علائم سرطان پستانها، هر آنچه باید بدانید

سرطان سینه امروزه به سرعت در حال افزایش شیوع است. در این نوشته درباره این سرطان و علائم و روش‌های پیشگیری آن صحبت خواهیم کرد.
سرطان سینه یا breast cancer نوع بدخیمی در بافت سینه است که در صورت عدم درمان، ممکن است به قسمت‌های دیگر بدن نیز منتقل شود. متاسفانه این سرطان با سرعت بسیار زیادی در حال گسترش است به طوری که هم اکنون منابع ذکر کرده‌اند که از هر ۸ زن یک نفر به سرطان سینه مبتلا می‌شود. این سرطان شایع‌ترین سرطان در خانم‌هاست که در کشورهای غربی اغلب زنان بالای ۵۰ سال را به خود درگیر می‌کند ولی در ایران سن ابتلا به این سرطان بسیار کمتر بوده و اغلب در سنین جوانی با آن مواجه می‌شوند. برخلاف باور عمومی که این سرطان را متوجه زنان می‌دانند مردان نیز ممکن است به این سرطان مبتلا شوند البته احتمال آن حدود صد برابر کمتر از زنان است.

سرطان پستان چگونه به وجود می‌آید؟
این سرطان مانند اغلب سرطان‌ها دو نوع خوش خیم و بدخیم دارد که هر دو نوع آن ناشی از رشد وتکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها در ناحیه پستان است که منجر به ایجاد غده و بافت‌های ناهنجار می‌شود. در نوع خوش خیم تکثیر سلول‌ها در مرحله‌ای متوقف می‌شود و دیگر ادامه نمی‌یابد بنابراین از نظر پاتولوژی این قبیل توده‌ها در نمای ماکروسکوپی حدود مشخصی دارند و چندان به بافت‌های اطراف دست‌اندازی نکرده‌اند. ولی در نوع بدخیم این سرطان، تکثیر سلول‌ها متوقف نمی‌شود و همچنان ادامه می‌یابد. بنابراین نه تنها بافت سینه را به طور کامل درگیر می‌کند بلکه ممکن است در موارد پیشرفته به بافت‌ها و ارگان‌های دیگر همچون ریه، کبد، مغز، پوست، رحم و… متاستاز داده و آن‌ها را نیز درگیر کند.

شایع‌ترین محل بروز سرطان سینه
سرطان پستان اغلب از مجاری شیری انتهایی (terminal duct) منشا می‌گیرند و از آنجایی که این مجاری در ربع فوقانی و خارجی پستان تجمع یافته اند بنابراین این محل شایع‌ترین محل بروز توده‌های پستانی است.

چه عواملی احتمال بروز سرطان سینه را افزایش می‌دهند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که فرد را در معرض ابتلا به این سرطان قرار می‌دهند. البته وجود چند یا حتی همه‌ی این عوامل بیانگر بروز قطعی سرطان در فرد نیست بلکه احتمال آن را اندکی در فرد افزایش می‌دهد ضمن این که با رعایت برخی از این عوامل می‌توان از بروز این سرطان جلوگیری کرد.
در صورتی که سرطان سینه در افراد درجه یک خانواده (مادر، خواهر، دختر) وجود داشته باشد و یا خود فرد قبلا مبتلا به دیگر بیماری‌های سینه (ازجمله کیست پستان و فیبروز) و یا سرطان سینه بوده باشد؛ ریسک ابتلا به این سرطان در وی نسبت به سایرین به شدت افزایش میابد.
یائسگی دیررس یا بلوغ زودرس در افراد نیز ممکن است زمینه‌ساز بروز این سرطان باشد. نازایی یا حاملگی در سنین بالای ۳۵ سالگی از جمله عوامل خطرساز سرطان سینه هستند.
مصرف غذاهای چرب، استعمال دخانیات و در معرض نور مستقیم قرار گرفتن پوست (مخصوصا پوست قفسه سینه) ممکن است در آینده خطر این سرطان را به دنبال داشته باشد.

چگونه پیش از آن که سرطان سینه پیشرفت کند می‌توان آن را تشخیص داد؟
روش‌های مختلفی برای تشخیص زودرس سرطان سینه یا جلوگیری از آن وجود دارد که ساده‌ترین و البته موثرترین روش، خودآزمایی پستان است. در این روش فرد باید جلوی آینه قرار گرفته و دست همان طرفی که قصد معاینه‌ی پستان را دارد بالا و به پشت سرش ببرد تا بافت پستان به طور کامل کشیده شود و هرگونه توده و بافت ناهنجار به خوبی تشخیص داده شود. این معاینه بهتر است در زمانی که بدن زنان کمترین تاثیرات هورمونی را نشان می دهد یعنی یک هفته بعد از قاعدگی انجام شود در غیر این صورت ممکن است توده‌هایی کاذب را زیر دستمان حس کنیم. در این معاینه باید توجه خاصی به غدد لنفاوی زیر بغل منظور داشت زیرا در صورت متاستاز، اولین محلی که تومورهای سینه به آن دست اندازی می‌کند غدد لنفاوی زیر بغل است.
روش دیگر معاینه سینه توسط پزشک زنان و زایمان است که بهتر است به صورت سالیانه مخصوصا در خانم‌های بالای ۴۵ سال انجام شود.
ماموگرافی دقیق‌ترین روش تشخیص ضایعات سینهی است که هر گونه مشکلی را به خوبی و به طور واضح نشان می‌دهد. البته این روش در خانم‌های جوان به دلیل اینکه بخش اعظم بافت پستان را مجاری شیری تشکیل می‌دهند ممکن است اندکی خطا داشته باشد ولی همچنان به عنوان دقیق‌ترین روش شناخته می‌شود. با اطمینان می‌توان گفت که ماموگرافی هیچگونه عارضه‌ای ندارد.

چه علائمی به عنوان زنگ خطر سرطان سینه شناخته می‌شوند؟
ممکن است فرد طی خودآزمایی پستان متوجه توده یا توده‌هایی غیر طبیعی در بافت سینه خود شود که احتمال دارد سفت، نرم، متحرک، چسبنده یا ندول مانند باشد که به محض دیدن این توده‌ها باید حتما فرد به پزشک مراجعه کند.
ممکن است فرد به تازگی و یا چند روزی متوجه ترشحاتی از نوک یکی از پستان‌ها یا هر دو سینه شود. این ترشحات رنگ‌های متفاوتی ممکن است داشته باشند مثلا احتمال دارد که این ترشحات خونی بوده و به رنگ قرمز باشند یا بی‌رنگ یا سفید و… باشد.
تغییرات اخیر نوک پستان از دیگر موارد حائز اهمیت در تشخیص سرطان سینه است. البته دقت کنید که این تغییرات باید به تازگی و اخیرا ایجاد شده باشد زیرا بعضی افراد از همان سن بلوغ دچار عدم تقارن و یا تورفتگی نوک پستان در یک یا هر دو پستان هستند. در این صورت این موضوع چندان اهمیت تشخیصی نخواهد داشت. البته دقت کنید که گاهی اوقات تو رفتگی نوک پستان با تغییر وضعیت بیمار ایجاد می‌شود. مثلا فرد در حالت خوابیده نوک پستان‌هایش طبیعی است و در صورت نشستن نوک آن‌ها به داخل فرورفتگی پیدا می‌کند.
گاهی فرد در نوک پستان‌ها احساس خارش شدیدی دارد و یا در این محل قرمزی و تورم و یا ترک‌های پوستی و پوسته پوسته شدن می‌بیند که این علایم قطعا نشان‌دهنده پاژه (نوعی سرطان سینه) است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل همان طور که پیش‌تر نیز اشاره شد از نشانه‌های سرطان سینه و به احتمال بسیار زیاد دست‌ اندازی آن به بافت‌های اطراف است.
همان‌طور که گفته شد در معاینه‌ی پستان وقایع اخیر اهمیت دارد یکی از این موارد عدم تقارن پستان‌ها از نظر اندازه است؛ به شرطی که به تازگی به وجود آمده باشد زیرا بسیاری از خانم‌ها از همان زمان بلوغ تفاوت اندازه اندکی را در سینه ها متوجه می‌شوند ولی اگر این تفاوت به تازگی ایجاد شده باشد از اهمیت بالینی برخوردار است زیرا ممکن است توده‌ای در پستان باشد که سبب افزایش‌ سایز آن شده باشد.
به طور کل تمام نشانه‌هایی که گفته شد در صورتی که فقط در یکی از پستان‌ها دیده شوند، نسبت به زمانی که هر دو پستان را درگیر کنند خطرناک‌تر بوده و نشانه‌ی قوی‌تری برای احتمال بروز سرطان هستند.

کلام آخر
در بروز سرطان پستان نیز همچون اغلب سرطان‌های دیگر دو عامل ژنتیک و محیط نقش به سزایی دارند. بنابراین نمی‌توان گفت که با کنترل هر یک از این عوامل می توان به طور قطعی از بروز این سرطان جلوگیری کرد ولی برخی رفتارهای پرخطر مانند مصرف دخانیات و الکل، مصرف بیش از حد الکل، تحریک بیش از حد ناحیه آگزیلاری (زیر بغل) مثلا استفاده مداوم از اپیلاسیون، مصرف بیش از حد قرص‌های ضد بارداری و قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور مستقیم خورشید ممکن است احتمال بروز این سرطان را افزایش دهند و فرد را مستعد این بیماری کنند. هر چند در این سرطان نقش ژنتیک به عنوان یک عامل بسیار مهم و تعیین‌کننده شناخته شده است.
متاسفانه چون علت دقیق ابتلا به این سرطان مشخص نیست طبیعتا راه‌حل مشخصی برای پیشگیری از آن هم وجود نخواهد داشت ولی خودآزمایی و چکاپ سالیانه توسط پزشک و در صورت نیاز استفاده از ماموگرافی سبب می‌شود که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شده و از پیشرفت آن جلوگیری شود ولی متاسفانه افراد این موضوع را جدی نگرفته و بعضا حتی در صورتی که متوجه مورد غیر طبیعی در پستان‌هایشان می‌شوند آن را نادیده می‌گیرند و یا به خوددرمانی و درمان‌های خانگی می‌پردازند در نتیجه زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنند بیماری بسیار پیشرفت کرده و شرایط بسیار وخیم است.
بنابراین توصیه‌ی ما به همه ی خانم‌ها مخصوصا خانم‌های بالای ۳۵ سال جدی گرفتن خودآزمایی و چکاپ سالیانه است.