سندرم هلپ در بارداری، آنچه باید بدانید

سندرم هلپ یکی از عوارض تهدید کننده زندگی در بارداری است که معمولاً یکی از شاخه‌های پره‌اکلامپسی تلقی می‌شود. هر دو اختلال به طور معمول در طول مراحل آخر بارداری، و گاهی از اوقات پس از زایمان بروز می‌کنند. سندرم هلپ بر مبنای مشخصات آن در سال ۱۹۸۲ میلادی توسط دکتر لوئیس واینستین / Dr. Louis Weinstein نامگذاری شد:
- H، معرف همولیز، که تجزیه سلول‌های قرمز خون است
- EL، معرف افزایش آنزیم‌های کبدی
- LP، معرف کاهش تعداد پلاکت
تشخیص سندرم هلپ، به ویژه زمانی که فشار خون بالا بوده و در ادرار پروتئین وجود دارد، ممکن است دشوار باشد. علایم سندرم هلپ برخی از مواقع با علایم گاستریت، آنفولانزا، هپاتیت حاد، بیماری کیسه صفرا یا بعضی اختلالات دیگر اشتباه گرفته می‌شود.
میزان مرگ و میر بر اثر سندرم هلپ در حدود 30 درصد گزارش شده است. علت حیاتی بودن اطلاع از این بیماری و علایم آن برای مادران باردار همین است، تا آنان بتوانند به شکل زودهنگام مورد تشخیص و درمان قرار گیرند.

علایم سندرم هلپ
علایم فیزیکی سندرم هلپ ممکن است در وهله اول شبیه به پره‌اکلامپسی به نظر برسد. زنان باردار مبتلاء شده به سندرم هلپ خبر از دچار شدن به یکی از علایم زیر یا تعداد بیشتری از آنها می‌دهند:
- سردرد
- تهوع، استفراغ، سوءهاضمه به همراه درد پس از غذا خوردن
- حساسیت شکم یا قفسه سینه و درد در قسمت بالای سمت راست بدن (از دیستانسیون کبد)
- درد شانه یا درد شانه در هنگام تنفس عمیق
- خونریزی
- تغییرات بینایی
- ورم
نشانه‌های مورد جستجو عبارتند از:
- هیپرتانسیون
- پروتئین در ادرار
شایع‌ترین دلایل منجر به بیماری شدید یا مرگ مادران پارگی کبد یا استروک (ادم داخل جمجمه‌ای یا خونریزی داخل جمجمه‌ای) است. این عوارض در صورت تشخیص و درمان به موقع قابل پیشگیری هستند. اگر کسی دچار یکی از علایم مزبور بوده یا یکی از نزدیکان وی دچار آنها باشد باید بدون دفع وقت با پزشک تماس گرفته شود.

درمان سندرم هلپ
در اکثریت موارد درمان قطعی برای زنان مبتلاء به سندرم هلپ وضع حمل است. در طول بارداری بسیاری از زنان رنجور از سندرم هلپ نیاز به تزریق یکی از اشکال محصولات خون (گلبول قرمز، پلاکت، پلاسما) دارند. داروهای کورتیکوستروئیدی را می‌توان در اوایل بارداری برای کمک به نمو ریه‌های بچه مورد استفاده قرار داد. برخی متخصصان پزشکی نیز از برخی استروئیدها برای بهبود فرجام مادر استفاده می‌کنند.

چه کسی در خطر ابتلاء به سندرم هلپ قرار دارد؟
در سطح ایالات متحد آمریکا ۵ تا ۸ درصد زنان باردار دچار پره‎اکلامپسی می‌شوند. تخمین زده می‌شود که ۱۵ درصد از این گروه زنان دچار سندرم هلپ می‌گردند. این بدان معنی است که هر ساله ۴۸.۰۰۰ زن در این کشور به سندرم هلپ مبتلاء می‌شوند.
مردم می‌توانند با تشخیص کامل و سریع پره‌اکلامپسی موارد ابتلاء به سندرم هلپ را کاهش دهند.

برای پیشگیری از سندرم هلپ چه می‌توان کرد؟
بدبختانه در حال حاضر هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. بهترین کارهایی که می‌توان انجام داد عبارتند از:
- زنان پیش از بارداری خود را به شرایط فیزیکی مناسب برسانند
- زنان در طول بارداری ویزیت‌های لازم را به شکل منظم انجام دهند
- زنان پزشک خود را در مورد هر گونه بارداری پرخطر خود در گذشته یا تاریخچه خانوادگی ابتلاء به سندرم هلپ، پره‌اکلامپسی یا دیگر اختلالات فشار خون بالا مطلع نمایند
- زنان باید نشانه‎های هشدار دهنده را درک کرده و بلافاصله به متخصص مراقبت‌های پزسکی خود خبر دهند
- زنان باید "وقتی چیزی درست به نظر نمی‌رسد" خونسردی خود را حفظ کنند

سندرم هلپ چگونه طبقه‌بندی می‌شود
شدت سندرم هلپ بر مبنای شمارش پلاکت خون اندازه‌گیری شده و بر اساس سیستمی به نام "طبقه‌بندی می‎سی‎سی‎پی" به سه رده تقسیم می‌شود.
- کلاس 1 (ترومبوسیتوپنی شدید): پلاکت‌ کمتر از 50.000 در هر میلی‌متر مکعب خون
- کلاس ۲ (ترومبوسیتوپنی با شدت متوسط): پلاکت‎ بین ۵۰.۰۰۰ تا ۱۰۰.۰۰۰ در هر میلی‌متر مکعب خون
- کلاس 3 (AST بیشتر از 40 واحد بین‌المللی / لیتر، ترومبوسیتوپنی خفیف): پلاکت‌ بین 100.000 تا 15.000 در هر میلی‌تر مکعب خون

سندرم هلپ چگونه به نوزاد آسیب می‌زند؟
اگر نوزاد در هنگام تولد دستکم ۲ پوند (بیش از ۱ کیلوگرم) وزن داشته باشد، شانس وی برای بقاء و سلامت مشابه نوزادان دارای همین اندازه و فاقد ابتلاء به سندرم هلپ است.
بدبختانه نوزادان با وزن زیر 1 کیلوگرم در زمان تولد غذا نیز نمی‌خورند. چندین مطالعه عنوان کرده‌اند که این گروه از نوزادان نیاز به افزایش زمان بستری در بیمارستان دارند و نیاز آنها به مراقبت توسط دستگاه ونتیلاتور بیشتر است. متأسفانه در حال حاضر پزشکان نمی‌توانند میزان دقیق مشکلات پزشکی را که نوزادان کوچک در زمان تولد و در مراحل بعدی زندگی با آنها مواجه خواهند بود، پیش‌بینی کنند.
در کشورهای توسعه یافته نرخ مرده‌زایی (مرگ جنینی نوزاد پس از هفته ۲۰ بارداری) ۵۱ مورد در هر ۱۰۰۰ مورد بارداری است. این میزان بالاتر از پره‌اکلامپسی شدید و نیز اکلامپسی است.
مجموع مرگ و میر پری‌ناتال ناشی از سندرم هلپ (مرده‌زایی و مرگ در داخل رحم) از 7.7 درصد تا 60 درصد متغیر است. اغلب این مرگ‌ها به قطع جفت (جدا شدن پیش از وقت جفت از رحم)، نارسایی جفتی به همراه آسفیکسی داخل رحمی (عدم دسترسی کافی جنین به اکسیژن) و عدم بلوغ بیش از حد مرتبطند.

خطر ابتلاء به سندرم هلپ در بارداری‌های بعدی
زنان دارای تاریخچه ابتلاء به سندرم هلپ در معرض افزایش خطر ابتلاء به تمامی اشکال پره‌اکلامپسی در بارداری‌های بعدی خود قرار دارند. نرخ پره‌اکلامپسی در بارداری‌های بعدی از ۱۶ تا ۵۲ درصد است که در صورتی که سندرم هلپ در سه ماهه دوم بارداری آغاز شده باشد نرخ مزبور افزایش خواهد یافت. بسته به مطالعات جمعیت بیمار نرخ برگشت سندرم هلپ از ۲ تا ۱۹ درصد متغیر است.