مامایی زایمان طبیعی، وظایفشان چیست؟
به گفته کارشناسان، ماما وظیفه مهمی در مشاوره و آموزش بهداشت، نه فقط به زنان، بلکه به خانواده‌ها و جامعه دارد.
بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی است که هر سال حدود ۳۴۰ هزار زن در جهان به علت مرگ و میرهای ناشی از زایمان، جان خود را از دست می‌دهند و میلیون‌ها زن دیگر نیز به دلیل عفونت‌های ناشی از آن، دچار بیماری می‌شوند و این در حالی است که مرگ و میر و امراض ناشی از زایمان مادران از راه دسترسی به مراقبت‌های مامایی، در سراسر جهان و به خصوص در کشورهای در حال توسعه که ۹۰ درصد از مرگ ومیرهای ناشی از زایمان در آن‌ها اتفاق می‌افتد، کاهش یافته است.
هر سال با فرا رسیدن پنجـم مـاه می مصـادف بـا ۱۵ اردیبهشـت ماه، «روز جهانی ماما» با هدف دعوت از همه ماماها برای کاهش مرگ و میرهای ناشی از زایمان در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود وشعار امسال کنفدراسیون بین‌المللی مامایی نیز «ماماها و خانواده‌ها، شرکایی برای زندگی هستند» انتخاب شده است تا به این وسیله تعهد خود را در مواجهه با نابرابری‌های جهانی در مورد مرگ و میر نوزادان و مادران، نشان دهند و بر اجرای مفاد و قوانین خدمات مامایی تأکید کنند.
به گفته کارشناسان، ماما وظیفه مهمی در مشاوره و آموزش بهداشت، نه فقط به زنان، بلکه به خانواده‌ها و جامعه دارد. علاوه براین، وظیفه اصلی ماما، آموزش دوران بـارداری و آمـاده کـردن والدین برای پذیرش وظایف پدری و مادری است که می‌تواند به مسئولیت‌های بیشتری همچون تنظیم خانواده و مراقبت‌های کودک و در بعضی از موارد، به مشاوره در مورد بیماری‌های زنان نیزگسترش یابد.
آنان همچنین معتقدند که حضور و نقش ماما ارتباط تنگاتنگی با مادر و دوره بارداری او دارد و از اینرو اهمیت نامگذاری روز جهانی ماما، تأکید بر نقش مهم مادری و تولد نوزاد است که به کمک و یاری ماما، انجام می‌شود.
آنان می‌گویند، حیطه خدمات مامایی بسیار وسیع‌تر و از ابتدای تولد تا انتهای عمر است و ابعاد گوناگون بهداشتی در زمینه بهداشت باروری، مشاوره، آموزش و آگاهی در دوران بلوغ، ازدواج، بارداری و یائسگی را شامل می‌شود که این آموزش‌ها ضامن سلامت خانواده است.
تاریخچه مامایی در ایران
قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستان، به ۸۰ سال قبل برمی گردد. اولین آموزشگاه مامایی به نام «مدرسه قابلگی» با ۱۰ نفر شاگرد در سال ۱۲۹۸ در بیمارستان بانوان شهر تهران تاسیس شد و پس از گذشت ۱۰ سال، اولین آموزشگاه عالی مامایی در سال ۱۳۰۸ و با اعطای مدرک معادل لیسانس به عنوان یکی از شعب مدرسه طب، آغاز به کار کرد. در سال ۱۳۱۳ دانشگاه تهران تاسیس و سپس دانشکده پزشکی آن نیز افتتاح شد و چند سـال بعـد در سـال ۱۳۱۹،بیمارستـان زنـان به دانشکده پزشکی پیوست. هم اکنون مراکز متعددی در زمینه تربیت دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی، فعالیت می‌کنند.
مشارکت در حفظ سلامت خانواده‌ها
دکتر ناهید خدا کرمی - رئیس انجمن علمی مامایی ایران در مورد روزجهانی مامایی می‌گوید: شعار امسال روز جهانی مامایی، به مشارکت ماماها در حفظ سلامت خانواده‌ها اختصاص یافته است. یعنی اگربخواهیم سالم زندگی کنیم، باید مشارکت ماماها را در حفظ سلامت جامعه داشته باشیم تا از این طریق خانواده‌ها بتوانند از خدمات آنان بهرمند شوند وزندگی سالم و با کیفیتی داشته باشند.
وی با بیان این مطلب که شعارامسال روز جهانی مامایی به این دلیل اهمیت دارد که نشان دهنده ظرفیت و قابلیت‌های گوناگون حرفه مامایی است که از بدو تولد تا زمان مرگ در خدمت انسان است، می‌افزاید: اوج خدمات مامایی در دوران بارداری بخصوص زمان زایمان ومراقبت های بعد ازآن است.
رئیس انجمن علمی مامایی ایران یادآوری می‌کند: در دنیا، ماما به عنوان مهمترین عامل انجام زایمان‌های طبیعی شناخته می‌شود و درایران مامایی ازسال ۱۲۹۸ به عنوان یک رشته آکادمیک در مراکز آموزش عالی تدریس شده است، به طوری که امروز حدود ۴۰ مرکز آموزش مامایی دولتی داریم که شامل رشته‌هایی مانند مامای خانواده، مراقب‌های دوران بارداری، زایمان طبیعی و مامای ژنیکولوژیست (شاخه‌ای از علم پزشکی که به مطالعه بیماری‌های زنان می‌پردازد ) است و از این طریق ماماها می‌توانند در بخش‌های زنان و یا کلینیک‌های زنان و زایمان، خدمات زیادی را به خانواده‌ها ارائه دهند.
دکتر خدا کرمی با اشاره به این مطلب که علیرغم قدمت طولانی تدریس و خدمات مامایی در کشور، ماماها با مشکلات زیادی روبرو هستند می‌گوید: در دو سه دهه اخیر تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌هایی برای کارکنان این حرفه انجام شده که هیچ گاه عملی نشده است. مشکلات و مطالبات ماماها در ۳ حوزه بهداشت، درمان و آموزش است. مهمترین معضلی که در حال حاضر با آن روبرو هستیم، در حوزه بهداشت است. از زمانی که نظام شبکه سلامت در کشور استقرار پیدا کرد، واحدهایی به نام مامایی زنان باردار، تنظیم خانواده ـ که بعدها به سلامت باروری تغییر نام داد ـ و بهداشت مادر و کودک در تمامی مراکز بهداشتی تاسیس شد که به صورت مستقیم به خانواده‌ها خدمات ارائه می‌داد. این واحدها یکباره در طرح تحول سلامت تعطیل شد و این در حالی بود که حدود ۱۶ سال زنان و خانواده‌های روستایی خدمات دوران بار داری و زایمان را از ماماها دریافت می‌کردند واحدهای مزبور متاسفانه تعطیل و در طرح مراقبت سلامت ادغام شد که آسیب‌های زیادی به نحوه ارائه خدمات مامایی وارد و مشکلات بسیاری را برای ماماها ایجاد کرد.
یکی از مهمترین مطالبات انجمن علمی مامایی ایران در حوزه بهداشت این است که بار دیگر ماماهای خانواده در پایگاه‌های مراکز جامع سلامت مستقر شوند، تا بتوانند به صورت مستقیم خدماتشان را ارائه دهند تا زنان با فراغ بال و آسودگی خاطر و با اطمینان از اینکه یک نفر مسئول مستقیم سلامت آنهاست، دوران بارداری را طی کنند.
مشکل دیگر ما در حوزه درمان، حق العمل زایمان طبیعی است که پیش بینی شده بود به ماماها پرداخت شود که نه فقط انجام نشد، بلکه به صورت کارانه به پزشکان متخصص زنان و زایمان تعلق گرفت و این در حالی است که حدود ۷۸ درصد زایمان‌های طبیعی در بخش‌های دولتی، توسط ماماها انجام می‌شود
آموزش رشته مامایی
دکتر خدا کرمی می‌افزاید: آموزش رشته مامایی از بدو تاسیس در دانشکده‌های علوم پزشکی انجام می‌شد که بعد از انقلاب فرهنگی این رشته با رشته پرستاری در دانشگاه‌های پرستاری ادغام یافت وضعف اصلی این رشته هم ازهمان موقع شروع شد، زیرا همواره مدیران و مسئولان مامایی، همکاران عزیز پرستار هستند و از اینرو خود به خود رشته مامایی که ماهیت متفاوتی با پرستاری دارد و عموما ارائه دهنده توصیه‌های بارداری و سلامت است، نادیده گرفته می‌شود یکی از مطالبات جامعه مامایی این است که دانشکده‌های مستقل «مامایی و سلامت باروری» تاسیس شود، بخصوص امروزه که بحث سیاست‌های کلی خانواده و جمعیتی مطرح است، حرفه مامایی می‌تواند عصای دست تمامی سازمان‌ها برای پیشرفت سیاست‌های کلی خانواده و سیاست‌های جمعیتی کشورباشد.
رئیس انجمن علمی مامایی ایران با اشاره به این مطلب که سازمان‌های بیمه گر نسخ مامایی و درخواست‌های پار کلینیک‌ها بخصوص در مورد سونوگرافی را که ماماها در خواست می‌دهند، پذیرش نمی‌کنند، یاد آوری می‌کند: طرح پایلوت بیمه مامایی در سال ۱۳۸۳ در هیات دولت به تصویب رسیده، ولی متاسفانه هنوز اجرایی نشده است و این در حالی است که ما از نظر قوانین مشکلی نداریم، اما مدیریت‌های میانی وزارتخانه‌های رفاه و بهداشت،درمان و آموزش پزشکی همواره رشته مامایی را با چالش‌های زیادی روبرو کرده‌اند.
وی می‌گوید: هم اکنون کشورمان ازنظر نیروی انسانی ماما وضعیت مناسبی دارد، حال آن که خیلی از دیگر کشورها با کمبود ماما روبرو هستند که به عنوان مثال به انگلستان می‌توان اشاره کرد.
در حال حاضر حدود۵۰ هزار ماما در کشور وجود دارند که شمار قابل توجهی از آنان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در مراکز درمانی، بهداشتی، پژوهشی و آموزشی مشغول کار هستند و با اجرای طرح تحول سلامت و پزشک خانواده نیز تعداد زیادی از آنان جذب شده‌اند.
سال گذشته سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برنامه جذب ۴ هزار و ۶۰۰ ماما را اعلام کرد و برای آن ردیف اعتباری گذاشت که متاسفانه چون سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران در وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ماما نیستند، حدود ۹ هزار ردیف مامایی را به دیگرمشاغل اختصاص دادند.جامعه مامایی این امکان را دارد که با عنوان شغلی خودش در بخش‌های بستری زنان، نوزادان و مراقبت‌های ویژه نوزادان و همین طور جراحی زنان خدمت کنند تا به این وسیله بخشی از کمبود پرستار، جبران شود.
وظایف سنگین ماماها
مریم بابایی، مامایی که ۱۰ سال در بخش زایمان یک بیمارستان خصوصی مشغول به کار است می‌گوید: هر سال به مناسبت روز ماما به سراغ ما می‌آیند و درددل‌های مان را در روزنامه‌ها چاپ می‌کنند، اما مشکلات ما به قوت خود باقی می‌ماند.
وی با بیان این مطلب که کسی به فکر ماماهای بی‌کار نیست که متاسفانه روزبه‌روز هم به آمار شان افزوده می‌شود، می‌افزاید: ماما در اینکه زایمان را به طرف زایمان طبیعی یا سزارین هدایت کند، نقش مهمی دارد، بخصوص با زایمان‌های بدون درد که امروزه در جهان متداول شده است. ماما به خوبی می‌تواند با صحبت کردن با مادر، او را به انتخاب زایمان طبیعی تشویق کند و با صبرو تحمل، او را راضی کند که زایمان طبیعی داشته باشد.
بابایی در مورد مهمترین وظایف ماماها یاد آوری می‌کند:در اغلب کشورها، ماماها آزمایش‌های بیماری‌های زنانه را انجام می‌دهند و به برنامه ریزی‌های پیش از بارداری کمک می کنند. ارائه مراقبت‌های پیش از بارداری و زایمان، کمک به زائو طی زایمان، راهنمایی درباره شیردهی با سینه مادر و دیگر موارد مراقبت از نوزادان و کمک به زنان یائسه، از دیگر خدمات ماماها محسوب می‌شود.
وی در مورد مزیت استفاده از ماماها در زایمان‌های طبیعی می‌گوید: ماماها می‌توانند به زنان باردار کمک کنند که تجربه زایمان طبیعی تری داشته باشند. آنان اغلب مراقبت‌های شخصی تری نسبت به پزشکان ارائه می‌دهند که شامل استفاده از زمان برای صحبت با مادران آینده درباره نگرانی‌ها و نیازهای آنان است.
تحقیقات نشان می‌دهد که ماماها ریسک مرگ و میر نوزادان را کاهش می‌دهند و نیاز برای جراحی سزارین و مداخلات دیگر را کم می‌کنند. بر اساس این تحقیقات، زایمان با کمک ماما ۱۹ درصد باعث کاهش مرگ و میر نوزادان می‌شود و همچنین نرخ سزارین کمتری نسبت به زایمان‌های بدون حضور ماماها دارند.
انتقاد از طرح تحول سلامت
نسرین، مامایی که ۲۰ سال دربخش زایمان یک بیمارستان دولتی مشغول به کار است، با انتقاد از طرح تحول سلامت می‌گوید: در این طرح وظایف ماماها به درستی مشخص نیست، چرا که گاهی ما را مراقب سلامت می‌نامند که فقط باید مراقبت‌های بارداری را به مادران آموزش دهیم و گاهی شرح وظایف یک پرستار را باید اجرا کنیم و زمانی هم باید ماما باشیم، بدون آن که حق مداخله در زایمان را داشته باشیم!
وی می‌افزاید: پرداخت نکردن درست و به موقع حق ویزیت مامایی به ماماهای شاغل در بیمارستان‌ها، یکی ازمهم‌ترین مشکلاتی است که ما با آن روبرو هستیم و این در حالی است که روند سلامت بارداری و زایمان به علت زحمات ماماها بهبود چشمگیری پیدا کرده است و از این رو باید حق زایمان ماماهای شاغل در بیمارستان‌ها به صورت عادلانه و صحیح پرداخت شود، ضمن اینکه در بیشتر بیمارستان‌های کشور «اتاق معاینه مامایی» وجود دارد و مادران باردار ویزیت مامایی می‌شوند، اما حق ویزیت مامایی به ماماها پرداخت نمی‌شود. در حالی که اختصاص تعرفه‌های تشویقی به ماماها در زایمان‌های طبیعی، باعث دلگرمی ارائه‌دهندگان این خدمت است و می‌تواند، نقطه قوت برنامه رایگان شدن زایمان‌های طبیعی در کشور باشد.
این ماما با انتقاد از تخصیص نابرابر تعرفه‌های تشویقی زایمان برای ماماها، یاد آوری می‌کند: با توجه به حضور بیشتر ماماها در کنار مادران، اختصاص تعرفه۳۰ درصدی در مقایسه با تعرفه۶۰ درصدی پزشکان، که حضور کمتری در بیمارستان‌ها دارند، منطقی نیست.
حق‌الزحمه کلاس‌های آمادگی زایمان‌های طبیعی
وی با بیان این مطلب که حق الزحمه کلاس‌های آمادگی زایمان‌های طبیعی در بیمارستان‌های دولتی به ماماها پرداخت نمی‌شود، می‌گوید: با توجه به اینکه ماماها، نقش اثرگذاری در ترغیب مادران به انجام زایمان های طبیعی دارند، پرداخت نشدن حق الزحمه‌ها، باعث دلسردی آنان می‌شود و از این رو بعضی از آنان به سراغ حرفه‌های دیگری می‌روند.
وی می‌افزاید: بر اساس آنچه در دستورالعمل ترویج زایمان‌های طبیعی آمده است، باید همه تسهیلات زایمان برای ماماهای فعال در بخش‌های دولتی فراهم شود، تا امکان زایمان‌های طبیعی در مراکز دولتی فراهم آید. اما در این مورد هنوز قراردادی با ماماها منعقد نشده است تا امکان انجام زایمان‌های طبیعی در مراکز دولتی، بهتر و بیشتر فراهم آید.
از سوی دیگر شرایط نامساعد اقتصادی باعث شده است که برخی از زنان باردار از تغذیه کافی و سالم بر خوردار نباشند، افزایش جمعیت کشور نیازمند ایجاد بسترهای مناسب است و مادری که تغذیه مناسبی ندارد، چگونه می‌تواند فرزند سالمی به دنیا بیاورد؟ ما گاهی با مادرانی مواجه می‌شویم که به دلیل تغذیه نامناسب، حتی قادر به شیر دادن به نوزاد خود نیستند و نمی‌توانند حداقل‌های زندگی را برایش فراهم کنند. متاسفانه در چند سال اخیر تولد نوزادان ناقص الخلقه هم زیاد شده است که جای نگرانی دارد و برای کاهش موارد آن، باید چاره‌اندیشی شود.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼