ویتامین های لازم در بارداری، آیا میدانید؟

ویتامین های مورد نیاز در دوران بارداری کدامند؟ چرا مصرف ویتامین ها در دوران بارداری اهمیت دارد؟ مصرف کدام مواد معدنی در دوران حاملگی لازم است؟ زن چه موقع باید مصرف مکمل ویتامین و مواد معدنی را شروع کند؟ چه مقدار از ویتامین ها در دوران بارداری لازم است؟ مقدار مکمل و ویتامین روزانه مورد نیاز در دوران حاملگی چقدر است؟ اینها سئوالاتی است که در این مقاله پاسخ داده می شود.
مکمل ویتامین های بارداری عموما حاوی انواع ویتامین ها و مواد معدنی هستند و ممکن است شبیه به مولتی ویتامین هایی باشند که در خارج از دنیای باروری و بچه زایی استفاده می شوند. اما تفاوت آنها در این است که بعضی از ویتامین های قبل از حاملگی و ویتامین های حین حاملگی مستقیما تحقیق شده اند و تاثیر اثبات شده دارند مثل اسید فولیک و مقدار روزانه آنها مشخص است. اما شواهد مربوط به تاثیر بعضی دیگر کافی نیست و براساس توافق صاحبنظران و تجربه مصرف می شوند.
اگر حامله هستید، تلاش می کنید سریع حامله شوید، برای باردار شدن آماده می شوید، پزشک شما مصرف ویتامین قبل از حاملگی را برای شما تجویز خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که مواد مغذی لازم برای خودتان و بچه را به اندازه کافی دریافت کنید. بویژه بعضی از مکمل های ویتامین حاوی مواد مغذی چون فولات، کلسیم، آهن و ویتامین D است که برای زن حامله و جنین وی ضروری است.

ویتامین های بارداری (پره ناتال) چیست؟
واژه پره ناتال به دوره قبل از تولد نوزاد اطلاق می شود، یعنی از زمانی که لقاح صورت می گیرد، دوران بارداری و دوره زایمان. بنابراین در این مقاله منظور از ویتامین بارداری همان ویتامین های مورد نیاز دوره پره ناتال است. خوردن غذای سالم و مقوی همیشه یک گزینه عاقلانه بوده و هست، بخصوص اگر حامله باشیم. خوردن غذاهای سرشار از ویتامین و مواد مکمل به همراه مکمل های ویتامینی (طبق تجویز پزشک متخصص زنان و زایمان) به پوشش هرگونه نیاز تغذیه ای مادر و جنین کمک می کند.
ویتامین های بارداری حاوی بسیاری از ویتامین ها و مواد معدنی است. از این بین اسید فولیک، آهن، ید و کلسیم از اهمیت بالایی برخوردار است. بخاطر داشته باشید که تحقیقات نشان داده است مصرف ویتامین های بارداری با چاقی بچه در دوران بچگی یا بلوغ هیچ رابطه ای ندارد (دوگان و همکاران، ۲۰۱۵). همچنین اگر بخاطر تهوع صبحگاهی نمی توانید ویتامین را تحمل کنید، این مسئله ربطی به ناخوشی صبحگاهی حاملگی ندارد. تحقیقات نشان داده است استفاده از قرص های ویتامین سایز کوچک این مشکل را حل می کند (کورن، ۲۰۰۶).

ویتامین ها و مواد معدنی ضروری در دوران حاملگی
ویتامین و مواد معدنی متنوعی در دوران قبل و حین بارداری نیاز می باشد که در این مقاله بحث می شوند.
بله تامین تمامی مواد مغذی مورد نیاز مادر و بچه سخت است، حتی اگر مادر انواع غذاها و از جمله گوشت، فرآورده های لبنی، میوجات، سبزیجات، حبوبات و غلات را دریافت کند.
مصرف مکمل های ویتامین و مواد معدنی برای تمامی زنان مفید است بخصوص زنانی که سعی در بارداری دارند. می توان به این قضیه به عنوان یک سیاست بیمه نگریست که اطمینان می دهد مقدار کافی از مواد مغذی خاص در طی حاملگی به مادر و جنین می رسد.
مصرف ویتامین ها بخصوص در زنانی مهم است که دارای محدودیت رژیم غذایی، مشکلات سلامتی یا عوارض حاملگی هستند. این زنان عبارتند از:
زنان گیاهخوار
زنان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز یا سایر مواد غذایی
زنانی که سیگار یا مواد مصرف می کنند
زنان مبتلا به اختلالات خونی خاص
زنان مبتلا به اختلال خوردن
زنان مبتلا به بیماری های مزمن
زنانی که تحت جراحی بای پس گوارشی قرار گرفته اند
زنانی که حاملگی دوقلو یا چندقلو دارند

کدام مکمل های غذایی بارداری به اندازه کافی از غذا دریافت نمی شود؟
دو ماده مغذی حیاتی اسید فولیک و آهن تقریبا همیشه در ویتامین های بارداری گنجانده می شود زیرا زن حامله نمی توان مقدار کافی اسید فولیک و آهن را از رژیم غذایی به تنهایی دریافت کند. کمبود اسید فولیک و آهن می تواند یکی از دلایل مشکلات باروری باشد.
اسید فولیک
دریافت مقدار کافی این ویتامین B در طی یکماه قبل از حاملگی و هر ماهه در دوران حاملگی موجب کاهش ریسک نقص های لوله عصبی از قبیل اسپاینا بیفیدا و آننسفالی به میزان بیشتر از ۷۰% می شود. هرچند اسید فولیک از اختلالاتی مثل شکاف لب، شکاف کام یا پره اکلامپسی نیز پیشگیری می کند.
اسید فولیک صناعی بهتر از اسید فولیک طبیعی جذب می شود، حتی اگر رژیم غذایی متعادل مصرف می کنید، مصرف روزانه اسید فولیک توصیه می شود.
آهن
بیشتر زنانی که قرار است حامله شوند مواد معدنی کافی از طریق رژیم غذایی دریافت نمی کنند که جوابگوی نیاز فزاینده بدن در دوران حاملگی باشد و این می توان موجب کم خونی فقر آهن شود. پیشگیری از کم خونی فقر آهن خود اقدامی است برای پیشگیری از زایمان زودرس، بچه کم وزن و مرگ و میر نوزادی.

مواد معدنی مورد نیاز در دوران بارداری چیست؟
کلسیم
ویتامین های بارداری ممکن است حاوی کلسیم باشد، اما هنوز کافی نیست. در دوران حاملگی و برای رشد و تکامل استخوان ها و دندان جنین و همچنین سلامت اعصاب و عضلات (و از جمله قلب) به کلسیم زیادی نیاز است.
بیشتر مکمل های ویتامین بارداری حاوی ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم کلسیم است، اما این در مورد همه مصداق ندارد. زیرا کلسیم یک ماده معدنی حجیم است و موجب بزرگتر شدن قرص ویتامین می شود که خودش بزرگ است.
اسیدهای چرب اساسی
اسیدهای چرب اساسی در ویتامین های بارداری گنجانده نمی شود از قبیل اسید چرب امگا ۳ به نام های DHA و EPA که برای تکامل مغز، اعصاب و بافت چشم جنین ضروری است. ماهی یکی از منابع اصلی DHA و EPA است، اما بایستی در دوران حاملگی از مصرف ماهی زیاد اجتناب کرد زیرا حاوی جیوه بالایی است.
از آنجایی که امگا-۳ ها برای رشد و تکامل جنین مهم هستند، بهتر است با متخصص زنان و زایمان خود در مورد تجویز این مواد مشاوره کنید.
ویتامین D
بدن برای کمک به ساخت استخوان ها و دندان جنین به ویتامین محلول در چربی نیاز دارد. ویتامین D نقش مهمی در حفظ سطح نرمال کلسیم و فسفر ایفا می کند.
اگر در طی حاملگی ویتامین D مصرف نکنید در زمان تولد نوزاد کمبود این ویتامین را خواهد داشت. این موجب افزایش ریسک نرمی استخوان در نوزاد، ناهنجاری رشد استخوانی و تاخیر تکامل جسمی می شود. کمبود ویتامین D با ریسک بالاتر عوارض حاملگی از جمله پره اکلامپسی و دیابت حاملگی ارتباط دارد.

زن حامله چه موقع باید مصرف ویتامین مکمل را شروع کند؟
بلافاصله بعد از تصمیم به بارداری یا شنیدن خبر حاملگی بایستی مصرف ویتامین بارداری را شروع کرد. از آنجایی که اسید فولیک یک مکمل مهم بارداری است، بایستی از هفته های اول حاملگی شروع شود؛ هرچند ایده آل این است که از چند ماه قبل از لقاح اسید فولیک مصرف شود.
مصرف مکمل ویتامین در طی سه ماه قبل از حاملگی نیز برای کاهش تهوع صبحگاهی حاملگی مفید است. اگر قرار است بچه را با شیر پستان خود تغذیه کنید، بایستی بعد از زایمان نیز مصرف مکمل ویتامین و مواد معدنی بارداری را ادامه دهید.

چگونه ویتامین و مواد معدنی مکمل صحیح را انتخاب کنیم؟
متاسفانه هنوز استاندارد یکسانی برای انتخاب مکمل ویتامین و مواد معدنی وجود ندارد زیرا تحت نظارت سازمان غذا و دارو نیستند. بنابراین انتخاب مکمل به شما و پزشک متخصص زنان و زایمان شما بستگی دارد.
پزشک در اولین ویزیت بارداری برای شما احتمالا مکمل ویتامین و مواد معدنی تجویز می کند و ممکن است برند خاصی را توصیه کند. مکملی خوب است که از همه ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز حاملگی، مقدار کافی را به بدن زن برساند. به هر حال بایستی مواظب بود که سطح این ویتامین و مواد معدنی بیشتر از مقدار توصیه شده نباشد زیرا مصرف زیاد بعضی از ویتامین ها در دوران حاملگی مضر است از قبیل ویتامین A که دوز بالای آن موجب نقص های مادرزادی می شود. به همین خاطر بصورت بتا-کاروتن در مکمل ها گنجانده می شود.
بتا-کاروتن یک ماده غذایی است که در میوه و سبزیجات وجود دارد و بدن آن را به ویتامین A تبدیل می کند. برخلاف ویتامین A که محصول حیوانی است، بتا-کاروتن گیاهی بوده و حتی با دوز بالا ایمن است.
توجه: وقتی مکمل بارداری تهیه می کنید، اطمینان حاصل کنید که به دقت برچسب آن را مطالعه کرده و از میزان ویتامین ها و مواد معدنی موجود در آن اطلاع حاصل کنید.

مقدار ویتامین و مواد معدنی مکمل های بارداری چقدر باید باشد؟
در زمان تهیه مکمل ویتامین بارداری که معمولا حاوی مواد معدنی نیز هست، برچسب آن را خوانده و با مقادیر استاندارد زیر مقایسه کنید:
اسید فولیک: ۴۰۰ میکروگرم (۴۰۰ mcg)
ویتامین D : ۴۰۰ واحد بین المللی (۴۰۰ IU)
کلسیم : ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی گرم (۲۰۰ to 300 mg)
ویتامین C : ۷۰ میلی گرم (۷۰ mg)
تیامین : ۳ میلی گرم (۳ mg)
ریبوفلاوین : ۲ میلی گرم (۲ mg)
نیاسین : ۲۰ میلی گرم (۲۰ mg)
ویتامین B۱۲ : ۶ میکروگرم (۶ mcg)
ویتامین E : 10 میلی گرم (۱۰ mg)
روی : ۱۵ میلی گرم (۱۵ mg)
آهن : ۱۷ میلی گرم (۱۷ mg)
ید : ۱۵۰ میکروگرم (۱۵۰ mcg)
توجه داشته باشید که در موارد خاص ممکن است پزشک معالج مقادیر بالاتری را برای شما تجویز کند. این مقادیر دوز استاندارد توافقی صاحبنظران است. بعضی از سازمان ها و موسسات مراقبت بهداشتی مقادیر متفاوتی را توصیه کرده اند. مثلا دانشکده متخصصان زنان و زایمان آمریکا مقادیر روزانه زیر را توصیه کرده است:
اسید فولیک : ۶۰۰ میکروگرم
آهن : ۲۷ میلی گرم
کلسیم: ۱۰۰۰ میکروگرم
ویتامین D : 600 واحد بین المللی

اگر اشتباها در روز دو قرص ویتامین در حاملگی بخوریم، خطرناک است؟
نگران نباشید. مصرف دو برابر مقدار توصیه شده از ویتامین ها در یک روز نمی تواند برای مادر یا بچه خطرناک باشد. اما اگر بطور مکرر روزانه دو دوز مصرف شود می تواند خطرناک باشد و یا اگر به طور منظم مصرف نشود می تواند کم اثر باشد.
اگر به ویتامین یا ماده معدنی خاصی زیاد نیاز داشتید و پزشک برای شما ویتامین یا ماده معدنی خاصی تجویز کرد، آن را به صورت جداگانه و مجزای از مکمل ویتامین بارداری تهیه و مصرف کنید.

چرا مکمل ویتامین موجب ناراحتی معده می شود؟
اگر مکملی با بیشتر از ۳۰ میلی گرم در روز آهن مصرف کنید ممکن است مجاری گوارشی شما را تحریک کند. برای اجتناب از گیجی و تهوع مصرف مکمل ویتامین، آن را در زمان خواب یا با وعده غذایی مصرف کنید تا راحت تر تحمل شود.
مصرف آهن موجب یبوست می شود که از قبل در زنان حامله وجود دارد. بزرگ شدن رحم موجب تشدید یبوست می شود و مصرف آهن آن را بدتر می کند. هرچند ممکن است در عده ای به صورت تهوع یا حتی اسهال ظاهر شود. گاهی یبوست شدید و طولانی موجب سردرد می شود. برای پیشگیری یا کاهش یبوست در حاملگی، مکمل را با اقدامات زیر مصرف کنید:
نوشیدن آب آلوچه
مصرف دو یا سه وعده میوه در روز
مصرف مکمل فیبر پسیلیوم