کودک دو ساله، چگونه به موقعیت ها پاسخ می دهد؟

پاسخ کودکان به موقعیتهای جدید در مقایسه با هم تفاوت‌های بسیاری دارد بعضی از بچه‌ها از دیدن شخصی تازه یا رفتن به مکان جدید طوری رفتار می‌کنند که گویی کاملاً راحت هستند و بعضی دیگر اولین باری که با کسی ملاقات می‌کنند یا به محیط تازه می‌روند در ابتدا خود را کمی پس می‌کشند یا عقب‌نشینی می‌کنند. بسیاری از بچه‌ها در آغاز کناره گیری می‌کنند. مثلاً نزدیک والد خود می‌مانند اما به تدریج رابطه برقرار می‌کنند و دوباره احساس راحتی می‌کنند.
کودک دو ساله که در مکان‌ها و با آدمهای جدید راحت به نظر می‌رسد بر اساس خصوصیات مزاج خود برای رویارو شدن با موقعیتهای جدید قابلیت خوبی دارد. کودکی که از چهره‌های تازه استقبال می‌کند اغلب از نظر دیگران قدرت تطبیق خوبی دارد و این خصوصیات در بسیاری از جوامع خصوصیتی با ارزش محسوب می‌شود. گرچه ممکن است این خصوصیت مادرزادی باشد اما والدین چنین کودکی احتمالاً به برونگرایی فرزند خود افتخار می‌کنند و از اینکه او را به سمت اجتماعی شدن سوق می‌دهند نسبت به خود احساس خوشایندی دارند. از طرفی دیگر کودکی را که از چیزهای تازه پس می‌کشد یا روی برمی‌گرداند، اغلب خجالتی می نامند. گاهی مردم، والدین کودک را مسئول رفتار او می‌شمارند. مثلاً می‌گویند که والدین همیشه کودک را در پناه خود نگه داشته یا بیش از حد از او محافظت کرده‌اند. باید بدانیم فرزندمان برای رویارویی با چیزهای نیاز به کمک ما دارد، اما ممکن است ندانیم که آیا به نفع او است اجازه بدهیم رفتار طبیعی خود را داشته باشد یا نه.
برای این که مشخص کنید پاسخ اولیه فرزندتان به موقعیتهای جدید در حالت کلی استقبال از موقعیت است یا پس کشیدن از آن به سوالات زیر پاسخ دهید:
- وقتی فرد بزرگسال ناآشنایی با فرزندم صحبت می‌کند آیا او بلافاصله لبخند می‌زند؟
- وقتی مهمان به خانه ما می‌آید، آیا فرزند به طرف آنها می‌رود؟
· آیا فرزندم بلافاصله پس از اینکه با یک فرد بزرگسال نا آشنا رو به رو شد با او صحبت می‌کند؟
- آیا فرزندم بعد از ورود به مکانی جدید می‌خواهد بلافاصله آن را بررسی کند؟
- آیا فرزندم دوست دارد با بچه‌هایی که دور از خانه می‌بیند بلافاصله بازی کند؟
- آیا در اغلب موقعیتهای جدید فرزندم بعد از ده دقیقه راحت به نظر می‌رسد؟
اگر در پاسخ به بیشتر سئوالات بالا با قاطعیت می‌گوید "بله" فرزند شما با موقعیتهای جدید مشتاقانه روبرو می‌شود و به راحتی می‌توانید او را به مکان‌های جدید ببرید و اوقات خوشی را با هم سپری کنید. به خاطر داشته باشید که یک کودک دوساله خونگرم و برون‌گرا ممکن است در فروشگاه یا مرکز خرید از شما دور شود. گاهی برای دور نگهداشتن این بچه‌ها از خطر باید بر آنها نظارت دقیق داشت.
اگر در پاسخ به بیشتر این سوالات گفتید "هرگز" برای اینکه فرزندتان بتواند حس جدیدی را تجربه کند به وقت نیاز دارد. اگر او را برای تجربه چیزهای تازه و موقعیتهای جدید به قدر کافی آماده کنید و از او حمایت کافی به عمل آورید بهتر می‌تواند با محیط جدید سازگاری پیدا کند و همانند کودکان دیگر در تطبیق خود با موقعیتهای جدید توفیق پیدا کند و احساس خوشحالی کند، اما اگر از او انتقاد کنید یا برعکس فشار بیاورید ممکن است بیشتر به شما بچسبد، گوشه‌گیری کند یا حتی بترسد.
اگر فرزندتان به هنگام رویارویی با چیزهای تازه عقب‌نشینی می‌کند کمی وقت بگذارید، فکر کنید تا دریابید اندوختن تجربه‌هایی برای او از همه مشکل‌تر است. اکنون می‌توانید به او کمک کنید تا از پس آنها برآید. با وجود اینکه بعضی از دو ساله‌ها از رفتن به مکانهای جدید لذت می‌برند فرزند شما احتمالاً ترجیح می‌دهد به جایی برود که قبلاً نیز رفته است. هر چه به خانه دوستی بیشتر برود زودتر از بغل شما پایین می‌آید و به بازی مشغول می‌شود. احتمالاً بازی با یک یا دو کودک دیگر برایش راحت‌تر از بازی در گروه بزرگ است. البته اگر به او اجازه بدهید فقط تماشاگر باشد ممکن است دوست داشته باشد به جاهایی برود که بچه‌های زیادی در آن را بازی می‌کنند. سعی کنید که قبل از دیدن مکانها و افراد جدید درباره آنها با فرزندتان صحبت کنید و به او بگویید تا زمانی که به شما نیاز دارد، نزد او خواهید ماند. با گذشت زمان و با تکرار این تجربیات اعتماد به نفسش بیشتر و بیشتر می‌شود. از واکنشی که فرزندتان به موقعیتهای جدید نشان می‌دهد خجالت نکشید و تدافعی برخورد نکنید فقط کمی زمان لازم دارید.

قابلیت تطبیق
بچه‌ها در هنگام روبرو شدن با موقعیتهای جدید در مقایسه با هم واکنش‌های متفاوتی بروز می‌دهند. هم پاسخ اولیه بچه ها با هم فرق می‌کند و هم زمانی که برای تطبیق یافتن با تغییر به آن نیاز دارند. قابلیت تطبیق خصوصیتی مزاجی است که مدت زمان لازم را برای تطبیق یافتن نشان می‌دهد. کودکی که با روال یا موقعیتی جدید به سرعت خو می‌گیرد قابلیت تطبیق خوبی دارد، کودکی که برای قبول تغییر یا پذیرش موقعیتهای جدید به زمان نیاز دارد، قابلیت تطبیق کمتری دارد. والدین این بچه‌ها باید با صبر و حوصله زیاد به فرزند خود کمک کنند تا تغییر را بپذیرد.

کودک تطبیق گر
والدین کودکان تطبیق پذیر درمی‌یابند که اگر فرزندشان کار جدیدی را یکی دو بار تجربه کند از آن پس طوری رفتار می‌کند که گویی تمام عمر خود به انجام آن کار مشغول بوده است. کودکی که قابلیت تطبیق کمتری دارد برای عادت کردن به قوانین و موقعیتهای جدید در خانه به وقت نیاز دارد. پس از اینکه بارها قانونی را به چنین کودکی گوشزد می‌کنند و او طوری رفتار می‌کند که گویی آن را هرگز نشنیده است یا وقتی چندین روز در برابر یک روال جدید مقاومت می‌کند والدین احساس ناکامی می‌کنند. هرچه تطبیق پذیری کودکان کمتر باشد در برابر هر تغییری که در زندگیش رخ می‌دهد بیشتر مقاومت یا شکایت می‌کند. قصد او ایجاد مشکل نیست بلکه پذیرش تغییر برای او دشوار است.
برای این که قابلیت تطبیق فرزند خود را بسنجید به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
- آیا فرزندم برای عادت کردن به مکانی جدید به چند روز وقت نیاز دارد؟
- آیا فرزندم برای ماندن نزد افراد بزرگسال دیگر حتی بعد از چند دفعه باز هم ابراز ناراحتی می‌کند؟
- آیا فرزندم برای عادت کردن به یک پرستار جدید به زمان طولانی نیاز دارد؟
- آیا فرزندم برای خوابیدن در مکانی جدید تا چند شب مشکل دارد؟
- آیا فرزندم با اینکه تغییرات را پیشاپیش برایش توضیح می‌دهم باز هم در برابر تغییر مقاومت می‌کند؟
- آیا فرزندم با اینکه بارها حدود را برای او مشخص کرده‌ام باز هم به همان ترتیب گذشته به بدرفتاری خود ادامه می‌دهد؟
اگر فرزندتان تا حدودی تطبیق پذیر است مسلماً پاسختان به بیشتر پرسشهای فوق "نه" می‌باشد. اگر به همه یا برخی از پرسشها پاسخ مثبت داده‌اید. احتمالاً قابلیت تطبیق فرزندتان از حد متوسط کمتر است. معمولاً برای والدین برآمدن از پس کودک تطبیق پذیر راحت‌تر است، چون چنین کودکی خود را با تغییر تطبیق می‌دهد. البته به والدینی که فرزندان بسیار تطبیق پذیری دارند گاهی فراموش می‌کنند که گرچه فرزندشان می‌تواند به خوبی با تغییر روبه‌رو شود اما ممکن است از داشتن روالی قابل پیش‌بینی در زندگی خود بیشتر احساس خوشحالی کند. به عنوان مثال گرچه مهمانی رفتن یا سفر کردن با کودک تطبیق پذیر ساده است، اما ممکن است حجم تجربه‌های جدید او را بیش از حد تحریک کند. اگر بیش از حد معمول از او انتظار داشته باشید، ممکن است به آن گیر شود یا قشقرق به پا کند.
اگر فرزند دو ساله‌تان قابلیت تطبیق کمتری دارد هم به داشتن روال قابل پیش بینی در زندگی نیاز دارد و هم نیاز دارد که تطبیق یا تغییر را بیاموزد و شما باید بین این دو نیاز او تعادل برقرار کنید. همیشه نمی‌توانید از تجربه‌های جدید پرهیز کنید، حتی اگر بتوانید نیز کودک دو ساله‌تان حدی نیاز دارد با تجربه‌های جدید و موقعیتهای جدید روبرو شود با آنها آشنا شود و توسط آنها تحریک شود.
اگر قابلیت تطبیق فرزندتان کم است باید عادت کنید که به طور مکرر تجربه‌های جدید را به او پیشنهاد کنید تا بر مقاومت در برابر تغییر فائق آیید. به عنوان مثال ممکن است لازم باشد غذایی جدید را بارها به فرزند خود تعارف کنید تا بالاخره برای چشیدن مزه آن تمایل پیدا کند. ممکن است لازم باشد او را هفته‌ها به یک پارک ببرید تا بلاخره بخواهد با بچه‌های دیگر بازی کند. اگر او را بارها و بارها مثلاً هفته چند بار پیش پرستار مشخصی بگذارید عادت می‌کند که کس دیگری از او مراقبت کند. اگر تطبیق پذیری فرزندتان کم باشد او برای عادت کردن به هر چیز جدید که به دنیا وارد می‌شود به زمان نیاز دارد. اگر برای او موقعیت‌های جدید را ایجاد کنید و او را همیشه به آرامی تشویق کنید می‌آموزد که تغییر بخشی از زندگی است که می‌تواند با موفقیت با آن تطبیق یابد.