دیابت دوران بارداری، علل و علائم آن

این نوع دیابت در دوران بارداری بروز می‌کند و معمولا در ماه‌های آخر بارداری تشخیص داده می‌شود که به آن دیابت بارداری (به انگلیسی: Gestational diabetes) نیز میگویند. در صورتی که خانمی در ماه‌های آغازین بارداری خود به دیابت مبتلا شود، احتمال آن وجود دارد که قبل از بارداری نیز مبتلا به دیابت بوده باشد. به صورت نرمال از ماه هفتم میتواند در بین مادران دیده شد. در دوران بارداری کنترل دیابت به سلامت مادر و کودک کمک می کند. در صورتی که سریعاً برای کنترل قند خون اقدام شود، می‌توان مادر باردار و کودک را از خطرات احتمالی در امان نگه داشت.
خانم‌های مبتلا به دیابت نوع اول یا دوم توجه کنند:
در صورتی که به دیابت نوع اول یا دوم مبتلا هستید و قصد دارید بچه‌دار شدن را دارید ، حتما قبل از باردار شدن با پزشک خود مشورت کنید، چرا که دیابت درمان نشده، یا دیابتی که به خوبی کنترل نشده باشد می‌تواند مشکلات بسیار جدی برای کودک شما به وجود بیاورد.

علت دیابت بارداری
دیابت بارداری وقتی اتفاق می‌افتد که بدن شما نتواند در دوران بارداری، به اندازه کافی انسولین تولید کنند. در طی دوران بارداری، بدن شما هورمون‌های بیشتری تولید می‌کند و دستخوش تغییرات زیادی مانند اضافه وزن می‌شود. این تغییرات باعث می‌شود که سلول‌های بدن شما مانند قبل به خوبی از انسولین بهره‌برداری نکنند، وضعیتی که به آن "مقاومت به انسولین" گفته می‌شود . مقاومت به انسولین باعث می‌شود بدن شما به انسولین بیشتری احتیاج پیدا کند و در صورتی که غده‌ی پانکراس نتواند این نیاز به انسولین را تامین کند، شما به دیابت بارداری مبتلا می‌شوید.
تمامی زنانی که باردار می‌شوند، تا حدودی به وضعیت"مقاومت به انسولین" دچار می‌شوند. با این حال برخی از زنان حتی قبل از این که باردار شوند نیز، تا حدودی به وضعیت "مقاومت به انسولین" دچار بوده‌اند، که علت آن نیز معمولا اضافه وزن است. این زنان، زمانی که باردار می‌شوند، میزان نیاز بدنشان به انسولین از قبل نیز بیشتر میشود و بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند .

چقدر احتمال دارد که من به دیابت بارداری مبتلا شوم؟
داشتن هر یک از شرایط زیر می‌تواند باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به دیابت بارداری شود:
داشتن اضافه وزن
سابقه ابتلا به دیابت بارداری در گذشته.
سابقه به دنیا آوردن نوزادی با بیش از ۴ کیلوگرم وزن.
ابتلای خواهر، بردار، پدر یا مادربه دیابت نوع دوم.
داشتن شرایط پیش از دیابت، به این معنا که گلوکز خون شما بسیار بالا است اما هنوز آن قدر بالا نیست که به عنوان ابتلا به دیابت تشخیص داده شود.
مرتبط بودن با یکی از نژاد‌های آفریقایی-آمریکایی، آمریکایی-هندی، آمریکایی-آسیایی، اسپانیایی-لاتین یا جزایر آمریکایی اقیانوس آرام.
ابتلا به نوعی اختلال هورمونی به نام سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS

چگونه می‌توانم احتمال ابتلا به دیابت در دوره بارداری را کاهش دهم؟
در صورتی که اضافه وزن دارید و درفکر باردار شدن هستید، می‌توانید با اقدامات زیر احتمال ابتلا به دیابت بارداری را در خود کاهش دهید:
-کم کردن وزن اضافه
-افزایش سطح فعالیت فیزیکی، قبل از باردارشدن
بعد از این که باردار شدید، دیگر نباید برای کم کردن وزن خود تلاش کنید، چرا که به طور طبیعی و برای سلامت کودک خود، نیاز دارید که کمی وزن اضافه کنید. البته توجه داشته باشید که اضافه کردن مقدار زیادی وزن، ظرف مدت زمان کوتاه، می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت بارداری را بالا ببرد. پزشک شما، به شما خواهد گفت که در دوران بارداری چه میزان وزن می‌توانید اضافه کنید و فعالیت فیزیکی شما تا چه میزان باید باشد.

چه زمانی باید تست دیابت بارداری بدهم؟
احتمالا بین هفته‌ی ۲۴ تا ۲۸ بارداری پزشکتان از شما تست دیابت بارداری می‌گیرد. البته در صورتی که به دلایلی، در معرض ابتلا به دیابت بارداری باشید، پزشک شما در اولین ویزیت بعد از بارداری شما، از شما تست دیابت می‌گیرد. در صورتی که در این زمان (هفته‌های اول بارداری) میزان قند خون شما بالا باشد، تشخیص پزشک، ابتلا به "دیابت" خواهد بود نه "دیابت بارداری".

علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولا موجب بروز علائم دیابت یا نشانه‌ی بارزی نمی‌شود. به همین دلیل است که انجام آزمایش خون برای ارزیابی وضعیت شما بسیار مهم است. در موارد نادری ممکن است علائمی مانند تشنگی زیاد و تکرر ادرار در شخص بروز کند.

آزمایش دیابت بارداری
پزشکان برای تشخیص دیابت بارداری از آزمایش خون استفاده می‌کنند. آزمایش خون همیشه در آزمایشگاه یا در کلینیک پزشک شما انجام می‌شود و برای ارزیابی به لابراتوار فرستاده می‌شود.

آزمایش غربالگری تحمل گلوکز
در این تست یکی نوشیدن شیرین به شما داده می‌شود و یک ساعت بعد، میزان قند خون شما آزمایش می‌شود. این آزمایش می‌تواند در هر ساعتی از روز انجام شود و در صورتی که نتایج ان آزمایش، بالاتر از میزان طبیعی باشد، احتمالا نیاز به انجام تست تحمل گلوکز دهانی می‌باشد.

آزمایش تحمل گلوکز دهانی
شما باید ۸ ساعت قبل از انجام این آزمایش ناشتا باشید. ناشتا به این معناست که هیچ چیزی به جز آب نخورید و نیاشامید. در صورت نیاز، پزشک شما در مورد سایر اقدامات لازم قبل از آزمایش به شما توضیح خواهد داد. گلوکز خون شما یک بار قبل از شروع تست اندازه‌گیری می‌شود. سپس به شما یک شربت شیرین داده می‌شود و قند خون شما یک ساعت بعد، دو ساعت بعد و احتمالا سه ساعت بعد نیز مجددا آزمایش می‌شود. پزشک شما با استفاده از نتایج این آزمایش می‌تواند تعیین کند که شما به دیابت بارداری مبتلا هستید یا خیر.

عوارض دیابت بارداری روی جنین
در صورتی که شما به دیابت بارداری مبتلا باشید و به علت عدم کنترل این وضعیت، قند خون شما بالا باشد، قند خون نوزاد شما نیز بالا خواهد رفت و پانکراس نوزاد شما مجبور است که برای کنترل گلوکز اضافی، انسولین تولید کند. گلوکز اضافی در خون نوزاد شما، به صورت چربی ذخیره می‌شود. عدم درمان یا عدم کنترل مناسب دیابت بارداری می‌تواند مشکلات زیر را برای کودک شما ایجاد کند:
-به دنیا آمدن با بدنی بزرگتر از حالت عادی.
-داشتن افت قند خون بلافاصله بعد از تولد.
-داشتن مشکلات تنفسی که احتمال مرگ کودک قبل از زایمان یا بلافاصله بعد از زایمان را بالا می‌برد.
همچنین ممکن است کودک شما با زردی به دنیا بیاید. در صورت ابتلا به زردی، پوست نوزاد و سفیدی چشمان او، زرد خواهند بود. البته زردی بعد از مدتی برطرف می‌شود اما ممکن است در این مدت نیاز باشد که نوزاد زیر نور مخصوصی خوابانده شود. دادن مقدار زیادی از شیر مادر به کودک نیز می‌تواند به برطرف کردن زردی کمک کند.

عوارض این بیماری بر روی مادر
ابتلا به دیابت بارداری می‌تواند احتمال بروز مشکلات زیر را افزایش دهد:
بالا رفتن فشار خون و وجود مقادیر بیش از حد پروتئین در ادرار (دفع پروتئین).
نیاز به انجام جراحی (سزارین) برای به دنیا آوردن کودک، چرا که کودک شما بیش از حد بزرگ است.
ابتلا به افسردگی.
ابتلا به دیابت نوع دوم و مشلاتی که این بیماری به خود به همراه می‌آورد.

درمان دیابت حاملگی
درمان دیابت حاملگی ، شامل اقداماتی می‌شود که برای نگه داشتن میزان قند خون شما در محدوده‌ی مورد نظر، انجام می‌شوند. پزشک شما به شما یاد می‌دهد که چگونه با استفاده از روش‌های زیر قند خون خود را کنترل کنید:
خوردن غذای سالم
انجام فعالیت فیزیکی
تزریق انسولین در صورت لزوم

دیابت بارداری و رژیم غذایی
در صورتی که به دیابت بارداری مبتلا هستید، حتما پزشکتان به شما توصیه کرده است که باید توجه ویژه‌ای به رژیم غذایی خود داشته باشید. تقریبا تمامی مادران احتمالا با این سوال مواجه شده اند که « دیابت بارداری دارم چی بخورم؟» باید به رژیم غذایی توجه ویژه ای شود.
برخی از نکات اصلی که باید در رژیم غذایی خود رعایت کنید عبارتند از:
به جای کربوهیدرات‌های ساده (مانند برنج و نان تهیه شده از آرد سفید) از کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند حبوبات و غلات کامل) استفاده کنید.
به جای پروتئین‌های پر چرب، از پروتئین‌های کم چرب استفاده کنید.
مقدار زیادی میوه و سبزی مصرف کنید.
تا جای ممکن از لبنیات کم چرب یا فاقد چربی استفاده کنید.
در طول روز و در بین وعده‌های اصلی، میان وعده مصرف کنید تا میزان قند خون شما در حد ثابتی باقی بماند.
از خوردن خوراکی‌های حاوی قند و شکر فرآوری شده خودداری کنید.

در دوران بارداری چگونه باید از خود مراقبت کنیم ؟
بیماری دیابت بارداری را می توان به راحتی و با استفاده از روش های مختلف درمانی کنترل کرد. در این بخش از مقاله قصد داریم چند روش برای مدیریت دیابت بارداری در دوران بارداری زنان را بیان کنیم.
۱- کنترل میزان قند خون مادر مبتلا به دیابت بارداری
مهم ترین مرحله از کنترل این بیماری نظارت کامل بر میزان قند خون در زنان باردار می باشد. این نظارت می بایست چند بار در روز انجام بگیرد انجام این کار می تواند سطح قند خون خود را در حد طبیعی نگه دارد.
از پزشک خود بخواهید تا نظارت دقیقی بر روی سطح قند خون شما در طی کل دوران بارداری داشته و میزان آن را در حد طبیعی نگه دارد. کنترل مکرر قند خون توسط خودتان و پزشک معالجتان باعث خواهد شد که در هنگام انجام عمل سزارین نیز پزشک متخصص زنان و زایمان با دقت بیشتری مراقب سطح قند خون شما و سلامتی فرزندتان باشد، چون اگر در زمان تولد، سطح قند خون مادر بالا باشد، پانکراس کودک داخل رحم او ممکن است انسولین زیادی آزاد کرده و منجر به افت سطح قند خون شدید نوزاد پس از تولد گردد.
زمانی که نوزاد سالم متولد شد، نباید فکر کرد که مادر و نوزاد دیگر در معرض خطر نمی باشند. در واقع، این نکته بسیار حائز اهمیت است که هر هم مادر و هم نوزاد، پس از اتمام روند زایمان، برای مدتی تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرند. نکته ای که قبلا هم به آن اشاره کرده بودیم نوزادانی که از مادران مبتلا به بیماری دیابت بارداری متولد می شوند، بیشتر از سایر نوزادان در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ خواهند بود. بنابراین، این افراد نیاز دارند تا همیشه در تماس با دکتر معالج خود بوده و میزان قند خون بدن خود را کنترل نمایند.
۲ - رژیم غذایی سالم
همانطور که می دانید غذایی که مادران باردار مصرف می کنند تاثیر زیادی بر سلامت بدن دارد. این امر در زنان مبتلا به بیماری دیابت بارداری بیشتر وجود دارد، چون اگر در دوران بارداری به بیماری دیابت بارداری مبتلا شوند ، حق خوردن برخی مواد غذایی را ندارند. پس فراموش نکنید که استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می تواند راه طولانی مدیریت سطح قند خون بالا در طی دوران بارداری را برای مادر و نوزاد کوتاه کند. برای این منظور، مادران باردار باید سعی کنند تا در دوران بارداری افزایش وزن پیدا نکنند.
رژیم غذایی مناسب زنان مبتلا به بیماری دیابت بارداری باید استفاده از میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار باشد، چون تغذیه با مواد غذایی دارای فیبر بالا، کم چرب و کم کالری نیاز به هضم یک ساعته در بدن زنان باردار دارد. با این حال، همه زنان باردار مبتلا به بیماری دیابت بارداری باید برای حفظ سلامت خود و فرزند داخل رحمشان با یک پزشک متخصص تغذیه مشورت کنند.
۳- ورزش کردن زنان باردار
بارداری به معنای عدم ورزش نمی باشد.در واقع، هنگامی که زنی باردار است، نیاز به انجام فعالیت های بدنی منظم برای داشتن تناسب اندام و سلامت بدنی خود و فرزند داخل رحمش دارد. همچنین، زنان مبتلا به بیماری دیابت بارداری نیاز به ورزش کردن بیشتر برای مدیریت و کنترل بیماری خود دارند، چون هنگامی که فرد ورزش می کند، بدن او قند را از خون گرفته و به سلول های بدن می-رساند. این کار سطح قند را در خون مادران مبتلا به دیابت بارداری کنترل کرده و آن را در میزان طبیعی خود کنترل می کند. علاوه بر آن، ورزش کردن بدن مادر باردار را تشویق به تولید انسولین کمتر می کند و قند کمتری را توسط خون جابه جا می کند.
ورزش کردن زنان در دوران بارداری، آن ها را از مبتلا شدن به کمر درد، گرفتگی عضلانی، تورم، یبوست و بی خوابینجات خواهد داد . اما زنان حامله باید قبل از شروع به ورزش حتما با یک دکتر متخصص زنان و زایمان مشورت کنند. یادتان باشد که انجام هر نوع تمرینات ورزشی در دوران بارداری بسیار خوب است، به شرطی که احتیاط کنند. برخی از گزینه های ورزشی که برای مدیریت بیماری دیابت بارداری در دوران بارداری زنان مفید هستند، عبارتند از:
- دوچرخه سواری
دوچرخه سواری کردن ورزش بسیار مناسبی برای دوران بارداری زنان، به ویژه مادران مبتلا به بیماری دیابت بارداری می باشد. آن ها می توانند این ورزش مفرح را در داخل خانه و با استفاده از یک دوچرخه ثابت و به راحتی انجام دهند.
- پیاده روی کردن
انجام یک پیاده روی کوتاه مدت در طی روز، در پارک اطراف محل زندگی زن حامله می تواند شگفتی زیادی در سلامتی او و فرزند داخل رحمش ایجاد کند. اما اگر شما به عنوان زن باردار وقت رفتن به پارک را ندارید، سعی کنید تا راه خانه به ایستگاه اتوبوس و یا راه خانه به فروشگاه را پیاده طی کنید.
- شنا کردن
آیا افزایش وزن در دوران بارداری توان حرکت طبیعی را از شما گرفته است؟! این امر طبیعی است که احساس کنید با آغاز دوران بارداری سنگین و دست و پا چلفتی شده اید! اما شنا کردن ورزش بسیار خوبی برای از بین بردن این مشکل در بدن مادران باردار، به ویژه زنان مبتلا به بیماری دیابت بارداری است. در واقع، شنا کردن نه میزان وزن مادران باردار مبتلا به بیماری دیابت بارداری را در حد متعادل نگه می دارد، بلکه احساسی سرشار از شادی و انرژی را به این افراد هدیه خواهد داد.
- انجام کارهای خانگی
اگر به عنوان یک زن حامله نمی توانید هیچ کدام از این ورزش ها را انجام دهید، با انجام کارهای معمولی و سبک خانه، فعالیت بدنی خود را افزایش داده و با تمیز کردن منزلتان احساس شادی نمایید.
۴ - کنترل دیابت با مصرف دارو:
برخی از زنان باردار ممکن است برای درمان این بیماری در بدن خود نیاز به مصرف دارو داشته باشند! اما اگر مصرف دارو هم جواب نداد، فرد برای درمان خود نیاز به تزریق انسولین خواهد داشت. در چنین مواردی دکتر متخصص زنان و زایمان ممکن است تزریق انسولین برای را کاهش سطح قند خون به بیمار خود توصیه کند. البته، بیشتر پزشکان متخصص زنان و زایمان داروی خوراکی را برای درمان بیماری دیابت بارداری به بیمار خود تجویز می کنند. با این حال، به عنوان یک مادر جوان و بی تجربه به خاطر داشته باشید که با قرار گرفتن در چنین مواضعی نباید نگران شوید، چون داروهای درمان بیماری دیابت بارداری برای سلامتی خود شما و نوزاد داخل رحمتان کاملا امن است.
۵- نظارت کامل مادر مبتلا به دیابت در دوره بارداری و دکتر متخصص بر روند رشد جنین:
هنگامی که زنی حامله شود، مهمترین نکته در زندگی او رعایت نکات بهداشتی برای حفظ سلامت خود و کودک داخل رحمش است. بنابراین، این فرد باید با رعایت مراقبت های بهداشتی، همواره بر روند رشد کودک خود نظارت داشته و سلامت او را حفظ کند. این کار با انجام عکس برداری با استفاده از فراصوت های متعدد و انجام آزمایش های دیگر امکان پذیر است. همچنین، از آنجایی که اندازه رشد جنین در داخل رحم مادران مبتلا به بیماری دیابت دوران حاملگی کمی نگران کننده است، بنابراین دکتر معالج ممکن است برای موفقیت مادر در این امر خطیر مراجعه در موعد مقرر و استفاده بیشتر از امکانات پزشکی مانند سونوگرافی و انواع آزمایش ها را توصیه کند.