گرگرفتگی دوران بارداری، علائم و راه های مقابله

گرگرفتگی در بارداری احساس گرمای شدید و ناگهانی در اندام‌هاست و حالتی طبیعی در این دوران است. استراحت کافی و خنک نگه داشتن بدن به رفع آن کمک می‌کند.
حدود ۳۵ ٪ از زنان گرگرفتگی در بارداری را تجربه می‌کنند و ۲۹ ٪ از آنان نیز پس از زایمان دچار این حالت می‌شوند. اگرچه گرگرفتگی یکی از علائم یائسگی است، اما بیش از یک سوم زنان آن را در دوران بارداری و پس از زایمان تجربه می‌کنند. حالتی که برای بسیاری از آنان آزار دهنده و ناخوشایند است. اما گرگرفتگی چیست و چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شود؟ آیا راهی برای پیشگیری از گرگرفتگی در بارداری وجود دارد؟

چه حالتی را گرگرفتگی می‌گویند؟
گرگرفتگی حالتی است که در آن گرما از سر و گردن شروع شده و به سمت قفسه سینه پخش می‌شود. این شرایط از ۳۰ ثانیه تا پنج دقیقه طول می‌کشد. در برخی موارد نیز گرما از قسمت‌های پایینی بدن آغاز می‌شود. بدن در این شرایط با تعرق زیاد سعی در خنک کردن خود می‌کند.
احساس گرگرفتگی، شدت و میزان تکرار آن در هر فردی متفاوت است. اما به خاطر داشته باشید که گرگرفتگی و تب یکسان نیستند. در تب دمای بدن بالا می‌رود و بالا می‌ماند، اما در گرگرفتگی شرایط اینگونه نیست.

آیا گرگرفتگی در بارداری طبیعی است؟
بله، گرگرفتگی در بارداری کاملا طبیعی است. در سه ماهه اول و دوم بارداری این حالت بیشتر شب‌ها اتفاق می‌افتد. گرگرفتگی گاهی تا پس از زایمان و در دوران شیردهی نیز ادامه می‌یابد. تغییرات هورمونی در بدن موجب می‌شود که جریان خون زیر سطح پوست شدت یابد و احساس گرگرفتگی ایجاد شود. افزایش ناگهانی جریان خون موجب بالا رفتن دمای پوست، به ویژه در ناحیه قفسه سینه، گردن و سر شده و پوست آن نواحی را قرمز و برافروخته می‌کند.

چه عواملی باعث گرگرفتگی در بارداری می‌شود؟
دلایل دقیق گرگرفتگی در بارداری مشخص نیست. اما پژوهشگران برخی عوامل را به گرگرفتگی مرتبط می‌دانند:
۱. تغییرات هورمونی
نوسانات هورمونی (به ویژه هورمون استروژن) یکی از ویژگی‌های دوران بارداری است. این نوسانات مغز را تحریک می‌کند تا اپی نفرین و نوراپی نفرین بیشتری در جریان خون آزاد کند، که منجر به افزایش شدت جریان خون زیر پوست می‌شود. نتیجه این امر افزایش احساس گرما در بدن است.
۲. کم آبی بدن (دی هیدراته شدن)
سطح مایعات موجود در بدن، موجب تنظیم دمای آن می‌شود. کاهش مصرف آب و مایعات موجب افزایش دما و احساس گرما می‌شود.
۳. افزایش درجه حرارت بدن
از آنجایی که در دوران بارداری شدت متابولیسم افزایش می‌یابد، منجر به افزایش دمای بدن و در نتیجه احساس گرگرفتگی می‌شود. همچنین بدن در دوران بارداری برای حفظ سلامت و رساندن مواد مغذی به جنین فعالیت بیشتری انجام می‌دهد که خود منجر به افزایش دمای بدن می‌شود.
۴. اضافه وزن
اضافه وزن دوران بارداری عامل دیگری است که موجب گرم شدن و احساس گرگرفتگی می‌شود. برخی از عوامل دیگری که احتمال گرگرفتگی در بارداری را افزایش می‌دهند عبارتند از:
وعده‌های غذایی نامتعادل
ساعات خواب نامنظم
اضطراب، استرس و عصبانیت
BMI (شاخص توده بدنی) بالاتر از ۲۵ پیش از بارداری
سطح پایین قند خون

علائم گرگرفتگی چیست؟
گرگرفتگی در بارداری با نشانه‌های زیر همراه است. در صورت مشاهده این علائم، مساله را در اسرع وقت با پزشک خود در میان بگذارید:
گرما به سرعت در بدن و صورتتان پخش می‌شود
در طول روز چندین بار احساس گرگرفتگی می‌کنید
احساسی مانند آفتاب گرفتن زیر نور مستقیم خورشید دارید یا به یکباره حس می‌کنید در نزدیکی کوره‌ای سوزان قرار گرفته اید
به یکباره و بدون هیچ نشانه‌ای دچار گرگرفتگی می‌شوید
ضربان قلبتان به شدت افزایش پیدا می‌کند
صورتتان قرمز می‌شود
به شدت عرق می‌کنید

راه‌های مقابله با گرگرفتگی در بارداری چیست؟
اونجالی مالتورا، پزشک متخصص زنان و زایمان صلیب سرخ در ونکوور می‌گوید: "تمرینات سبک ورزشی، رژیم غذایی مناسب و نوشیدن آب کافی برای مقابله با گرگرفتگی در بارداری کافی است. افرادی که دارای اضافه وزن هستند، به این دلیل که بافت چربی استروژن تولید می‌کند، گرگرفتگی بیشتری را در این دوران تجربه می‌کنند."
رعایت نکات زیر در مقابله با گرگرفتگی در بارداری کمک کننده است:
در یک مکان خنک بخوابید: اگر شب‌ها دچار گرگرفتگی می‌شوید، در تختی راحت و خنک بخوابید. برای خنگ نگه داشتن اتاقتان در شب پنجره‌ها را باز کنید یا پنکه و کولر روشن کنید.
زیر نور مستقیم خورشید قرار نگیرید: در روز‌های آفتابی کلاه بزرگ و آفتابگیر به سر بگذارید تا صورت، گردن و شانه‌های شما را از نور خورشید محافظت کند. حمام آفتاب نگیرید و به سواحل و مناطق آفتابی نروید.
هیدراته بمانید: یک بطری آب همیشه همراه خود داشته باشید تا بدنتان را از کم آبی حفظ کنید. نوشیدن چای‌های گیاهی غنی از مواد مغذی نیز برای این منظور مناسبند (البته پیش از استفاده از آنها، نظر پزشک معالج‌تان را جویا شوید).
رژیم غذایی متعادل داشته باشید: رژیم غذایی متعادل شامل سبزیجات تازه، میوه‌ها، سبزیجات برگ سبز، غلات سبوس دار و پروتئین‌هایی مانند تخم مرغ، گوشت قرمز و پنیر است. بهتر است فاصله زمانی زیادی بین وعده‌های اصلی و میان وعده‌ها نباشد.
سبک زندگی سالمی را انتخاب کنید: از خوردن غذا‌های پر ادویه، تند و مواد غذایی فرآوری شده سرشار از قند یا چربی خودداری کنید. همچنین، مواد غذایی و نوشیدنی‌های دارای الکل یا کافئین را کنار بگذارید. سیگار را ترک کنید. این عوامل همگی محرک گرگرفتگی هستند.
بدنتان را خنک نگاه دارید: همواره وسیله‌ای برای خنک کردن خود به همراه داشته باشید، چیز‌هایی مانند دستمال مرطوب، پنکه کوچک یا بطری اسپری آب. هر کجا احساس گرما و گرگرفتگی کردید، صورت خود را بشویید یا دستمال مرطوبی روی آن قرار دهید.
تمرینات تنفسی را فراموش نکنید: هنگامی که دچار گرگرفتگی می‌شوید، وحشت نکنید. با تمرینات تنفسی، مراقبه یا یوگا، آرامش خود را بازیابید و به آرامی نفس بکشید. یک پیاده روی کوتاه نیز به حفظ آرامش شما کمک می‌کند.
لباس‌های گشاد بپوشید: انتخاب مناسب لباس بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است. لباس‌های خنک و گشاد بهترین انتخاب برای دوران بارداری هستند. لباس‌هایی انتخاب کنید که از پارچه‌های طبیعی مانند کتان یا لنین تهیه شده اند و هوا در میان آن‌ها جریان می‌یابد. از پوشیدن لباس‌های دارای مواد مصنوعی مانند پلی استر خودداری کنید.
مراقب اضافه وزنتان باشید: با ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل، وزنتان را در محدوده سالم نگاه دارید. کنترل وزن در بارداری موجب کاهش ۳۳ درصدی موارد گرگرفتگی می‌شود. مقاله‌ای که در مجله (Nurse-Midwifery) در سال ۲۰۱۰ به چاپ رسیده، نشان می‌دهد زنانی که تمرینات ورزشی منظم دارند، کمتر دچار گرگرفتگی می‌شوند.
روش‌های درمانی دیگر را امتحان کنید: اگر قادر به کنترل گرگرفتگی‌ها از راه تنفس یا خنک نگه داشتن بدن نیستید، با پزشکتان مشورت کنید تا روش‌های درمانی جایگزین را به شما معرفی کند. درمان‌های متفاوتی مانند مصرف گیاهان دارویی، دارو درمانی و طب سوزنی برای درمان گرگرفتگی وجود دارد که در رفع این مشکل به شما کمک می‌کند.
ناتاشا ترنر، نویسنده کتاب "رژیم غذایی هورمونی (The Hormone Diet)"، می‌گوید: "پایدار نگاه داشتن سطح قند خون و مصرف مکمل‌هایی مانند روغن ماهی و ویتامین D موجب کاهش گرگرفتگی در بارداری می‌شود".
از حضور در مکان‌های شلوغ خودداری کنید: حضور در میان جمعیت، خود موجب افزایش دمای بدن و گرگرفتگی می‌شود. همچنین جمعیت زیاد موجب اضطراب و وحشت زنان باردار می‌شود که گرگرفتگی را تشدید می‌کند. حضور در چنین مکان‌هایی برای زنان باردار خطرناک است زیر خطر افتادن و زیر دست و پا رفتن نیز زیاد است؛ بنابراین برای حفظ آرامش و پایین آوردن سطح اضطراب‌تان از حضور در موقعیت‌های استرس زا خودداری کنید.
دوش بگیرید و به استخر بروید: روزانه چندین بار دوش بگیرید تا بدنتان خنک شود. اگر به شنا کردن علاقه دارید، می‌توانید در اوقات فراغتتان به استخر بروید تا هم موجب بهبود روحیه تان شود و هم بدنتان را خنک نگاه دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
دوره گرگرفتگی در بارداری معمولا کوتاه مدت، اما ناخوشایند است. برای رفع این حالت می‌توانید در یک رختخواب خنک استراحت کنید و آب و مایعات بنوشید.
اگر گرگرفتگی به دفعات و برای طولانی مدت ادامه پیدا می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی آن را دریابد و به درمان آن کمک کند.

به یاد داشته باشید!
استفاده از دارو‌های بدون نسخه ممکن است مؤثر باشند، اما در دوران بارداری بایستی تنها با تجویز پزشک دارو مصرف کنید.
دارو‌های گیاهی زیادی در تبلیغات اینترنتی و ماهواره‌ای به عنوان درمان معجزه آسای گرگرفتگی معرفی می‌شوند، اما پیش از توصیه پزشک از هیچ یک از آن‌ها استفاده نکنید تا سلامت خود و جنین‌تان به خطر نیفتد.

پاسخ به پرسش‌های متداول
۱. آیا گرگرفتگی یکی از نشانه‌های اولیه بارداری است؟ (پیش از به تاخیر افتادن پریود)
گرگرفتگی یکی از اولین علائم بارداری است که پس از لقاح احساس می‌شود. برخی از زنان در زمان لانه گزینی، گرگرفتگی و انقباضات شکمی را تجربه می‌کنند. این حالات حدود هشت تا ده روز پس از تخمک گذاری مشاهده می‌شود.
گرگرفتگی همراه با خستگی شدید، حالت تهوع صبحگاهی، درد و سوزش پستان‌ها، افزایش حس بویایی، بی خوابی، سرگیجه، کمردرد و بی میلی نسبت به برخی از بو‌ها نیز از نشانه‌های بارداری است.
اما اگر به‌جز گرگرفتگی علائم دیگری ندارید، می‌تواند نشانه مساله دیگری باشد.
۲. آیا گرگرفتگی در بارداری نشان دهنده جنسیت جنین است؟
گرگرفتگی در بارداری جنسیت جنین را نشان نمی‌دهد. یک باور خرافی در ایام قدیم رواج داشته که گرگرفتگی و تعرق زیاد در بارداری نشانه دختر بودن جنین است. اما از نظر علمی این باور قدیمی رد شده است.
۳. آیا گرگرفتگی در بارداری بر سلامت جنین تاثیر می‌گذارد؟
گرگرفتگی هیچ تاثیری روی جنین نمی‌گذارد و تنها یکی از نشانه‌های بارداری است. مانند تهوع صبحگاهی، گرگرفتگی نیز تنها برای مادر ناخوشایند است، اما به هیچ وجه به جنین آسیب نمی‌رساند.
۴. آیا گرگرفتگی در بارداری موجب سردرد می‌شود؟
افزایش ناگهانی هورمون‌ها و شدت یافتن گردش خون در دوران بارداری باعث سردرد می‌شود. علائم دیگر مانند گرگرفتگی، خستگی، حالت تهوع، استرس و احساس ضعف و گرسنگی نیز موجب تشدید سردرد می‌شود.
۵. گرگرفتگی تا چه مدتی پس از بارداری ادامه می‌یابد؟
گرگرفتگی بلافاصله پس از زایمان از بین نمی‌رود و معمولا چند ماه طول می‌کشد تا سطح هورمون‌ها به میزان پیش از بارداری بازگردد. در مادرانی که به نوزادان خود شیر می‌دهند، این زمان کمی طولانی‌تر است.

سخن آخر
هیدراته نگاه داشتن بدن، رژیم غذایی مناسب، استراحت کافی و داشتن وزن متعادل به شما کمک می‌کند تا از گرگرفتگی در بارداری پیشگیری کنید. همچنین توصیه های لازم برای مراقبت های بارداری در فصل تابستان را به‌کار ببندید. در نظر داشته باشید که اگرچه گرگرفتگی وضعیت خطرناکی نیست، اما نشانه این است که بایستی به سلامت خودتان توجه بیشتری داشته باشید و رژیم غذایی مناسب دوران بارداری را فراموش نکنید.