر خواهند بود. پستان اکثر مادران در هفته‌های اول شیردهی بیش از همیشه بزرگ است و نگهداشتن آن کار را آسان‌تر می‌کند. چون دیدن قسمت زیرین هاله برای مادران مشکل است، توصیه می‌شود که انگشتانش را آن‌قدر عقب ببرند که مطمئن شوند هیچ قسمتی از هاله به وسیله انگشتان آنان پوشیده نشده است.
نحوه نگهداشتن پستان به صورت گرفتن سیگار یا مانند قیچی (V-hold) اگر چه سال‌ها مورد استفاده بود و اغلب در تصاویر و نقاشی‌های مربوط به تغذیه با شیر مادر دیده می‌شود عیب‌هایی دارد. ایراد این روش که نوک پستان بین انگشت سبابه و انگشت وسط واقع می‌شود، آن است که این دو انگشت آن‌طور که انگشت شست در نحوه C-hold باز می‌شود نمی‌توانند از هم باز شوند بنابراین ممکن است مزاحم پستان گرفتن نوزاد باشند و نگذارند که پستان تا آن جایی که باید، وارد دهان نوزاد شود که این مسأله خود سبب زخم نوک پستان هم می‌شود. به علاوه فشار دو انگشت، ممکن است مجاری شیر را مسدود کند.
نوزاد را باید تشویق کرد که دهان خود را کاملاً باز کند تا پستان به عمق دهان او برود به این ترتیب او خواهد توانست پستان را به خوبی بگیرد.
نوزاد چقدر دهانش را باز کند که کاملاً باز به حساب بیاید.
می‌گویند دهان نوزاد باید به اندازه یک خمیازده باز شود. چون بیشتر مادرها خمیازه کشیدن کودکان را دیده‌اند با این تشبیه می‌توانند مقایسه کنند و تشبیه مفیدی است. در انگلستان می‌گویند صبر کنید تا همه پهنای دهان باز شود این نشان می‌دهد که نه تنها نوزاد باید دهانش کاملاً باز باشد بلکه مادر برای پیش آمدن این شرط باید صبر کند. تشبیه دیگرآن است که نوزاد باید همان‌طور که جوجه پرندگان دهانشان را باز نگاه می‌دارند، دهانش را باز کند. خوب باز کردن دهان بسیار مهم است زیرا با این کار نوزاد می‌تواند سینوس‌های شیری را که به اندازه دو و نیم تا چهار سانتی‌متر از نوک پستان فاصله داشته و در زیر هاله پستان قرار دارند، در دهان بگیرد و آن را فشار دهد. بنابراین برای انجام چنین کاری لازم است لثه‌های نوزاد از حد نوک پستان کاملاً فراتر رود و قسمت بیشتری از پستان را در دهان خود جای دهد.
همزمان با باز کردن کامل دهان توسط نوزاد، مادر وی را به طرف خود کشیده و به پستان می‌چسباند. پستان باید در فضایی که بین لب بالا و زبان نوزاد ایجاد شده قرار گیرد چون فک پایینی نوزاد بیشترین کار را ضمن شیر خوردن انجام می‌دهد فک پایین وی باید کاملاً دور از نوک پستان و چانه او به پستان مادر چسبیده است.
نشانه‌های وضعیت درست شیر خوردن نوزاد
-تمام بدن نوزاد روبروی مادر و در تماس نزدیک با بدن اوست.
-صورت نوزاد روبروی پستان مادر و چانه‌اش روی آن قرار گرفته است.
-دهانش کاملاً باز است.
-لب پایین او به طرف خارج برگشته است.
-قسمتی بیشتری از هاله پستان (هاله با اندازه طبیعی) در بالای لب فوقانی و قسمت بسیار کمی از هاله در زیر آب تحتانی او قابل دیدن است.
-زبان او به حالت معقر و دور تا دور پستان را گرفته است (با کشیدن لب پایین نوزاد به طرف پایین می‌توان مشاهده نمود.)
-مکیدن‌هایش آرام و عمیق است.
-صدای قورت دادن شیر به خوبی شنیده می‌شود.
-گونه‌هایش گرد و برآمده است نه فرو رفته و گود.
-آسوده و خوشحال است و در پایان شیر خوردن بسیار راضی و خوشنود به نظر می‌رسد.
-وقتی احساس کند که سیر شده است خودش پستان را رها می‌کند (نوک پستان در این حالت کشیده‌تر و بلندتر از معمول است.)
-مادر هیچ‌گونه دردی در هنگام شیر دادن حس نمی‌کند.
دفعات تغذیه با شیر مادر، مدت هر وعده تغذیه از پستان و نحوه شیر خوردن
نوزاد باید هر زمان که میل دارد، در شب و یا روز این فرصت و امکان را داشته باشد که مستقیماً از پستان مادرش شیر بخورد (Demand Feeding) بدیهی است برقراری هم اتاقی مادر و نوزاد به این خواسته کمک زیادی می‌کند ضمن این که در تولید و ترشح بیشتر و زودتر شیر و تداوم شیردهی نیز تأثیر بسزایی دارد.
تغذیه نامحدود و بر حسب تقاضای شیرخوار، هم برای نوزاد و هم برای مادر او مفید است. برای نوزاد بیشترین اثر قابل توجه آن دریافت شیر بیشتر، وزن‌گیری بهتر و کاهش سطح بیلی روبین در روزهای اول پس از تولد است. برای مادر بیشترین اثر آن، پیشگیری از احتقان و زخم نوک پستان می‌باشد.
دفعات تقاضای شیرخوار برای شیر خوردن متفاوت است. بعضی از نوزادان در یکی دو روز اول پس از تولد ممکن است تمایل زیادی به شیر خوردن نداشته باشند و یا پس از هر بار شیر خوردن چندین ساعت بخوابند.
اگر نوزاد سالم و طبیعی است و مشکلی ندارد، بیدار کردن او برای تغذیه مکرر ضرورتی ندارد مسلماً چنانچه تغذیه مکرر باشد به تولید و ترشح بیشتر شیر کمک می‌کند و نوزاد آغوز بیشتری دریافت نموده و از مزایای آن بهره فراوان‌تری می‌برد ضمن آن که بروز زردی نیز در او کمتر می‌شود. بر عکس بعضی از نوزادان در روزهای سوم تا هفتم ممکن است تمایل بیشتری به شیر خوردن داشته باشند که از فواید آن نیز بهره‌مند می‌شوند. گر چه دفعات شیر خوردن به تعداد 8 تا 12 بار توصیه شده و لیکن دفعات تغذیه از پستان مادر در طی شبانه‌روز بر حسب میلی خود شیرخوار و ظهور علائم گرسنگی متفاوت است.
-شیرخوارانی که بر حسب میل خودشان تغذیه می‌شوند معمولاً تمایل به استفاده از شیر مادر به دفعات بیشتری دارند.
-نکته مهم دیگر توجه به علائم گرسنگی نوزاد است. این علائم عبارتند از:
علائم اولیه گرسنگی
-نوزاد سر خود را به طرف صدای مادر چرخانیده و دهانش را باز می‌کند
-لباس یا ملافه را مزه مزه کرده و زبانش را تکان می‌دهد
-دست‌هایش را به صورت حرکات نامنظم تکان می‌دهد
-مچ دست‌هایش را به طرف دهان می‌برد
-در صروت عدم توجه به علائم مذکور، حرکات او تشدید می‌یابد
-شروع به نق زدن می‌کند
علائم دیررس گرسنگی
-نوزاد ابرو و پیشنانی‌اش را در هم می‌کشد
-دهانش را کاملاً باز کرده و سرش را با عصبانیت به این طرف و آن طرف می‌برد و بازوانش را خم کرده و پاهایش را شبیه به حرکات دوچرخه زدن تکان می‌دهد
-با دست‌های مشت شده دهانش را جستجو می‌کند
-و بالاخره شروع به گریه می‌کند
به علت کوچک بودن حجم معده نوزاد همچنین نسبت کمتر کازئین به وی پروتئین، هضم بهتر و جذب سریع‌تر شیر مادر و کوتاه بودن زمان تقریبی تخلیه معده (تا 90 دقیقه) نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نیاز به تغذیه مکرر داشته و به دلیل زودتر گرسنه شدن، بایستی با ظهور علائم اولیه گرسنگی، مکرراً از پستان تغذیه شوند. به طور ایده‌‌آل باید با احساس و مشاهده اولین علائم گرسنگی، تغذیه از پستان شروع شود گرچه والدین معمولاً گریه نوزاد را دلیل گرسنگی او می‌دانند و بعد تغذیه او را شروع می‌کنند ولیکن لازم به ذکر است که گریه آخرین علامت گرسنگی در نوزاد است. گذاشتن این چنین نوزادی به زیر پستان مادر به دلیل این که انرژی زیادی صرف کرده و خسته شده است و مکیدن چندان خوبی ندارد نه تنها شیر کمتری دریافت می‌نماید که ممکن است سبب کاهش ترشح شیر مادر نیز بشود.
مدت هر وعده شیر خوردن و نحوه گرفتن پستان در نوزادان متفاوت است
به طور کلی نوزادان از جهت خصوصیات فردی در گرفتن پستان مادر و نحوه و مدت شیر خوردن به پنج دسته تقسیم می‌شوند.
دسته اول: نوزادانی که به سرعت، با قدرت و راحت پستان مادرشان را در دهان گرفته و ظرف چند دقیقه آن چه را نیاز دارند دریافت کرده سپس پستان را رها می‌کنند که ممکن است حتی باعث آزردگی نوک پستان مادر هم بشوند.
دسته دیگر: هیجان زده به طرف پستان مادر حمله‌ور می‌شوند و قبل از آن که آن را درست در دهان بگیرند رها کرده شروع به داد و فریاد می‌کنند. در این موقع باید نوزاد را بغل گرفته و آرام کرد سپس به آرامی به پستان گذاشت. با گذشت چند روز، مادر و نوزاد یاد خواهند گرفته چگونه عمل کنند.
دسته سوم: در چند روز اول از مکیدن طفره می‌روند و منتظر می‌شوند تا روزهای بعد که جریان شیر برقرار شود آن‌گاه به راحتی شیر بخورند. این نوزادان را نباید مجبور به گرفتن پستان مادر کرد بلکه لازم است با صبر و حوصله و تکرار در فواصل زمانی نزدیک به هم آنان را تشویق به مکیدن پستان نمود. بالاخره نوزاد یاد خواهد گرفت و شیر خوردن را ادامه خواهد داد.
گروه دیگر: نوزادانی که ابتدا نوک پستان مادر را لیس می‌زنند و مزه شیر را می‌چشند و سپس پستان را می‌گیرند و شروع به مکیدن می‌کنند. این گروه را نیز نباید به زور و با عجله وادار به گرفتن پستان نمود، زیرا ناراحت شده، شروع به گریه کرده و از گرفتن پستان امتناع می‌ورزند.
دسته چهارم: آرام آرم شیر می‌خورند و هر چند یک بار شیر خوردن را قطع و کمی استراحت می‌کنند. مادر باید به آنها فرصت دهد تا به قدر کافی شیر بخورند و خوب رشد کنند.
و بالاخره گروه پنجم: نوزادانی هستند که معمولاً ترکیبی از روش‌های فوق در آنها مشاهده می‌شود.
برای مادر شناخت روش‌های مکیدن پستان که در هر نوزاد متفاوت است بسیار کمک‌کننده و راهگشا است لذا آگاهی داشتن از خصوصیات طبیعی و ویژگی‌های هر شیرخوار در زمینه روش پستان گرفتن و مکیدن، به مادر، اطرافیان و نیز گروه پزشکی، کمک می‌کنند تا بیهوده نگران نشوند و در هر مورد بتوانند تصمیم درستی بگیرند.
در حقیقت وقتی یک نوزاد سالم خودش از پستان جدا می‌شود و تمایل به ادامه شیر خوردن ندارد اعلام واقعی پایان تغذیه در یک نوبت است و می‌توان به شیردهی خاتمه داد.
در نظر گرفتن فقط «زمان مکیدن» در ارزیابی شیر دریافت شده توسط نوزاد ممکن است گمراه کننده باشد زیرا همان‌طور که اشاره شد نوزادان مختلف خصوصیات فردی متفاوتی در نحوه و مدت شیر خوردن از خود نشان می‌دهند به طوری که بعضی نیاز به زمان کمتر و بعضی نیاز به زمان بیشتری جهت دریافت شیر کافی از پستان دارند.
مطالعه در نوزادان شش روزه نشان داد که ۵۰% آنها حجم شیر یک پستان را در دو دقیقه اول و ۸۰ تا ۹۰% باقیمانده را در مدت چهار تا پنج دقیقه بعدی کسب نمودند. مطالعه دیگری در نوزادان بین پنج تا هفت روزه، مدت شیرخوردن آنها را از هفت تا سی دقیقه گزارش نموده است.
گرچه بعضی از شیرخواران در ده دقیقه اول تغذیه از پستان می‌توانند بیشترین مقدار شیر را دریافت کنند لیکن با روش‌های مختلفی که در مکیدن دارند، تخلیه پستان را در زمان‌های متفاوت انجام می‌دهند. از طرف دیگر به علت افزایش مقدار چربی شیر مادر در طول یک نوبت شیر خوردن، توصیه کلی برای تغذیه از یک پستان، مدت 15 تا 20 دقیقه است.
معمولاً توصیه می‌شود که نوزاد در هر وعده شیر خوردن از هر دو پستان تغذیه کند یعنی باید به او اجازه داد که تغذیه از پستان اول را تمام کرده و خودش آن را رها کند تا شیر چرب انتهایی (Hind milk) را دریافت کرده باشد سپس پستان دوم به او عرضه شود تا در صورت تمایل از آن پستان نیز شیر بخورد شیرخواران بزرگ‌تر اگر بعد از تخلیه کامل یک پستان احساس رضایت و کفایت نموده و تمایلی به گرفتن پستان دوم نداشته باشند لزومی نیست که در هر وعده شیر خوردن از هر دو پستان تغذیه نمایند.
به هر حال باید به مادر توصیه نمود که در نوبت بعد تغذیه را از پستانی که قبلاً استفاده نشده یا به خوبی تخلیه نشده است شروع کند.
وقتی به نوزاد فرصت داده می‌شود تا ابتدا پستان اول را تخلیه کند سپس به پستان دوم گذارده شود، او تعادل مناسبی بین مایعات و انرژی برقرار می‌کند زیرا ترکیب شیر در طول تغذیه تغییر یافته و فقط نوزاد می‌داند که چه زمانی به تعادل آب و کالری رسیده است. به ابتدای شیر که حجم زیاد و چربی کم دارد شیر پیشین یا foremilk و به قسمت آخر شیر که کم حجم و پرچرب است شیر پسین یا hindmilk می‌گویند. اگر مادر زود به زود پستان مورد مکیدن را تغییر دهد، شیر کم چربی عاید نوزاد شده و معده او از شیر کم‌کالری پر می‌شود. افزایش وزن نوزادی که foremilk زیاد و hindmilk ناکافی دریافت می‌کند ممکن است کند شده و موقع مکیدن پستان و در فاصله تغذیه‌ها نق بزند و مدفوع آبکی سبز داشته باشد. مطالعه نشان داده است اعم از این که نوزاد همیشه در هر نوبت تغذیه از یک و یا هر دو پستان تغذیه کند مقدار شیری که در ۲۴ ساعت می‌خورد مشابه است گر چه وقتی از یک پستان تغذیه می‌کند ممکن است مدت تغذیه او از آن پستان مختصری طولانی‌تر باشد.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼