درمان سرطان پستانها، پروتون درمانی چیست؟

پروتون درمانی نوعی درمان با اشعه است که از پرتوهای پروتون برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.
خلاف پرتو درمانی مرسوم، پروتون درمانی از اشعه X استفاده نمی‌کند. کارشناسان معتقدند که پروتون درمانی می‌تواند ایمن‌تر از دیگر انواع درمان با اشعه باشد زیرا ناحیه خاصی را هدف قرار می‌دهد و تأثیر منفی کمتری بر بافت‌های سالم اطراف سلول‌های سرطانی دارد.

پروتون درمانی چیست؟
پروتون درمانی یک شکل دقیق اشعه درمانی است که از انرژی پروتون‌ها یا ذرات بار مثبت استفاده می‌کند.
بر اثر دقت خود درمان پرتو پروتون ممکن است نرخ بقاء را از طریق بهبود درمان تومور موضعی و کاهش آسیب دیدگی سایر ارگان‌ها افزایش داده به عوارض جانبی مرتبط به اشعه درمانی کمتری منجر شود.
انجام رادیوتراپی می‌تواند خطر عوارض مرتبط به قلب را افزایش دهد. بر مبنای یک مرور سیستماتیک در سال ۲۰۱۸، پروتون درمانی در این مورد با عوارض کمتری همراه است زیرا در مقایسه با درمان اشعه استاندارد فوتون اشعه کمتری وارد قلب می‌شود.
یک گزارش مروری خبر از آن می‌دهد که نخستین مورد درمان با پرتو پروتون در یک تنظیمات بیمارستانی در سال 1991 در بلژیک انجام شد. از آن زمان به بعد پزشکان درمان با پرتو پروتون را برای درمان هزاران مورد سرطان در سراسر جهان مورد استفاده قرار داده‌اند.
پروتون درمانی می‌تواند تومورهای صلب را درمان کند اما نمی‌تواند سلول‌های سرطانی متاستاز داده به قسمت‌های مختلف بدن را درمان نماید.

پروتون درمانی چطور کار می‌کند؟
متخصصان اشعه درمانی از یک ماشین سینکروترون (دستگاه تقویت و شتاب دهنده ذرات باردار الکترونی) برای شتاب دادن به پروتون‌ها تا حد ۶۰ درصد سرعت نور استفاده می‌کنند. سرعت پروتون‌ها مقدار زیادی انرژی خلق کرده و پروتون‌ها را از طریق یک دهانه به سمت بدن هدایت می‌کند.
پروتون‌ها به عمق خاصی از بدن وارد می‌شوند که در آنجا دوزهای بالای اشعه به تومور سرطانی می‌رسد.
اشعه مزبور در راستای نابود کردن تومور DNA داخل سلول‌های سرطانی را گسسته و پراکنده می‌کند.

پزشکان چه موقعی از پروتون درمانی استفاده می‌کنند؟
به علت دقت این روش پزشکان استفاده از پروتون درمانی را برای استفاده در هنگام تلاش برای کوچک کردن بافت سالم نزدیک محل تومور توصیه می‌کنند.
برای مثال پروتون درمانی فواید خاصی در درمان سرطان چشم، سرطان ساقه مغز، و سرطان طناب نخاعی دارد. نجات بافت‌های سالم در این نقاط دارای بیشتر اهمیت ممکن است.
پروتون درمانی یک جایگزین ایمن برای درمان اشعه استاندارد در هنگام درمان سرطان پستان در مراحل اولیه به دست می‌دهد.
پزشک ممکن است استفاده از اشعه درمانی را پس از لامپکتومی (لومپکتومی) یا ماستکتومی برای کشتن باقی مانده سلول‌های سرطانی توصیه کند. پروتون درمانی به ویژه زمانی یک مزیت محسوب می‌‎‌شود که درمان سرطان پستان در مورد پستان سمت چپ انجام شود زیرا در این وضعیت با خطر کمتری برای قلب همراه خواهد بود.
درمان با پرتوی پروتون را می‌توان در عین حال برای مداوای انواع سرطان‌های فهرست زیر به کار برد:
- سرطان‌های سر و گردن
- سرطان‌های بینی و چشم
- سرطان ریه
- سرطان مری
- سرطان پستان
- سرطان معده
- سرطان پروستات
- سرطان مقعد، سرطان راست روده و سرطان روده
- سرطان مثانه
- سرطان لوزالمعده، سرطان گاستریک، و سرطان‌های کبدی-صفراوی
- سرطان کبد
- سرطان کلیه
- سرطان طناب نخاعی

پروتون درمانی و درمان اشعه استاندارد
هم پروتون درمانی و هم درمان استاندارد اشعه از پرتو برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. به هر حال، این درمان‌ها روش‌های اندک متفاوتی را برای تحویل اشعه مورد استفاده قرار می‌دهند.
درمان اشعه استاندارد اشعه را از طریق ذرات پرانرژی مثل اشعه X یا الکترون‌ها به بدن تحویل می‌دهد. این روش اشعه را در هر بافت قرار گرفته در مسیر هدایت اشعه انباشته می‌کند و می‌تواند برای سلول‌های سالم نزدیک تومور مضر باشد.
به علت دقت آن، پروتون درمانی می‌تواند در مقایسه با درمان اشعه استاندارد بافت‌های سالم کمتری را در معرض تابش اشعه قرار می‌دهد. این روش در عین حال ریسک عوارض مرتبط به قلب را کاهش می‌دهد.

در طول پروتون درمانی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
پیش از انجام این روش، پزشکان از اسکن MRI یا CT اسکن برای تعیین نواحی نیازمند درمان استفاده می‌کنند. یک تکنیسین محدوده درمان را روی پوست علامت‌گذاری می‌کند.
این درمان در مراکز دارای تجهیزات تخصصی و شتاب دهنده ذرات و میز مخصوص برای دراز کشیدن بیمار انجام می‌شود.
یک تکنیسین متخصص اپراتوری شتاب دهنده را انجام می‌دهد و برای ایمنی شخص در طول درمان اطمینان ایجاد می‌کند.
کل اقدام مزبور به 15 تا 30 دقیقه زمان نیاز دارد. این شامل زمانی است که نیاز است تا بیمار در پوزیشن مناسب برای انجام عمل قرار گیرد و تکنیسین دستگاه را تنظیم نماید. شخص فقط به مدت چند دقیقه در معرض پرتوهای پروتون قرار می‌گیرد.
بیماران به طور معمول چند بار در معرض پروتون درمانی قرار می‌گیرند. به هر حال از آنجا که پرتوهای پروتون می‌توانند دوزهای بالای اشعه را با دقت بیشتری در بدن هدایت کنند، این روش معمولاً در مقایسه با درمان اشعه استاندارد مقدار کمتری از اشعه وارد بدن بیمار می‌کند.

پروتون درمانی چقدر مؤثر است؟
پروتون درمانی در مورد سرطان پستان بسیار مؤثر ظاهر شده است.
بر مبنای یک مطالعه در سال 2019 که بر روی 42 بیمار دریافت کننده پروتون درمانی پس از ماستکتومی سرطان پستان فاقد متاستاز انجام شد نرخ بقاء کلی سه ساله در مجموع 97.2 درصد بود.
یک مطالعه در مقیاس بزرگ‌تر به سال ۱۹۱۸ گزارش می‌دهد که پروتون درمانی روش مؤثری است و اینکه هیچ تفاوت قابل توجهی در نرخ بقاء مردم دریافت کننده پروتون در برابر درمان غیر پروتون وجود ندارد. در هر حال، نویسندگان مطالعه جمع‌بندی کرده‌اند که نظر به هزینه بالای پروتون درمانی پزشکان این روش را صرفاً برای مردمی در نظر می‌گیرند که در ریسک بالای دوزهای قلبی اشعه بر اثر محدوده قرارگیری تومور قرار دارند.

عوارض جانبی پروتون درمانی
پروتون درمانی می‌تواند سبب ایجاد عوارض جانبی مشابه عوارض اشعه درمانی استاندارد شود. به هر حال، از آنجا که پروتون درمانی در مقایسه با درمان اشعه استاندارد به بافت‌های سالم کمتری آسیب می‌رساند، به طور معمول عوارض جانبی کمتر یا خفیف‌تری ایجاد می‌کند.
عوارض جانبی مرتبط به پروتون درمانی شامل موارد زیر است:
- خستگی مفرط
- تحریک پوست یا خشکی پوست
- تاول
- ورم
مردم در صورت دریافت شیمی درمانی مکمل یا اشعه درمان استاندارد در معرض ابتلاء به عوارض جانبی بیشتری خواهند بود.

خطرات و عوارض
پروتون درمانی بر مبنای عوارض جانبی کمتر و خفیف‌تر و ریسک کمتر مرتبط به آسیب دیدن سلول‌های سالم جایگزین ایمنی برای درمان اشعه استاندارد محسوب می‌شود.
علی‌رغم مزایای مزبور پروتون درمانی نیز با ریسک‌ها و عوارض بالقوه همراه بوده و هزینه بیشتری در بر دارد.

خلاصه
پروتون درمانی نوعی اشعه درمانی است که پزشکان برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌دهند. این روش از پروتون‎های پرانرژی برای تحویل اشعه به قسمت‌های خاصی در داخل بدن استفاده می‌کند.
پزشکان می‌توانند پروتون درمانی را برای کشتن هر گونه سلول سرطانی به جام مانده از عمل لامپکتومی یا ماستکتومی سرطان پستان به کار ببرند.
این روش در مقایسه با درمان استاندارد اشعه دقت بیشتری داشته و ریسک کمتری برای آسیب زدن به بافت سالم دارد. این بدان معنی است که پروتون درمانی می‌تواند عوارض جنابی کمتر و خفیف‌تری در پی داشته باشد.
مزایای پروتون درمانی به طور خاص آن را برای درمان سرطان پستان سمت چپ مناسب می‌نماید. اشعه درمانی می‌تواند به قلب آسیب برساند، اما بر اثر دقت روش پروتون درمانی ریسک آسیب دیدن قلب و دیگر بافت‎های سالم اطراف پستان کمتر خواهد بود. در مورد تأثیرات مثبت پروتون درمانی برای افزایش نزخ بقاء در بیماران در معرض ریسک بالای حوادث قلبی با استفاده از پروتون درمانی دانشمندان به تحقیقات در مقیاس بزرگ بیشتری نیاز دارند./