مشکل بیش فعالی در کودکان، انواع و روش های مقابله

بسیاری از والدین نگران ناآرامی و تحرک بیش از اندازه کودک خود هستند. بسیاری از پدر و مادرها فکر می‌کنند اگر فرزندشان جنب و جوش زیاد دارد و بازیگوشی میکند، حتما بیش‌فعال است. همچنین خیلی از خانواده ها جنب و جوش زیاد فرزندان خود را نشانه سلامت وی میدانند. واژه ی " بیش فعالی در کودکان " یا ADHD که در واقع نوعی اختلال می باشد.بسیاری از خانواده ها با بکارگیری از پرستار کودک مجرب برای همراهی با کودک بیش فعال خود کمک میگیرند.
برخی از کودکان بیش فعال علائمی دارند که به طور معمول قبل از سن مدرسه رفتن بروز می کند. خانواده ها شاکی از آن هستند که نمیتوانند راهی برای مقابله با تحرک زیاد، عدم تمرکز و توجه فرزندان خود بیابند.

بیش فعالی در کودکان و راه های مقابله با آن
اصطلاح " بیش فعالی در کودکان " که به اختصار ADHD نام دارد، در بین کودکان اختلالی شایع و گاهی تا بزرگسالی ادامه دار می باشد. همانگونه که از این واژه پیداست ویژگی های آن شامل: پرتحرکی، تمرکز و توجه کم، رفتارهای غیر قابل پیش بینی و ناگهانی است.
بسیاری از والدین جنب و جوش فرزند خود را نشانه کنجکاوی یا هوش زیاد وی میدانند. بسیاری هم از رفتارهای کودک خود خسته شده و کودک را تنبیه می کنند که عملکردهای کودک و واکنش های والدین به او نیز مهم است. این واکنش ها از سوی خانواده در شکل گیری شخصیت کودک تاثیر گذار هست.
تشخیص بیش فعالی در کودکان سنین پایین و درمان به موقع آن کمک بسیار بزرگی به کودک و خانواده آن می باشد. به طور معمول بعد از سه سالگی این اختلال کم کم پدیدار می شود. بنابراین به بررسی نشانه های بیش فعالی می پردازیم:
تحرک بسیار زیاد، تمرکز پایین، عملکرد پایین یا کم در مدرسه، عدم توجه، پر حرفی، بی قراری و به خود پیچیدن، مشکل در انجام دستور العمل ها و گوش نکردن های تظاهری، بازی و صحبت دیگران را برهم زدن، مشکل در اتمام تکالیف و کارها و وظایف عادی، برقراری ارتباط اجتماعی ضعیف با دیگران و بسیاری از عوامل دیگر که همه نشانه هایی از بیش فعالی در کودکان است.
این نشانه ها را با توجه به سن کودک و در طی رفتار ۶ ماه گذشته کودک بررسی کرده و سپس در نهایت به متخصصین و مشاوران در حوزه بیش فعالی مراجعه نمائید. لازم به ذکر است که تشخیص این اختلال به سادگی نمی باشد.

انواع بیش فعالی در کودکان
بیش فعالی دارای یکسری ویژگی هایی است که قابل مشاهده بوده و هر شخص غیر متخصص هم میتواند آن را تشخیص دهد که شامل پرتحرکی کودک، کمبود توجه و تمرکز در انجام کارها، انجام کارهای ناگهانی و غیرقابل پیش بینی از سمت کودک. اختلال بیش فعالی به سه نوع تقسیم میشود:
اختلال اول: در نوع اول این اختلال که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.
اختلال دوم: در کودک فقط پرتحرکی مشاهده شده که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال اکثرا در کودکان مقطع دبستان و همچنین در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده قابل مشاهده است.
اختلال سوم: معمولا این نوع اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا به بیش فعالی اکثرا در دوره شیرخواری پرتحرک هستند و دست و پای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.
حال بعد از آشنا شدن با انواع بیش فعالی، بایستی با طریقه مقابله با آن آشنا بشویم.

راه های مقابله با بیش فعالی
همانطور که گفته شد تشخیص اختلال بیش فعالی آسان نمی باشد. بنابراین در درمان کودکان بیش فعال علاوه بر مصرف دارو نیز تغییر شیوه تربیتی و برخود مناسب با کودکان بسیار موثر واقع می شود. در ادامه به برخی از راه های مقابله با بیش فعالی اشاره میکنیم:
بهترین مدافع و حامی کودکان بیش فعال، والدین هستند. خانواده مهمترین افراد و بزرگترین مشوق برای گام برداشتن به سوی موفقیت ها و رفتار مناسب کودکان هستند. این را بدانید که فرزندان از شما الگو برداری میکنند. البته در این بین پرستار کودک در منزل ( پرستار بچه ) هم میتواند کمک بسزایی در کنترل و درمان بیش فعالی کودک داشته باشد.
۱-تغییر افکار و نگرش خود: والدین باید هرآنچه آگاهی در مورد اختلال بیش فعالی را دانسته و فرابگیرند. باید بدانند که رفتار و عملکرد کودک مرتبط با این اختلال است و از عمد نمی باشد. این کودکان توانایی های منحصر به فردی و قدرت یادگیری دارند. بر توانایی انان به سمت موفقیت کار شود.
2- آموزش درست صحبت کردن و گوش دادن: برقراری ارتباط والدین با کودک بسیار مهم است. طوریکه اختلافات میان والدین وکودک برداشته و از وخیم تر شدن روابط جلوگیری شود. بنابراین بهتر است:
رفتار خود را متناسب با سن کودک کنید- برقراری ارتباط چشمی هنگام صحبت با کودک- صحبت کردن با جملات ساده وجاگذاری خود به جای کودک- وقت گذاشتن برای گوش دادن به صحبت های او و کشف بروز رفتارها و عملکردهای کودک- آرام و محکم صحبت کنید، بطوری که کودک فقط به صدای بلند شما توجه نکند بلکه با صدای ارام هم به شما توجه کند - احساساتتان را بدون انتقاد و با ارامش و مستقیم به کودک بیان کنید برای مثال: «نگران میشوم وقتی به موقع نمیخوابی.»
3- توجه مثبت به کودک: روش تربیتی و موثر بخصوص برای تعینن حدود و قوانین، توجه به ویژگی های مثبت کودک است. صفات مورد پسند کودک را به وی بگوئید و در روز او را مورد تحسین قرار دهید. با توجه به سن کودک و با استفاده از جملات متنوع کودک را تحسین کرده و به او محبت ورزید. کودک را در مقایسه با دیگران قرار نداده و کوچکترین موفقیت هایش را نادیده نگیرید. روزانه تایمی را به کودک خود اختصاص داده تا روابط نزدیکتری برقرار شود همچنین به او قدرت انتخاب دهید تا فعالیت مورد نظر و نقش خود را انتخاب کند.
۴- دادن دستورات مناسب و موثر: کودکان ADHD در تمرکز کمی ناتوان هستند. برای متمرکز کردن حواس کودک و انجام کارهای خاص مراحلی را نظر بگیرید: بازسازی محیط خونه، کاهش تماسهای غیر ضروری و شلوغی ها و فعالیتها، خاموش کردن تلویزیون. استفاده از بازی نگاهتو برنگردون، برای جذب توجه کودک شما کودک به چشمان هم خیره شوید و هرکس زودتر خسته شود و نگاهش را برگرداند بازنده هست. به او متمرکزکردن حواسش بر روی کسی ک در حال حرف زدن هست را یاد دهید. برای تمرین در جمع خانواده افراد مختلف به عمد و به ترتیب صحبت کنند و واکنش کودک را بررسی نمائید. درصورت انجام درست،تشویق وی فراموش نشود. ازینکه کودک وظایف خود را متوجه گردیده اطمینان حاصل کرده و از او خواسته با صدای بلند دستور را تکرار کند. برای انجام کار ها از کودک خواهش نکنید چرا که باید منتظ جواب نه از او باشید.
5- آموزش نحوه درست فعالیتها به کودکان: فعالیت هایی با توجه به توانایی انجام کودک انتخاب کرده، قوانین شفاف بوده و کودک متوجه خواسته و انتظار شما باشد. فعالیت را به مراحل کوچیکتر تقسیم نمائید. به کودک کاری که باید انجام دهد را گفته نه اینکه کاری که نباید! زیرا میخواهیم او شروع کند نه اینکه وی را متوقف کنیم. به کودک خود زمان شروع را مشخص و متوجه اش کنید. همچنین ابتدا، میان و انتهای کار را بگوئید. زمان های مشخص برای کاری مشخص در نظر بگیرید برای مثال: زمان غذا خوردن،خوابیدن، تماشای تلویزیون، انجام تکالیف، وقت استراحت برای کارهایی که نیاز به توجه دارد. تخلیه انرژی های اضافی با انجام برخی ورزش ها. مرور تکالیف مدرسه به طور روزمره، باتوجه به کارهای کلاسی فرزند خود، برنامه ای منظم و زمانمند تهیه نمائید. نظم و ترتیب را در انجام تکالیف و محیطش آموزش دهید. آموزش ایفای نقش کودکتان: مرتب کردن اتاق، خوش امد گویی به مهمان، گفتگو با کودکان،چیدن سفره و ... . همچنین کودک را به انجام کارهای خانه مثل مرتب کردن اتاق یا چیدن سفره مکلف کنید بنابراین به او اعتماد خود را در مسئولیت پذیری اش نشان داده اید.
۶- تشویق و تنبیه در زمان مناسب: حس خوب کودک نسبت به کار انجام داده شده با پاداش و تشویق تقویت میگردد. پاداش ها متنوع و متفاوت باشد میتواند از ارزوها و خواسته وی از والدین باشد یا محبت و نوازش همچنین در صورت خواستن پاداش از سوی کودک، رفتار مطلوب را وی بخواهید. اصلاح رفتار ناشایست کودک: مثال: دیوار کثیف شده برای دوباره قشنگ زیبا شدنش باید انرا تمییز کنی.
مشخص کردن عوامل موثر در بیش فعالی، رفتارهایی که موثر در حواسپرتی کودک نقش دارند.
۷- توجه به رژیم غذایی و مصرف داروها: تغذیه ورژیم نامناسب بیش فعالی را تشدید میکند. وزن و قد و زمان غذایی وی را مشخص نمائید. چیپس،نوشابه های گازدار، پیتزا را برای خانواده محدود یا حذف کرده، استفاده از مواد غذایی پروتئینی چون میوه خشک، میوه های مغزدار(پسته، گردو و ...)،غذای بدون نمک، سبزیجات تازه و ... تغذیه ای مناسب می باشد.
8- پیوستن به گروه های حمایت: در این گروه ها والدین با والدین کودکان بیش فعال دیگر آشنا میشوند و به تبادل تجربه های خود می پردازند.