علت تخمدان پلی کیستیک، کم کاری تیروئید است؟

وقتی که یک خانم با مشکل قطع دوره­ های عادات ماهیانه به همراه افزایش وزن، افزایش ریزش مو یا پرمویی به پزشک مراجعه می­کند، دو تشخیص مطرح می­شود: سندرم تخمدان پلی کیستیک و کم کاری تیروئید از نوع تیروئیدیت هاشیموتو (که شایع­ترین علت کم کاری غده‌ی تیروئید است).
به بیان دیگر این دو بیماری هورمونی ممکن است علائم مشابه‌ای داشته باشند. لذا گاهی تصور می‌شود که این دو بیماری با هم ارتباط دارند. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که آیا بین تخمدان پلی کیستیک و کم کاری تیروئید ارتباطی وجود دارد یا خیر؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک و کم کاری تیروئید
دوره­ های عادات ماهیانۀ نامنظم یکی از علائم اصلی در سندرم تخمدان پلی کیستیک است. در این سندرم به دلیل افزایش هورمون­های آندروژنی (هورمون­های جنسی مردانه)، در تخمک ­گذاری و قاعدگی‌های منظم اختلال ایجاد می­شود. افزایش رشد موهای صورت، ضخیم شدن موها و آکنه‌های صورت از دیگر علائم این سندرم هستند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به بخش «تخمدان پلی کیستیک» سلامت مگ مراجعه کنید.
تیروئیدیت هاشیموتو شایع­ترین علت کم کاری تیروئید است. این بیماری در اثر حملۀ اشتباهی سیستم ایمنی بدن به غدۀ تیروئید ایجاد می­شود. به این دسته از بیماری‌ها خودایمنی می‌گویند. در اثر این حمله، توانایی ساخت هورمون­های تیروئیدی در این غده کاهش می­‌یابد که موجب کم کاری تیروئید می­شود. علائم کم کاری غده‌ی تیروئید عبارت‌اند از: خستگی، افزایش وزن، ریزش مو و دوره‌­های عادات ماهیانۀ نامنظم. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به بخش «کم کاری تیروئید» سلامت مگ مراجعه کنید.

کیست­های تخمدان
در بررسی‌­ها و مطالعات انجام شده، قابل توجه ­ترین ویژگی مشترک بین سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و کم کاری تیروئید از نوع تیروئیدیت هاشیموتو، وجود کیست­های متعدد در تخمدان­ها است. این کیست­ها در واقع همان فولیکول­های تخمدان هستند که نتوانسته­‌اند تخمک­ گذاری خود را به درستی انجام دهند. علت این ماجرا در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک افزایش سطح هورمون­های آندروژنی (هورمون­های جنسی مردانه) و در تیروئیدیت هاشیموتو، تغییرات هورمونی (از جمله افزایش سطح هورمون پرولاکتین) است.

نسبت هورمون ­LH به هورمون FSH
هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون تحریک کنندۀ فولیکول (FSH) هر دو از غدۀ هیپوفیز (غده­ای در مغز) ترشح می­شوند و بر تنظیم دوره­‌های عادات ماهیانه اثر دارند. در خانم­های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و کم کاری تیروئید هاشیموتو نسبت هورمون ­LH به هورمون FSH افزایش می‌یابد.

چاقی
در افرادی که BMI بالاتر دارند یا چاق‌تر هستند، سطح هورمون TSH نیز معمولاً بالاتر است. هورمون TSH از هیپوفیز ترشح شده و باعث ترشح هورمون‌های تیروئیدی‌ می‌شود. به نظر می‌رسد که افزایش میزان TSH به دلیل افزایش نشانگرهای التهابی و هورمون لپتین در افراد چاق است.
در تیروئیدیت هاشیموتو نیز سطح TSH افزایش می‌یابد. چون با کاهش هورمون‌های تیروئیدی، هیپوفیز TSH بیشتری ترشح می‌کند تا تیروئید را به ترشح هورمون‌ها تحریک کند. البته به دلیل تخریب تیروئید توسط سلول‌های ایمنی، این اتفاق رخ نمی‌دهد.
بیشتر خانم­‌های دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز دچار افزایش وزن هستند. به نظر می­رسد در آن­ها نیز مقادیر هورمون TSH افزایش می‌یابد.

خود ایمنی در تیروئید
همان طور که گفته شد، شایع­ترین علت کم­کاری غدۀ تیروئید، بیماری هاشیموتو است که یک بیماری خودایمنی است. در این بیماری آنتی­‌بادی­های TPO عامل ایجاد تخریب در غدۀ تیروئید است. تصویر غده‌ی تیروئید بیمار مبتلا به هاشیموتو به صورت هیپو اکو دیده می‌شود. (هیپو اکو توصیفی از شرایط غده‌ی تیروئید در بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است)
به طور مشابه در سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز غدۀ تیروئید در بررسی‌­های سونوگرافی به صورت هیپو اکو دیده می­شود. ممکن است سطوح آنتی ­بادی­های TPO در خانم­های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نسبت به افراد عادی نیز افزایش یافته باشد. در خانم­های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است گواتر (بزرگی غدۀ تیروئید) نیز وجود داشته باشد.

نتیجه
با وجود این­که ارتباط مشخصی بین سندرم تخمدان پلی کیستیک و کم کاری تیروئید از نوع تیروئیدیت هاشیموتو وجود ندارد، اما به طور کلی به نظر می­رسد که احتمالا سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز یک نوع اختلال خود ایمنی است و خانم ­های مبتلا به این سندرم در خطر بیشتری برای ابتلا به دیگر اختلالات خود ایمنی قرار دارند. هرچند مطالعات­ بیشتری برای بررسی ارتباط بین این دو بیماری نیاز است.