چالش های تربیتی کودکان، کدامند؟

زمانیکه کودکان شروع به صحبت کردن می کنند هر چیزی را که بشنوند تکرار می نمایند و در بسیاری از مواقع فقط از روی شور و شوقی که برای صحبت کردن دارند و بدون آگاهی کلمات را بیان می کنند و در واقع معنای آن را نمی دانند، فحش دادن و توهین کردن گاهی اوقات از روی عمد و غرض نیست و کودک فقط بدلیل جدید بودن آن کلمه اقدام به بیان آن می کند و گاهی هم رفتار نادرست اطرافیان هنگام بیان این کلمات موجب تشدید این رفتار می شود طبیعی است که همه والدین دوست دارند فرزندانی با تربیت داشته و همیشه در جمع از ادب و متانت فرزندشان تعریف شود و این حساسیت والدین معمولا از روش های نادرست نشان داده می شود و فرزند را تحریک می کند تا با والدینش لجبازی کرده و بیشتر این کلمات را تکرار کند.
گاهی اوقات هم کودک برای نشان دادن خشم و عصبانیت خود از این کلمات استفاده می کند و در واقع راههای درست تخلیه خشم را نمی داند و با بعضی مواقع جهت جلب توجه این رفتار را انجام میدهد چون در مواقع معمولی پدر و مادر به او توجهی نمی کنند اما هنگامیکه از این کلمات استفاده می کند نوجه والدین حتی اگر به صورت دعوا، سرزنش… باشد به طرف آنها جلب می شود. بعضی مواقع هم بیان این کلمات از روی تفریح و یا برای نشان دادن استقلال و اقتدار است به هر حال دلیل آن هر چه که باشد این رفتار، رفتار ناپسند و تاثیرات بدی در تربیت دارد و باید رفع گردد برای حل این مشکل راهکارهای زیر را به کار ببرید:
١- خودتان الگو باشید. آیا هنگام عصبانیت بددهنی می کنید؟ و از روشهای غیرمنطقی و ناپسند برای تخلیه خشم خود استفاده می کنید؟ اگر چنین است چگونه انتظار دارید رفتاری را که خود انجام می دهید فرزندتان انجام ندهد؟ فرزند شما درک نمی کند که چرا شما میتوانید توهین کنید ولی او نمی تواند.
۲- به کودکتان برچسب نزنید و با عناوین و القاب ناپسند صدایش نکنید همچنین این کار را در مورد دیگران انجام ندهید بسیاری از بزرگسالان به شوخی با جدی هنگام صحبت در مورد دیگران آنها را با القاب و عناوین و صفات ناپسند خطاب می کنند و نسبت می دهند.
٣- گاهی اوقات به بددهنی آنها بی توجه باشید عصبانی نشوید و با نخندید. با بی توجهی معمولا این کلمات فراموش می شود.
۴- راههای تخلیه خشم را به کودک باد دهید مشت زدن به بالش، آب سرد به صورت زدن، تهیه یک کیسه بوکس در منزل برای مشت زدن هنگام عصبانیت و با هر رفتاری دیگر که موجب تخلیه خشم و رفع عصبانیت گردد.
۵- از کودک بخواهید هنگامی که از رفتار کسی عصبانی می شود بجای توهین کردن که یک حرف است و مشکلی را حل نمی کند و برعکس ممکن است او را به دردسر بیندازد، مستقیما به فردی که موجب عصبانیت او شده تذکر دهد که این حرکت با حرف او باعث عصبانیت او شده است.
۶- برای او در مورد کلمه زشتی که به کار می برد توضیح دهیدو دلیل ناپسند بودن آن کلمه را شرح دهید این مورد در تربیت کودک بسیار اهمیت دارد.
۷- با قصه و کتاب و نمایش می توانید مزایا و معایب این رفتار را نشان دهید همچنین افراد با تربیت و افراد بی ادب را به او نشان دهید و از احساس و قضاوتش نسبت به آنان سوال کنید و همین طور نظر و احساس مردم را نسبت به افراد با تربیت و بی ادب بیان کنید.
۸- برای کمک به تربیت کودک به کودک باد دمید واژه های بی ضرر دیگری را بجای عبارت توهین آمیز پیدا کرده و به کار برد.
۹- در صورت انجام رفتار مؤدبانه و صحیح او را تشویق نمایید.
۱۰- اما اگر هیچ یک از راهکارها مؤثر نبود از پی آمد منفی استفاده کنید. مثلا برای مدت کوتاهی او را به مکان مخصوصی هدایت کنید (مکانی که تاریک و ترسناک نباشد در ضمن جذاب و مورد علاقه کودک هم نباشد. با اینکه از تماشای تلویزیون و بازی با کامپیوتر برای مدت کوتاه محرومش کنید. می توانید به ازای هر حرف ناپسندی که می گوید از پول توجیبی او کم کنید و روشهایی از این دست را به کار برید توجه کنید تنبیه باید متناسب با سن، عمل ناپسند انجام شده و علائق فرزندتان باشد اگر انجام یک تنبیه تأثیر چندانی ندارد و برای کودکتان مهم نیست از تنبیه دیگری استفاده نماید. و در انجام این کار مصر و قاطع باشید. و تسلیم نشوید و یا با گفتن یک عذرخواهی و گفتن ببخشد مخصوصا وقتی که می دانید باز هم تکرار خواهد کرد، کوتاه نمایید.

کمرویی و خجالت و اثرات تربیت کودک
کمرویی امری محیطی و اکتسابی است و ارثی نیست در واقع در بسیاری از اوقات خود والدین و یا اطرافیان نزدیک که کودک با آنها در تعامل و ارتباط زیاد است این خصیصه را به او منتقل می کنند. معمولا افراد از بچه های شیطان ،و پر سر و صدا خوششان نمی آید و انتقاد بیش از حد، تنبیه، سرزنش کردن مقایسه کردن با کودکان آرام و با تربیت باعث می شود، کودک رفته رفته منزوی و گوشه گیر شود و چه بسا خیلی وقتها شاهد هستیم فردی در دوران کودکی بسیار معاشرتی و اجتماعی است اما به دلیل رفتارهای نامناسب اطرافیان در دوره های بعدی زندگیش خجالتی و منزوی می شود، ایجاد تنش در خانواده نیز یکی از عوامل گوشه گیری و کمرویی در فرزندان است چنانچه کودکتان کمرو و خجالتی است از هم اکنون اقدام نمایید و راهکارهایی را که ارائه می شود به کار پرید تا زودتر جلوی این مشکل گرفته شود:
۱- هرگز کودک را مجبور به خواندن شعر با مطلب و یا سخنی در جمع ننمایید زیرا اینکار در او ترس و وحشت ایجاد کرده و موجب کمرویی میشود.
۲- اگر خودتان کمرو هستید و روابط اجتماعی گسترده و مناسب ندارید ابتدا از خودتان شروع کنید.
٣- کودک را تشویق کنید تا در جمع ها و گروهها شرکت نماید بهتر است ابتدا از جمعهای کوچکتر استفاده کنید.
۴- حضور او در مهدکودک، کلاسهای آموزشی و بخصوص کلاسهای ورزشی به گسترده شدن روابط اجتماعی و کسب اعتماد به نفس کمک بسیار می کند.
۵- روشهای کسب آرامش را که در پایان کتاب ذکر شده به او بیاموزید تا در این گونه مواقع با کشیدن نفس های عمیق و کسب آرامش بر اضطراب ناشی از حضور در جمع غلبه کند.
۶- اگر می خواهد مطلبی را در جمع بیان کند او را از قبل آماده کنید، بگذارید مطالبش را بر روی کاغذ نوشته و تا جایی که کاملا مسلط شود تمرین و تکرار کند و بعد آن را نزد شما و سپس نزد بقیه اعضای خانواده بخواند. بهتر است فضایی مشابه آنچه که باید در آن سخن بگوید ایجاد کنید مثلا اعضای خانواده لباسهای رسمی و بیرون از منزل پوشیده و روی صندلی ها بنشینند و کودک هم با همان لباسی که قرار است در جمع حاضر شود در نزد خانواده حاضر شده و مطلب را ارائه دهد.
۷- میتوانید نقش معلم و شاگرد را بازی کنید تا اگر از حضور در برابر معلم یا همکلاسی ها خجالت می کشد این حالت برایش عادی شود.
۸- با معلم او در ارتباط باشید تا او هم در کلاس با ارائه روشهای مناسب و دخالت کودک در جمع و گروههای کلاسی کم که به رفع این مشکل کمک نماید. ۹- هر پیشرفت هر چقدر هم کم و ناچیز بود حتما تحسین و تشویق نمایید.
۱۰- هرگز کودک را در برابر عمل انجام شده قرار نداده و او را به زور وارد جمع ننمایید.
۱۱- بیشتر عمل کنید تا اینکه محبت یا نصیحت نمایید، در مهمانی ها شرکت نمایید و دوستان و اطرافیان را به منزل دعوت کنید.
۱۲- برای حضور در یک مهمانی با جمع اگر فرزندان تمایلی ندارند مدت طولانی نمائید ابتدا مدت حضور خود را در مهمانی ها کم کنید و بعد به مرور زمان افزایش دهید بسته به مبل فرزندان زودتر از بقیه و با دیرتر در جمع حضور پیدا کنید. شاید کودک مایل باشد قبل از شلوغ شدن و حضور بقیه مهمانها در آن مکان حضور یابد. به نظرش احترام بگذارید و این کار را انجام دهید.
۱۳- اگر در مهمانی ها به شما می چسبد، این وابستگی باید مرحله به مرحله قطع شود، کم کم از او فاصله بگیرید و میتوانید گاهی اوقات برای مدت کوتاهی محیط را ترک کنید
۱۴- توجه داشته باشید که آن جمع و مهمانی برای کودکتان جالب باشد و خسته کننده نباشد. ۱۵- هرگز از عبارات (کمی خجالتی است)، (اصلا بلد نیست حرف بزند) (مثل پدرش است)….. استفاده نکنید.
۱۶- از مقایسه با کودکانی که روابط گسترده تر دارند خودداری کنید اما بهتر است شرایطی ایجاد کنید تا کودک شما با افرادی که نکات اخلاقی مثبت و خوشرو هستند بیشتر در تماس باشد.
۱۷- گاهی اوقات افراد در جمعهای کوچکتر و یا صمیمی و آشنا و غیررسمی مشکل ندارند و به راحتی صحبت کرده و شرکت می کنند و روابط اجتماعی خوبی هم برقرار می کنند اما همین افراد در جمعهای گسترده تر مثلا سخنرانی و اجرای برنامه در برابر کلیه دانش آموزان و همکلاسیهای مدرسه و معلمان و اولیاء دچار اضطراب می شوند در این حالت هم بهتر است رفته رفته و ابتدا با استفاده از روشهای کسب آرامش (مراجعه شود به پایان کتاب به این مشکل بپردازد، البته در موارد شدیدتر می توانید از پزشک و دارو درمانی (قرصهای ضد اضطراب) استفاده نمایید.
۱۸- اگر فرد نگران ایجاد عوامل ظاهری در برابر جمع مثل لرزش صدا و بدنه قرمز شدن، عرق کردن باشد این حالتها را در حد مبالغه آمیز در برابر آینه با شما اجرا کند مثلا دستهایش را به شدت بلرزاند تا مسئله عادی شود. البته فراموش نکنید که هر فردی دارای ویژگی ها و توانایی های خاصی خودش است هرگز کودکتان را مجبور به انجام کاری نکنید و او را همانطور که هست بپذیرید استعدادها و توانایی هایش را کشف کنید و در همان مسیر هدایتش نمایید. قدرت بیان و هوش کلامی مهارتی است که شاید همه افراد این مهارت و توانایی را نداشته باشند، اگر کسی تمایل ندارد سخنران با مجری شود و با در هر جمع صحبت کند خیلی اصرار نکنید.
۱۹- از او هنگام اجرای برنامه اش فیلم برداری کرده با صدایش را ضبط کنید و بعد با هم نگاه کرده و نقاط ضعف و قوت را بررسی کنید این کار را می توانید از افراد دیگر هم انجام داده و به او نشان دهید که دیگران هم مثل او رفتار می کنند.
۲۰- او را متوجه اشتباهات رفتاری گفتاری دیگران نماید تا بداند فقط خودش دچار مشکل نمی شود.
۲۱- اگر نگران فراموش کردن مطلب در جمع است بگویید زمانی که دچار این مشکل شد می تواند با خنده به راحتی بیان کند که رشته سخن را از دست داده و از حضار کمک بگیرد با یک مثال و حرف جالب را مطرح کند و با سخنی غیر آنچه یادداشت کرده بگوید و حتما لازم نیست عین یادداشت را بیان نماید.

دوست یابی
آیا کودک شما در پیدا کردن دوست مشکل دارد؟ آیا با همسالانش سازگاری ندارد؟ آیا نمی تواند وارد گروههای همسالان شود؟ در این صورت ظاهر کودک شما در روابط اجتماعیش دچار مشکل است و نیاز به آموزش و کمک شما دارد.
انسان موجودی اجتماعی است، نیاز به روابط اجتماعی و زندگی در کنار دیگران و دوستی از نیازهای مهم بشر است و اگر فردی در انجام این امر موفق نباشد دچار مشکلات و اختلالات عاطفی و روحی خواهد شد. با توجه به نوع زندگی امروزه تا حدی ایجاد روابط با دیگران کمرنگ شده و بسیاری از کودکان به راحتی نمی توانند از طرف همسالان خود پذیرفته شوند، بنابراین به شما توصیه می کنیم از همان ماههای اولیه زندگی کودکتان به فکر باشید و کودک خود را وارد اجتماعات مناسب سنش نمایید. حضور در پارک و استفاده از وسایل بازی موجود در پارک، قرار گرفتن در صف سرسره و تاب… در واقع اولین قدم برای پذیرش روابط اجتماعی است که البته در کنار آن قانونمندی و رعایت نوبت را هم یاد می گیرند.
اگر کودک شما علیرغم تدابیری که به کار بردید باز هم در پیدا کردن دوست موفق نبود بهتر است بیشتر دقت کنید و علت اصلی آن را پیدا نمایید اگر نمیداند چگونه می تواند با | کسی دوست شود به او یاد دهید با نزدیک شدن به فرد مورد نظر و سلام کردن و پرسیدن اسم او می تواند سر صحبت را باز کرده و به این ترتیب دوست شود و یا آن کودک را دعوت به خوردن قسمتی از تغذیه اش کند یا از او بخواهد با هم بازی کنند. به هر حال راهکارهایی که اکنون ارائه می گردد به شما کمک می کند تا این مشکل را رفع کنید:
١- روابط و حضور کودک خود را در جمع و گروه بیشتر کنید. برای این کار پارکها و مهد کودکها مکان مناسبی هستند.
۲- کلاسهای آموزشی و ورزشی و فرهنگی نیز تا حد زیادی مؤثر است و علاوه بر کمک به دوست یابی کودکانمان فرصت آموزش و یادگیری مهارتهای زیادی از قبیل سازگاری، رعایت قانون، کار گروهی را پیدا می کنند.
۳- هدایای کوچکی تهیه کنید و به فرزندتان داده تا به دوستانش در مناسبت های مختلف بدهد و پا در جشن تولد دوستانش شرکت کند.
۴- در مدرسه از تغذیه و خوراکی که دارد به دوستانش بدهد گاهی اوقات بد نیست دوستش را به یک بستنی یا آبمیوه دعوت کرده، البته به شرطی که راهی برای سوء استفاده دیگران از او پیش نیاید و گاهی اوقات هم از طرف دوستانش دعوت شود.
۵- او را تشویق کنید در یک مکانی مثل پارک به کودکی نزدیک شده و از او تقاضای بازی و دوستی نماید.
۶- خودتان الگر باشید و سعی کنید روابط اجتماعی خوبی با دیگران برقرار نماید.
۷- به کودک بگریید اگر میخواهد دوستی داشته باشد باید محبت بیشتری از خود نشان دهد و گاهی اوقات دیگران را در اسباب بازیهایش شریک کند.

اعتماد به نفس
هنگامی که فرزندان ما کوچکند مشتاق به انجام کارها و دخالت در اموری هستند که شاید ما آنها را امور مربوط به بزرگسالان بدانیم و معتقد باشیم که کودکان نمی توانند از عهده اش برآیند و معمولا مانع از انجامشان می شویم و جلوی آنها را می گیریم و با عباراتی نظیر اینکه تو نمیتوانیا یا هنوز کوچکی؟ و هنوز خیلی زود است که این کارها را انجام بدهیا نمی گذاریم مسئولیت بسیاری از کارها را که شاید بتوانند انجام دهند را بر عهده بگیرند و در واقع به آنها آموزش می دهیم که موجودات ضعیفی هستند و نمی توانند کاری را به تنهایی انجام دهند و اولین گامها را برای از بین بردن اعتماد به نفس آنها برمی داریم، اعتماد به نفس خصیصه ای است که سنگ بنای آن در همان سالهای اولیه زندگی کودک گذاشته می شود و شاید بتوان گفت که بسیاری از افرادی که در بزرگسالی عدم اعتماد به نفس را در آنها مشاهده می کنیم ریشه آن به دوران کودکی آنها بر می گردد و غالبا هم تا حد زیادی حل این مشکل در بزرگسالی سخت است بنابراین به سالهای اولیه زندگی کودکان باید بسیار توجه نمود و بخصوص در پرورش اعتماد به نفس آنها دقت زیادی داشته باشیم، حالا باید بدانیم که چه کار باید کرد تا کودکان از اعتماد به نفس خوب برخوردار شوند:
۱- اولین شرط برای پرورش اعتماد به نفس، محبت بی قید و شرط والدین است، کودک را بسیار نوازش کرده و مورد محبت و توجه قرار دهید.
۲- کودکان را به هیچ وجه با هم مقایسه نکنید، هر فردی توانایی و استعداد خاص خود را دارد.
۳- در امور منزل به آنها مسئولیت داده شود، توجه داشته باشید که این مسئولیت در حد توان آنها باشد نه بیشتر که نتوانند انجام دهند و احساس ناتوانی کنند و نه کمتر که مانع از رشد و شکوفایی توان و استعداد واقعی آنها می شود و در ضمن آنها را برای پذیرش مسئولیت های سنگین آماده نمی کند ۴- حضور در فعالیت های ورزشی، هنری، گروههای اجتماعی مناسب سن شان بسیار مفید است.
۵- هنگام روبه رو شدن با مشکلات، مریع راه را به آنها نشان ندهیم در کنارشان باشیم و کمک کنیم اما بگذاریم خودشان با مشکل روبه رو شده و مقابله کنند و با حرفهای مثبت و تلقینات ثبت آنها را تشویق کنیم و به آنها بگوییم که مطمئن هستیم از عهده حل این مشکل بر می آیند.
۶- سعی در شناسایی توانایی ها و استعدادهایش کرده و آنها را در همان مسیر سوق دهیم، نه آنها را دست کم بگیریم و نه انتظار بیش از حد داشته باشیم.
۷- آنها را برای شکست هم آماده کنیم تا با واقعیات زندگی به راحتی روبه رو شده و توانایی پذیرش شکست را داشته و بجای افسردگی و احساس غم و سرخوردگی بعد از شکست، علل شکست را بررسی کرده و از آن به عنوان تجربه ای برای آینده استفاده کنند.
۸- افراد مثبت، افراد خلاق، افرادی را که با مبارزه و صبر و پایداری موفق شده اند را به آنها نشان دهیم، حضور این افراد می توانند تأثیرات مثبت بر روی فرزندان بگذارند. استفاده از زندگینامه افراد مشهور موفق که با سختی به موفقیت رسیده اند نیز مفید است. از سختی هایی که سر راه شما بوده و با آن روبه رو شده و مقابله کرده اید برای آنها سخن بگویید.
۹- خودتان الگو باشید بسیاری از کودکان ضعیف و ترسو دارای والدینی با همین مشخصات بوده اند.
۱۰- روشهای کسب آرامش را به آنها یاد داده تا هنگام مقابله با سختی ها و با در هنگام شکست و یا هنگامیکه اضطراب دارند از آن استفاده کنند.
۱۱- از سرزنش کردن، نصیحت و موعظه، مسخره کردن هنگام شکست… پرهیز کنیم.
۱۲- بگذارید بعضی از کارها را خودشان تجربه کنند و بجای آنها تصمیم نگیریم و انتخاب نکنیم و برای آنها شرح دهیم که زندگی یعنی مبارزه و فردی موفق است که بتواند سختیها و مشکلات را مدیریت کرده و بر آنها پیروز شود.
۱۳- آنها را در ابراز عقیده و احساساتشان راحت و آزاد بگذاریم. حتی اگر این ابراز عقیده برخلاف میل و عقیده ما باشد. توجه داشته باشید کودکی که احساسات خود را ابراز می کند شانس بهتری برای سازگاری و کسب اعتماد به نفس در دوره های بعدی زندگیش دارد، کودکی که می ترسد و به راحتی بیان می کند که ترسیده است از کودکی که بیان نکند و یا تنها به گریه بپردازد موفق تر است، کودکی که خشم و عصبانیت خود را نشان می دهد در مقایسه با کودکی که زود تسلیم می شود یا پنهان کاری می کند در دوره نوجوانی و جوانی سازگارتر و موفق تر خواهد بود.
۱۴- سطح توانایی و مهارت او را بالا ببریم تا تجربه های موفقیت آمیز بیشتری کسب کند. و اطمینان بیشتری نسبت به خود داشته باشد.