درباره زردی نوزاد، چطور ایجاد می شود؟

زردی قابل رویت معمولا در نیمی از نوزادان مشاهده می شود و غالبا مشکل خاصی نداشته و تا پایان هفته اول محو می شود. زردی در ۶۰ درصد نوزادان رسیده و ۸۰ درصد نوزادان نارس دیده می شود.زردی ای که در ۲۴ ساعت اول خود را بروز بدهد ، یا زردی ای که بعد ۲ هفته هنوز باقی است ، خطرناک است .

زردی نوزاد چطور ایجاد می شود؟
در بدن انسان دائما خون جدید ساخته و خون کهنه نابود می شود . یکی از فرآورده های حاصل از خون مرده ، " بیلی روبین " نام دارد. در بدن نوزاد، بیلی روبین باید توسط کبد تجزیه و دفع شود و سپس از طریق مدفوع دفع شود.
از طرفی باید بدانید میزان هموگلوبین جنین بسیار بالا ست و بعد از تولد باید سریعا تجزیه و دفع شود.
عملکرد کبد یک نوزاد تازه به دنیا آمده (خصوصا اگر نرس باشد - یا بصورت سزارین دلخواه چندین روز زودتر از موعد متولد شده باشد) ، آن قدر کافی نیست تا بتواند آن همه هموگلوبین را تجزیه و بیلی روبین را وارد مدفوع کند. در نتیجه بیلی روبین داخل خون زیاد شده و در نهایت زیر پوست و مخاط نوزاد رسوب کرده و ایجاد رنگ زرد می کند .

زردی نوزاد به چه چیزی بستگی دارد؟
- سابقه خانوادگی
- جنسیت : پسرها بیشتر از دختران به زردی مبتلا می شوند مبتلا می شوند.
- سن جنین : نوزاد نارس بیشتر دچار زردی می شود .
- ناسازگاری خونی مادر و جنین
- در جوامع صنعتی و ماشینی بیشتر زردی ایجاد می شود
- برخی داروها

انواع زردی نوزاد
زردی فیزیولوژیک نوزاد
در شرایط طبیعی میزان بیلی روبین غیر مستقیم در خون نوزاد تازه متولد شده 1-3 میلیگرم در دسی لیتر است و کمتر از 5 میلیگرم در 24 ساعت افزایش پیدا می کند . پس باید بدانید زردی از روز دوم سوم تولد به بعد ظاهر می شود (قابل توجه مادرانی که به محض بدنیا آمدن نوزادشون از ما می پرسند : زردی که نداره ؟ !)
در حالت عادی انتظار داریم زردی در روز ۳-۴ کمی افزایش پیدا کرده و از روز هفتم به کمتر از ۲ میلیگرم در دسی لیتر برسد . به این نوع زردی ، زردی " فیزیولوزیک " می گوییم .
زردی پاتولوژیک نوزاد
موارد زیر نشان دهنده زردی پاتولوژیک (ناشی از بیماری یا مشکل خاص) بوده و باید سریعا پیگیری شوند:
- زردی در 24 ساعت اول
- افزایش بیلی روبین کنژوکه ، بیش از ۵ میلیگرم در ۲۴ ساعت
- میزان بیلی روبین در نوزاد رسیده وکامل بیش از 12 شود.
- میزان بیلی روبین در نوزاد نارس در محدده ی ۱۰ تا ۱۴ باشد .
- اگر زردی بیش از 2 هفته ادامه پیدا کند .
- غلظت بیلی روبین غیر کنژوکه بیش از ۲ میلیگرم در دسی لیتر باشد .
- وجود علایم دیگر همراه زردی (بزرگی طحال ، استفراغ و ..)

پیشگیری از زردی نوزاد
راه پیشگیری از زردی نوزاد نیز تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر پس از تولد است. حتی در روزهای اول تولد که شیر مادر کم است نیز تغذیه مکرر نوزاد در پیشگیری از زردی موثر است.
از طرفی در برخی مقالات اشاره شده به استفاده از شیرخشت در کاهش میزان زردی . مثل این مقاله (کلیک کنید)

آیا زردی در نوزاد مضر است؟
برای اکثر نوزادان که زردی های خفیف می گیرند، مضر نیست. اما وقتی میزان این بیلی روبین بسیار بالا باشد می تواند آسیب های جدی به نوزاد بزند .

اندازه گیری زردی نوزاد
با یک آزمایش خون ساده شما متوجه عدد زردی نوزاد می شوید. البته آزمایش بیلی روبین جزو آزمایشهای غربالگری کشور است که روز ۳-۵ تولد انجام می شود .

درمان زردی نوزاد
بر اساس شدت افزایش بیلی روبین خون، روش‌های درمان عبارتند از:
- فتوتراپی (نوردرمانی)
- تعویض خون
- تجویز دارو
اکثر زردی های نوزادان نیاز به درمان ندارند .اما در صورت نیاز به درمان اولین پیشنهاد درمان با نور (فتوتراپی) می باشد. بهتر است این نوع درمان در بیمارستان و تحت نظر پزشک انجام شود. درست است که نور درمانی یکی از راه‌های درمانی زردی در نوزادان محسوب می‌شود ولی استفاده از نور مهتابی هیچ پایه و اساس علمی نداشته و تأثیر چندانی در درمان زردی نوزادان ندارد. نوزاد باید زیر نور لامپ های مخصوص فتوتراپی قرار بگیرد.
اگر نوزاد در منزل زیر لامپ قرار می گیرد باید به فاصله این لامپ‌ها از بدن نوزاد و اینکه لامپ محافظ داشته باشد توجه کرد تا در صورتی که شکسته شد، پوست نوزاد را دچار سوختگی یا دیگر عوارض نکند. و هم چنین محافظت از چشم و ناحیه ژنیتال نوزاد در طی دوران فتوتراپی الزامی می باشد. با آزمایش به صورت متناوب میزان بیلی روبین را باید سنجید تا از روند کاهش آن مطمئن شویم در صورتی که حال نوزاد مناسب نباشد یا میزان زردی بیشتر شود بهتر است درمان در بیمارستان انجام پذیرد. در موارد بسیار نادر، زمانی که زردی شدید به سایر درمان ها پاسخ ندهد. شیرخوار ممکن است نیاز به تعویض خون پیدا کند. در این روش مقادیر کمی از خون بطور مکرر از بدن خارج می شود و سپس به همان میزان خون وارد بدن شیرخوار می شود. این عمل باید حتماً در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان انجام شود.
درمورد استفاده از داروهای گیاهی مانند شیرخشت یا ترنجبین حرف های ضد و نقیضی درباره استفاده و عدم استفاده آن هادر درمان زردی می شنویم.

فتوتراپی چیست؟
فوتوتراپی نوزادان به معنی تاباندن نور به پوست نوزادانی است که مبتلا به بالا رفتن بیش از اندازه بیلی‌روبین غیرمستقیم شده‌اند. بیلی‌روبین بیش از همه به قسمت آبی طیف نور مرئی در حدود ۴۶۰ نانومتر واکنش نشان می‌دهد. چراغهایی که نور حدود ۴۶۰ تا ۴۹۰ نانومتر تولید می‌کنند، بدرد فوتوتراپی می‌خورند. بطور معمول، بیلی‌روبین از راه کونژوگه شدن در کبد با اسید گلوکورونیک دفع می‌شود. گلوکورونیدهای بیلی‌روبین که در صفرا قابل حل هستند با صفرا که در روده ترشح می‌شود، بیلی‌روبین را از بدن خارج می‌کند.

عوارض فتوتراپی
عوارض فوتوتراپی عبارتند از: افزایش اتلاف نامحسوس آب،اسهال و دهید راتاسیون. علاوه بر آن، بثورات پوستی ماکولوپاپولر قرمز، لتارژی، مخفی کردن سیانوز، بسته شدن سوراخ های بینی به وسیله پدهای چشمی، استعداد آسیب به شبکیه نیز از عوارض این درمان هستند برنزه شدن پوست در نوزادنی که هیپربیلی روبینمی مستقیم دارند ممکن است رخ دهد.

مراقبتهای پرستاری حین فتوتراپی
- زیر دستگاه یک تشک پنبه ای نازک یاملحفه پارچه ای بیندازید.
- دمای اتاق نوزاد راحدود 24درجه تنظیم نمائید.
- روی دستگاه راملحفه ای بیندازید وفقط یک طرف آن باز باشد.
- نوزاد رالخت نموده وآنرا زیر نوربگذارید تانور مستقیم به پوست نوزاد بتابد.دمای بدن نوزاد را بین 36 تا 37 درجه سانتیگراد حفظ نمائید.
- فاصله دستگاه تا بدن کودک راتنظیم نمائید حداقل ۲۰ سانتیمتر وحداکثر۴۵ سانتیمتر
- چشم های کودک را باچشم بند ببندید سعی نمائید از پوشک های کوچک تر استفاده نمائید وفقط ناحیه تناسلی کودک راببندید.
- در تمامی ساعاتی که نوزاد نوردرمانی میشود هر ۲ ساعت درجه حرارات اورا کنترل نمائید.
- با توجه به نیاز نوزاد به اوشیردهید بهترین شیر برای نوزاد شما شیرمادر است . موقع شیر دادن نوزاد را درملحفه ای بپیچید تاسردش نشود .
- هربارکه کودک را اززیر نورخارج می نمائید چشم های اورا باز نمائید چنانچه چشم های او ترشح پیدا کرده است با آب جوشیده سرد شده وپنبه آن را تمیز نمائید .
- هربار که کودک را جهت تغذیه ومراقبت خارج می نمائید به اوتغییر وضعیت دهید . اورا روی پهلوی راست وپهلوی چپ تغییروضعیت دهید تانور به تمام سطوح بدن نوزاد بتابد از خوابانیدن نوزاد روی شکم خودداری کنید
- هرگز پوست بدن نوزاد را زیر فتوتراپ چرب نکنید.
- درابتدا که نوردرمانی راآغاز می نمائیدممکن است کودک شمادچار بی قراری شود کودک رانوازش کرده وبا قراردادن انگشت خود دردست اواحساس امنیت رادراو ایجاد نمائید.

تعویض خون
تعویض خون(Exchange): نوزادی بالای ۲۰۰۰ گرم با بیلی روبین غیر مستقیم ۲۰mg/dl تعویض خون(Exchange) می شوند،نوزادان بدون علامتی که به یرقان فیزیولوژیک و یرقان شیر مادر مبتلا هستند، تا هنگامی که میزان بیلی روبین خونشان به بالای ۲۵mg/dl نرسیده است، احتیاج به تعویض خون ندارند. برای نوزادان دیگر میزان بیلی روبین برای تعویض خون را می توان معادل ۱۰ درصد وزن تولد به گرم در نظر گرفت، پس یک نوزاد ۱۵۰۰ گرمی با ۱۵mg/dl بیلی روبین Exchange می شود. نوزادان زیر ۱۰۰۰ گرم معمولاً تا بیلی روبین شان به۱۰mg/dl نرسد نیازی به تعویض خون ندارند.