تاثیر چاقی در بارداری، چه عواقبی دارد؟

اگر خانمی قبل از بارداری چاق باشد، بارداری برای او مثل خانم‌هایی نیست که وزن طبیعی دارند و چاقی نه تنها روی جنبه‌های مختلف زندگی آنها تاثیر می‌گذارد و سلامت عمومی‌شان را به خطر می‌اندازد، بلکه بر خطرات بارداری آنها هم می‌افزاید. در این زمینه، نشسته‌ایم پای حرف‌های دکتر شهرزاد زاده‌مدرس، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی.
تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال تولد نوزادان چاق و نوزادانی با وزن بالای 4 کیلوگرم در زنان باردار چاق بیشتر است. اما در صورتی که مادر باردار چاق دچار عوارض بارداری مخصوصا مبتلا به دیابت بارداری شود، احتمالا صاحب نوزادی می‌شود که وزنش کمتر از حد طبیعی است. حتی مشخص شده نوزاد مادران چاق بیشتر از سایر نوزادان در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان یا (NICu) بستری می‌شود. از آنجایی که وزن‌گیری مادر متناسب با وزن نوزاد اوست، اگر مادر در دوران بارداری به صورت متناسب وزن اضافه نکند، نوزاد او هم کم‌وزن خواهد شد.

سزارین یا طبیعی؟ مساله این است!
چاقی یا اضافه‌وزن خیلی زیاد، شانس بارداری طبیعی را برای زنان چاق باردار کاهش می‌دهد، بنابراین احتمال بیشتری وجود دارد تا این خانم‌ها تحت عمل سزارین قرار بگیرند. حتی دیده شده است که عمل جراحی سزارین در این زنان ۲ تا ۵/۲ برابر بیشتر می‌شود. بالطبع در این زنانی که تحت عمل سزارین قرار می‌گیرند، عوارض جراحی نیز بیشتر خواهد بود. خطر ترومبوز (ایجاد لخته در عروق) عفونت زخم و محل برش جراحی، باز شدن زخم و خون‌ریزی در این زنان بیشتر خواهد بود. اضافه وزن و چاقی در زنان بیشتر مربوط به تجمع چربی در ناحیه شکم و لگن است و این چربی‌ها مانع از انقباضات طبیعی رحم و زایمان به شیوه طبیعی می‌شود.

بارداران چاق و خطر سقط
یکی دیگر از عوارضی که زنان باردار چاق را تهدید می‌کند، سقط است. اگر چه هنوز رابطه وزن و سقط در حال بررسی‌های بیشتر است اما مشخص شده که هر چه قدر وزن زنان قبل از بارداری بیشتر باشد خطر سقط جنین نیز به مراتب افزایش می‌یابد. این خطر در سه ماهه اول بیشتر است. شایع‌ترین علت سقط در سه ماهه اول اختلالات کروموزومی است که این اختلالات از عوامل ۱۰ تا ۱۲ درصد شیوع کلی سقط محسوب شود. غیر از مسایل کروموزومی، مشخص شده است که اختلالات لوله عصبی نظیر مننژیوما بسته نشدن ستون فقرات در نوزادان خانم‌های چاق و افرادی که شاخص توده بدنی بالای ۳۰ دارد افزایش پیدا می‌کند و حتی تا ۲ برابر بیشتر می‌شود. این موضوع احتمالا مربوط به دیابتی است که خانم‌ چاق باردار را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تعریف طبی چاقی
به‌طور کلی هر فردی دارای شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۲۶ تا ۲۷ باشد چاق تلقی می‌شود اما چاقی‌ای به نام چاقی مرضی وجود دارد که حدود ۱۰ درصد از خانم‌ها گرفتار آن هستند، یعنی نسبت به BMI طبیعی، این میزان ۱۵۰ درصد بالاتر از وزن طبیعی است. چاقی مرضی برای سن باروری بسیار زیاد است و عوارض بارداری را هم افزایش می‌دهد. به طور کلی عوارض چاقی در همه بارداری‌ها، مادران باردار را به نسبت‌های مختلف تهدید می‌کند اما برای زنان چاق این عوارض بالاتر است.

فشارخون و دیابت در کمین خانم‌های باردار چاق
علاوه بر عوارضی که گفته شد چاقی یا اضافه‌وزن، خطر ابتلا به فشارخون بالا و مسمومیت بارداری را هم در این افراد افزایش می‌دهد. همچنین احتمال کنده شدن جفت یا دکولمان در زنان چاق باردار بیشتر از سایر زنان با وزن طبیعی است. به‌طور کلی خطر بروز مسمومیت بارداری در همه خانم‌ها ۵/۳ تا ۵ درصد است اما این خطر وقتی خانم چاقی باردار می‌شود بسیار بیشتر می‌شود. علاوه بر فشارخون، بیماری دیابت بارداری هم سلامت این زنان را تهدید می‌کند.

چند توصیه به خانم‌های چاقی که می‌خواهند باردار شوند
۱- پیش از بارداری حتما در مورد تنظیم وزن خود با متخصص تغذیه و زنان و زایمان مشورت کنید.
2- با ورزش و تحرک بیشتر، وزن خود را کاهش دهید.
۳- ممکن است این کاهش وزن مستلزم گذشت زمان باشد اما در هر حال به نفع مادر و کودک خواهد بود، چرا که رژیم گرفتن در دوران بارداری به هیج‌وجه برای سلامت مادر و جنین مناسب نیست و توصیه نمی‌شود.

چه‌قدر اضافه‌وزن در دوران بارداری، طبیعی است؟
حداقل افزایش وزن در دوران بارداری برای زنان با وزن طبیعی حدود ۵/۱۲ کیلوگرم است که مربوط به جفت، حجم خون و بافت چربی می‌شود. حداقل وزن در این دروان بین ۵ تا ۷ کیلوگرم است که مادران چاق هم باید در این دوران بین ۶ تا ۷ کیلوگرم اضافه وزن پیدا کنند و بیشتر از سایر زنان باید مراقب افزایش وزن خود باشند.

بارداری، چاقی و ناباروری
چاقی، احتمال بارداری را در خانم‌ها کاهش می‌دهد. از آنجایی که چاقی به دو نوع آندرویید (مردانه) و ژینکویید (زنانه) تقسیم می‌شود. کسانی که مبتلا به چاقی آندرویید هستند، یعنی به طور مرکزی همانند سیب چاق بوده و شکم دارند. این چاقی به هورمون آندروژن وابسته است. این افراد بیشتر دچار مشکلات تخمدان هستند که این مشکل در این گروه زنان کم نیست. بنابراین بارداری در این افراد گاهی با مشکل مواجه می‌شود. اولین قدم در رفع مشکل آنها کاهش وزن است.

چاقی مادر و تولد زودرس نوزاد
بررسی‌ها نشان داده است که زنان چاق که دچار افزایش شاخص توده بدنی هستند، بیشتر از سایر زنان دچار زایمان زودرس و تولد نوزاد زودتر از موعد مشخص می‌شوند.

چاقی و مشکل شیردهی
اگرچه تفاوتی در ترشح و تولید شیر در مادران با وزن طبیعی و مادران چاق وجود ندارد اما نوزادان مادران چاق در معرض خطر خفگی بیشتری هستند. از این رو مادران چاق باردار باید هنگام خواب در کنار نوزاد خود مراقبت بیشتری از نوزاد خود کرده و مواظب باشند تا در حین شیردهی از پستان خواب‌‌شان نبرد، چرا که احتمال گیر افتادن نوزاد زیر پستان مادر و بسته شدن راه هوایی او وجود دارد.

اصول تغذیه در مادران چاق باردار
همانند سایر مادران، مادران چاق و باردار هم باید در رژیم‌ غذایی خود هر ۵ گروه موادغذایی را بگنجانند، یعنی از چربی‌ها، پروتئین و کربوهیدرات‌، ویتامین‌ها و لبنیات، میوه و سبزی مصرف کنند اما میزان دریافت کالری در آنها باید با مشاوره تغذیه و متخصص زنان و زایمان، برحسب وضعیت و شرایط، بیماری‌ها و دیابت و فعالیت جسمی آنها تعیین شود.