طبیعی بعد از سزارین، عوامل موثر و خطرات احتمالی

زایمان طبیعی بعد از سزارین، پروسه‌ای است که در برخی موارد با موافقت پزشک، قابل انجام است. تجربه‌ زایمان‌های قبلی و شرایط جسمی مادر و جنین در این تصمیم گیری نقش مهمی دارند.
اغراق نیست اگر بگوییم که تا همین چند سال پیش، زایمان طبیعی بعد از سزارین و یا به اصطلاح VBAC برای بسیاری از مادران یک رویا بود. در واقع باور عمومی بر این بود که "یک بار سزارین، یعنی همیشه سزارین"! اما امروزه به مدد پیشرفت‌های چشمگیر در روش‌های جراحی و پزشکی، این امکان فراهم شده است که بسیاری از خانم‌هایی که سزارین شده‌اند، بتوانند در بارداری بعدی، زایمان طبیعی داشته باشند.

آیا بعد از سزارین می‌توان زایمان طبیعی داشت؟
با در نظر گرفتن مجموعه شرایط مادر و نوزاد، پزشک می‌تواند در این مورد تصمیم بگیرد، اما مهم‌ترین مسائلی که باید در نظر بگیرید، عبارتند از:
۱. تجربه زایمان‌های قبلی
وجود یک زایمان طبیعی آسان در گذشته، شانس شما را برای یک زایمان طبیعی بعد از سزارین، به مراتب بالاتر خواهد برد.
دلیل انجام سزارین در زایمان گذشته، عامل مهمی است. فرق زیادی است بین مادری که به خاطر شرایط قرارگیری بد نوزاد مجبور به سزارین شده، با مادری که پس از تحمل ساعت‌ها درد و عدم توفیق در زایمان طبیعی، سزارین را برگزیده!
نوع برش شکم در سزارین هم فاکتور مهمی است. اگر برش سزارین قبلی به صورت افقی بوده و برش عمودی در قسمت بالای رحم یا برش تی شکل نبوده است، باز هم می‌توانید به زایمان طبیعی فکر کنید. با این توضیح که برش‌های عمودی، ریسک پارگی رحم در فرایند زایمان طبیعی را بالا می‌برند! البته دقت کنید که نوع بُرشی که روی پوستتان خورده است، لزوما مشابه و در جهت نوع بُرشی که روی رحم‌تان انجام شده است، نیست. پس اگر در این مورد مشکوک هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
اگر زایمان قبلی شما کمتر از ۱۸ ماه پیش رخ داده و به روش سزارین بوده است، اکنون شانس کمتری برای زایمان طبیعی خواهید داشت.
۲. سابقه جراحی یا بیماری‌های زمینه‌ای
سابقه عمل جراحی گسترده رحم مانند عمل جراحی میومکتومی (myomectomy) برای برداشتن فیبروئید یا سابقه پارگی رحم و یا وجود بیماری‌های زنان مثل جفت سرراهی یا فیبروئید بزرگی که زایمان طبیعی را با خطر مواجه کند از عواملی هستند که باز هم شما را به سمت سزارین بعدی سوق می‌دهند.
ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و یا زگیل تناسلی فعال یا هر گونه عفونت مقاربتی فعال هم از جمله مواردی هستند که بهتر است به زایمان طبیعی بعد از سزارین، فکر نکنید.
۳. وضعیت جنین
وضعیت قرارگیری و وزن جنین باید مناسب باشد. سر جنین باید سفالیک بوده (یعنی موقع زایمان ابتدا سر جنین خارج شود) و وزن آن بیش از ۴ کیلو نباشد.
اگر بچه تپش قلب غیر معمولی دارد یا در آغاز زایمان مایع آمنیوتیک سبز گونه است، زایمان طبیعی را انتخاب نکنید، همچنین اگر دوقلو باردارید نیز این کار توصیه نمی‌شود.
۴. شرایط مادر
مطلوب این است که سن شما پایین‌تر از ۳۰ سال باشد.
چنانچه دچار افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری شده اید و یا پیش از آن هم شاخص توده بدنی شما بیشتر یا مساوی ۴۰ بوده است (به معنای چاقی شدید مادر است)، شانس زایمان طبیعی کمتر خواهد بود.
بهتر است فاصله‌ای سه ساله از سزارین قبلی خود داشته باشد.
در صورت بروز درد زایمان، اجازه دهید که روند درد زایمان به صورت طبیعی طی شود و از القا یا تقویت درد زایمان، با روش‌هایی که در حال حاضر موجود است، بپرهیزید. این کار شانس زایمان طبیعی بعد از سزارین را کاهش می‌دهد.
بیمارستان مجهزی را برای این کار انتخاب کنید که در صورت ایجاد مشکل در روند زایمان طبیعی بتواند به صورت اورژانسی زایمان سزارین را انجام دهد.

خطرات احتمالی زایمان طبیعی بعد از سزارین چیست؟
احتمال پارگی رحم و در صورت خونریزی شدید و غیر قابل کنترل، برداشتن کامل رحم
عوارض سزارین اورژانسی از قبیل امکان عفونت رحم
پارگی رحم می‌تواند باعث محرومیت نوزاد از اکسیژن و بروز آسیب مغزی و حتی مرگ نوزاد شود!

آمار‌ها چه می‌گویند؟
طبق آمارها، حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد خانم‌هایی که بعد از سزارین، برای زایمان طبیعی اقدام کردند، موفق بوده‌اند. برخی متخصصان معتقدند که باید سزارین‌های کمتری به‌طور مجدد انجام شده و از روش زایمان طبیعی بعد از سزارین بیشتر استفاده شود، اما این سکه روی دیگری هم دارد و در سال‌های اخیر، کاهشی در علاقه به زایمان طبیعی پس از سزارین دیده شده است. ۳۰ تا ۴۵ درصد از متخصصین زنان و زایمان، هم اکنون زایمان طبیعی بعد از سزارین را به خانم‌های باردار پیشنهاد نمی‌کنند و در بعضی از بیمارستان‌ها نیز فقط در شرایطی خاص حاضر به انجام آن هستند، مثل زمانی که زایمان خارج از زمان مقرر و به‌طور خودبخودی اتفاق افتاده باشد. می‌توان گفت که این کاهش در اثر نبود پشتیبانی پزشکی کافی در مواردی است که پیچیدگی‌هایی وجود دارد.

سخن آخر
دقت کنید که یک زایمان طبیعی پس از سزارین و حتی یک سزارین با برنامه‌ریزی قبلی، عوارض بسیار کمتری نسبت به یک سزارین اورژانسی دارد. همچنین با وجودی که در شرایطی ویژه زایمان طبیعی پس از سزارین کاملا امکان پذیر است، هرگز تضمینی وجود ندارد که یک زایمان طبیعی جادویی داشته باشید، پس پیش از هر نوع تصمیم گیری احساسی، تمام جوانب کار را بسنجید و با مشورت پزشک متخصص خود، بهترین راه را برگزینید.