درمان ناباروری با آی وی اف، یک سری دانستنی های لازم

برای کمک به زوج های نازا یا نابارور، راه های مختلفی وجود دارد. یکی از این راه های موثر در باروری، استفاده از آی وی اف یا همان تلقیح آزمایشگاهی است.
آی وی اف یک روش با قدمت طولانی در عرصه باروری است که به زوج ها توصیه می گردد. این روش در چهارچوب آزمایشگاه انجام می گیرد. IVF از روش های کمک باروری قلمداد می گردد و مخفف سه کلمه In Vitro Fertilization می باشد. این عبارت به معنای«داخل شیشه» ترجمه می شود.
نام گذاری این اسم بدین علت است که این روش ابتدا بیشتر در ظرف های شیشه ای آزمایشگاه انجام می شده اما اکنون در لوله های پلاستیکی نیز قابل انجام است.

نحوه انجام آی وی اف و شناخت مزایا و معایب آن
لوله پلاستیکی برای انجام آی وی اف مناسب تر است. چون امکان لقاح در چنین محیطی بالاتر خواهد رفت. هدف از تعبیه لوله پلاستیکی برای انجام تلقیح آزمایشگاهی این است که دو سلول جنسی ماده و نر در این فضا با یکدیگر ترکیب شوند.
برای باروری به این سبک، ابتدا تخمک های بالغ از زن دریافت شده و آن گاه درون این فضای بسته با اسپرم ترکیب می شوند. در صورت موفق آمیز بودن این روش، بعد از گذشت سه تا ۵ روز از تلقیح شاهد تخم هایی توپی شکل خواهید بود. حالا باید این تخم های شکل گرفته به رحم انتقال یابند.
علاوه بر آی وی اف, روش های دیگر نیز برای باروری وجود دارند که توضیح مختصری درباره هر کدام از آن ها بیان خواهیم کرد:
در این روش اسپرم به درون سیتوپلاسم تخمک تزریق می گردد. این لقاح در ظرف های آزمایشگاهی انجام خواهد گرفت. بعد از شکل گیری، جنین به رحم هدایت می شود. در این روش فقط از یک اسپرم برای بارورسازی تخمک استفاده می شود.
GIFT
- Gamete Intrafallopian Transfer
برای انجام این روش نیز تخمک و اسپرم با یکدیگر ترکیب می شوند و آن گاه انتقال این ترکیب به درون لوله رحمی با لاپاروسکوپی انجام می گیرد. با این روش، جنین به داخل رحم هدایت می شود.
ZIFT
- Zygote Intra fallopian Transfer
در این روش نیز عمل ترکیب سازی اسپرم و تخمک در آزمایشگاه انجام می شود و نتیجه لقاح با جراحی در لوله رحم جای می گیرد. پزشک متخصص در این روش نیز مانند آی وی اف عمل می کند. به گونه ای که جنین بعد از باروری در درون شکم جای خواهد گرفت.
روش اهدای جنین با تخمک
این روش زمانی استفاده می شود که زن قادر به بهره مندی از تخمک در بارداری نمی باشد. در این صورت از تخمک زن دیگر برای لقاح با اسپرم مرد استفاده می شود. در کشور اسلامی ایران برای برقراری این جریان، صیغه بین زن هدیه کننده تخمک و مرد خوانده می شود. بعد از این ترکیب، جنین در رحم زن اول قرار می گیرد.

مراحل انجام آی وی اف
با نزدیک شدن به شرایط عادت ماهیانه مادر، استفاده از داروهای باروری برای او توصیه می گردد. در این صورت قابلیت تحریک تخمدان با رهاسازی چند تخمک فراهم می شود. به شکل نرمال هر یک ماه یک تخمک رها می گردد. آزاد شدن زود هنگام تخمک ها نیز نیاز به کنترل و ممانعت دارد که برای این کار از هورمون های مصنوعی کمک گرفته می شود.
مادر باید سطح کلی هورمون ها را با آزمایش خون مورد بررسی قرار دهد. در این صورت زمان بالغ شدن تخمک ها را در خواهد یافت.
آی وی اف بعد از بالغ شدن تخمک ها انجام می گیرد. در این حال پزشک از دیواره مهبل یک سوزن باریک را درون تخمدان قرار می دهد و تخمک ها را خارج می کند. این عمل دردناک بوده و نیاز به بیهوشی دارد.
ممکن است پیش از انجام این کار، سونوگرافی برای تشخیص محل دقیق تخمک ها انجام شود. در ادامه این تخمک های دریافتی با اسپرم های مرد داخل ظرفی تلقیح می گردند.
تخم های بارور شده بعد از ۳ تا ۵ روز شکل خواهند گرفت. این تخم های توپی شکل شامل سلول های زیادی می شوند و جنین نام دارند. در ادامه پزشک ۲ یا ۴ عدد از این جنین ها را از طریق کاتتر نازکی از گردن رحم به درون رحم هدایت می کند.
اگر در این وضعیت جنین های زیادی در جریان آی وی اف شکل گرفته باشند، در صورت عدم موفقیت این پروسه برای حاملگی های احتمالی بعدی مورد استفاده قرار می گیرند.
اگر تمام شرایط به درستی برقرار باشد، جنین در داخل رحم به رشد خود ادامه می دهد. در روش آی وی اف, معمولاً در ۲ تا ۴ درصد بارداری ها، بیش از یک جنین در داخل رحم جای داده می شود. به همین خاطر در این روش بارداری چند قلویی نیز دیده می شود.
بعد از گذشت ۲ هفته از شکل گیری جنین ها، مادر تحت یک تست خون حاملگی قرار می گیرد. این موضوع لانه گزینی جنین در رحم را به اثبات خواهد رساند.

چه کسانی برای انجام تلقیح آزمایشگاهی مناسب هستند؟
زمانی که زن با گرفتگی لوله های رحم مواجه است، از روش آی وی اف به عنوان مناسب ترین و نخستین درمان استفاده می شود.
البته مشکلات دیگری نیز همچون اندومتریوز، مشکلات مربوط به گردن رحم، ناباوری به دلایل مردانه، دلایل نامشخص عدم بارداری، مشکلات مربوط به تخمک گذاری، کم بودن اسپرم مرد و ناموفق بودن درمان های ناباروری مردان می توانند دلایل استفاده از روش آی وی اف باشند.

مدت زمان درمان آی وی اف
برای تکمیل زمان درمانی تلقیح آزمایشگاهی نیاز به طی کردن ۴ تا ۶ هفته دارید. این مدت زمان برای رسیده شدن تخمک ها در نظر گرفته می شود. برای گرفتن اسپرم و تخمک حدود نصف روز زمان نیاز دارید. برای نتیجه دادن لقاح نیاز به ۲ تا ۵ روز دارید. مادر بعد از تخمک گیری می تواند مرخص شود.
میزان موفقیت این لقاح آزمایشگاهی تا حدود زیادی به وضعیت فرد نیز بستگی دارد. به عنوان مثال آی وی اف در خانم های جوان بهتر نتیجه می بخشد. چون تخمک های سالم تری دارند. برای این زنان جوان شانس حاملگی ۵۳ درصد و زایمان موفق ۹۲ درصد است. البته تنها گزینه سن در انجام این لقاح تاثیر گذار نیست. بلکه موارد زیادی بر این لقاح موثر می باشد.

مزایای روش آی وی اف
یک روش بدون عارضه برای باروری است و از روش های قدیمی در این زمینه تلقی می شود. پژوهش های اخیر نشان می دهد که داروهای بارداری باعث سرطان تخمدان نمی شوند.
با انجام این تلقیح آزمایشگاهی می توان باروری خارج از رحم را انتظار داشت. زمانی که جنین در داخل شکم یا درون لوله های رحم جای می گیرد، پزشک سعی می کند جنین شکل گرفته در محفظه خارج از رحم را با دارو یا جراحی بیرون آورد.
خانم هایی که مصرف کننده داروهای باروری هستند، گاهی تحریک شدن بیش از اندازه تخمدان را احساس می کنند. تحریکی بیش از اندازه تخمدان با بزرگ شدن تخمدان همراه بوده و این بزرگ شدن با نشانه هایی چون احساس پری و معلق بودن، تنفس بریده بریده، درد در ناحیه لگن، استفراغ، افزایش وزن، سرگیجه و تهوع نمایان می شود.
در این شرایط باید تحت نظر پزشک باشید تا بهبودی حاصل شود. مسائلی نیز وجود دارند که این معضل را تشدید می کنند: کم شدن توده بدن، داشتن پیشینه در عدم حاملگی و تخمک گذاری یا تنبلی تخمدان، پایین بودن سن می تواند از موارد تشدید کننده این عارضه باشد.
وزن تولد در نوزادانی که حاصل روش آی وی اف هستند، نسبت به سایر نوزادان کمتر است. این کمبود وزن از چند قلویی نوزادان ناشی می شود.
عده ای از متخصصان نیز باور دارند که روش های کمک بارداری احتمال بروز نقص در نوزادهای متولد شده را بیشتر می کنند. عده ای این اختلالات را به پارامترهای دیگری چون سن مادر نسبت می دهند. قطعاً پیشرفت های آینده سبب می شود که پیش از انتقال جنین به رحم از وضعیت سلامت او آگاه شد و در صورت نقص این انتقال انجام نخواهد شد.
آی وی اف در حال حاضر موفق ترین درمان نازایی است و به همین خاطر بسیار مورد اهمیت قرار می گیرد.
خارج کردن تخمک برای این لقاح قبل از تخمک گذاری انجام می شود. این زمان با تست سطح خونی هورمون ها قابل پیگیری است.
خارج کردن تخمک از تخمدان با لاپاروسکوپی، نابودی تخمدان را به دنبال ندارد. این روش برای زوج هایی که سال ها دچار ناباروری بوده اند، موفق بوده است.
لکه بینی بعد از تخمک گیری طبیعی است. این موضوع از زخمی که در نتیجه سوراخ کردن دیواره مهبل با سوزن انجام می گیرد، ناشی می شود. این لک بینی ۴۲ تا ۸۴ ساعت بعد از بیرون آوردن تخمک ادامه دارد. خونریزی باید در حد نرمال باشد اما اگر در حد پر کردن یک نوار بهداشتی است، باید به پزشک مراجعه داشته باشید.

مراقبت های لازم بعد از انتقال جنین
- از کشیدن سیگار، مصرف الکل، نوشیدن قهوه و خوردن دارو بعد از انتقال جنین به رحم بپرهیزید.
- وسایل سنگین حمل و نقل نکنید.
- فعالیت های شدید و کار سنگین منزل انجام ندهید.
- از انجام فعالیت هایی چون شنا، ایروبیک، دوچرخه سواری و اسب سواری اجتناب کنید.
- از جکوزی، سونای گرم، وان آب داغ و حمام آفتاب خودداری کنید.
- روابط جنسی نداشته باشید.
برای نتیجه بخش بودن اسپرم گیری از مرد، بهتر است مرد از ۸۴ ساعت قبل انزال نداشته باشد. در این صورت برای آی وی اف تعداد اسپرم بیشتری را ارائه می کند. ضمن اینکه این اسپرم ها در نوع خود محرک تر و سالم تر نیز هستند.
بعد از انتقال جنین به رحم، حدود ۲ تا ۳ هفته از انجام مقاربت جنسی بپرهیزید. به طور کلی گرفتگی رحم در حین ارگاسم، ممکن است سبب اختلال در جای گیری جنین در رحم شود.
پزشکان برای اثر بخش بودن انتقال جنین، توصیه می کنند که شب قبل از انتقال جنین به رحم مقاربت جنسی داشته باشید. چون این موضوع شانس بالایی برای حاملگی ایجاد خواهد کرد.
پس از انجام هدایت جنین به رحم از خانم خواسته می شود تا حدود ۴۲ ساعت بی حرکت باشد. دویدن، شنا، اسب سواری و … فعالیت هایی هستند که مانع بارداری در این شرایط می شوند.
لکه بینی بعد از هدایت جنین به رحم چند دلیل دارد: ابتدا اینکه احتمال دارد زمان پریودی مادر فرا رسیده و حاملگی انجام نشده است. دوم اینکه یکی از جنین ها در حال جدا شدن و دیگری در رحم به خوبی جای گرفته است. سوم اینکه جای گیری جنین در رحم به خوبی انجام شده است. در چنین شرایطی باید تست حاملگی انجام شود. حتی اگر میزان خونریزی شدید است.
بارداری فرد فقط با تست حاملگی محرز می گردد. تست خون حاملگی ۳۱ روز بعد از هدایت جنین و آسپیراسیون قابل انجام است. سونوگرافی نیز بعد از گذشت ۳۰ تا ۴۰ روز از آسپیراسیون، حاملگی را تصدیق می کند.
شانس دو قلو شدن در روش لقاح آزمایشگاهی بالاست و حدود ۵۲ درصد حاملگی ها را پوشش می دهد. شانس سه قلویی نیز برابر با احتمال ۲ تا ۳ درصد است.
هدایت جنین های بیشتر به رحم امکان تولد نوزاد سالم را کم می کند. به همین خاطر در بعضی از کلینیک ها فقط اجازه هدایت ۳ جنین را به رحم می دهند. زنان ۵۳ سال، جنین های بیشتری برای انتقال نیاز دارند. چون شانس حاملگی در آن ها کم است. بعضی از جنین های مازاد برای آی وی اف های بعد(در صورت ناموفق بودن) مد نظر قرار می گیرند و فریز می شوند.