روند تخمک گذاری در زنان، تاثیر انواع آمنوره بر آن

آمنوره به معنای عدم خون ریزی در فاصله بین سنین بلوغ تا سن یائسگی بانوان است. آمنوره زمانی پدید می‌آید که عادت ماهانه در سال‌های باروری، بین بلوغ و یائسگی رخ ندهد. آمنوره یک بیماری نیست و معنایش این نیست که شخص نابارور است اما می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشد که به توجه و بررسی نیاز دارد.

انواع آمنوره و علت بروز آن
به طور کلی به دو دسته آمنوره اولیه و آمنوره ثانویه تقسیم می شود که هرکدام دلایل خاص خود را دارند.
آمنوره اولیه چیست؟
عدم رخداد قاعدگی تا شانزده سالگی یا دو سال پس از شروع سایر نشانه های بلوغ آمنوره اولیه نامیده می شود.
اگر بیماران تا سن ۱۳ سالگی عادت ماهانه نشدند و هیچ نشانه‌ای از بلوغ در آن دیده نشد (مانند رشد پستان‌ها) باید برای آمنوره اولیه مورد آزمایش قرار بگیرند.
آمنوره ثانویه چیست؟
قطع قاعدگی پس از شروع آن است. معمولا اگر قاعدگی بیشتر از سه ماه قطع شود یا بیش از سه دوره قاعدگی معمول به تعویق بیفتد بیماران باید مورد آزمایش قرار بگیرند.
معمولا هیپوتالاموس تکانه‌هایی از هورمون ترشح گونادوتروپین‌ها (هورمون تحریک کننده فولیکول [FSH] و هورمون لوتئینه کننده [LH]) را تولید می‌کند. این هورمون هیپوفیز را تحریک می‌کند تا گونادوتروپین‌ها را ترشح کند که وارد جریان خون خواهند شد. گونادوتروپین‌ها تخمدان‌ها را برای تولید استروژن (اکثرا استرادیول)، آندروژن‌ها (اکثرا تستسترون) و پروژسترون تحریک می‌کنند.
اگر بارداری رخ ندهد، تولید استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و اندومتر شروع به ریزش کرده و قاعدگی رخ خواهد داد. در چرخه معمول 28 روزه، قاعدگی ۱۴ روز پس از تخمک گذاری صورت می‌گیرد.
وقتی بخشی از این سیستم درست کار نکند، قطع تخمک گذاری رخ می‌دهد؛ چرخه تولید استروژن محرک گونادوتروپین تغییرات چرخه‌ای اندومتری مختل می‌شود و در نتیجه آمنوره بدون تخمک گذاری رخ می‌دهد و جریان عادت ماهانه ممکن است رخ ندهد. بیشتر آمنوره‌ها خصوصا آمنوره ثانویه بدون تخمک گذاری هستند.
اما آمنوره می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که تخمک گذاری طبیعی است چراکه زمانی رخ می‌دهد که ناهنجاری‌های آناتومیک مانع از خروج خون و یا ریزش اندومتر و بروز قاعدگی می شوند.

آمنوره و تخمک گذاری
همانطور که اشاره شد آمنوره به شرایطی گفته می شود که به هر دلیل خون ریزی عادت ماهانه رخ نداده و یا قطع می شود، شرایط تخمک گذاری فرد با توجه به علت بروز آمنوره می تواند متفاوت باشد. به همین علت براساس رخ دادن و یا رخ ندادن تخمک گذاری همراه با آمنوره، آن را به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- آمنوره ناتخمک گذار
- آمنوره تخمک گذار
هر کدام دلایل بسیاری دارند اما به طور کلی دلیل مشترک آمنوره ها شامل موارد زیر است:
- بارداری (شایع‌ترین دلیل در بانوانی که در سن باروری قرار دارند)
- تاخیر بلوغ
- ناتخمک گذاری هیپوتالامیک عملکردی (مثلا به دلیل ورزش سنگین، اختلال در خوردن یا استرس)
- استفاده یا سوء استفاده از داروها (ضدبارداری خوراکی، دپوپروژسترون، ضدافسردگی، ضدروان‌پریشی)
- شیردهی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
قرص های ضد بارداری می‌تواند موجب نازک شدن اندومتر شود و گاهی به آمنوره بی‌انجامد: عادت ماهانه معمولا حدود ۳ ماه پس از قطع مصرف قرص ضدبارداری خوراکی شروع می‌شود.
داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی می‌تواند پرولاکتین را افزایش دهد که محرک تولید شیر است و می‌تواند باعث آمنوره شود.
برخی از اختلالات می‌تواند موجب بروز آمنوره ناتخمک گذار یا تخمک گذار شود. ناهنجاری‌های آناتومیک مادرزادی فقط باعث آمنوره اولیه می‌شود. تمام اختلالاتی که باعث آمنوره ثانویه می‌شود می‌تواند باعث آمنوره اولیه نیز بشود.
آمنوره ناتخمک گذار
شایع‌ترین دلیل آن شامل اختلال محور هیپوتالاموس‌ - ‌هیپوفیزـ‌ غدد جنسی است. از این رو دلایل آن شامل موارد زیر است:
- اختلال هیپوتالاموس (خصوصا ناتخمک گذاری هیپوتالامیک عملکردی)
- اختلال هیپوفیز
- کمبود اولیه تخمدانی (نارسایی زودهنگام تخمدانی)
- اختلالات درون‌ریز که باعث افزونی آندروژن می‌شود.
آمنوره ناتخمک گذار معمولا ثانویه است اما اگر تخمک گذاری هرگز شروع نشود ممکن است اولیه هم باشد که می‌تواند به دلیل اختلال ژنتیکی رخ بدهد. اگر تخمک گذاری هرگز آغاز نشود، بلوغ و رشد مشخصات ثانویه جنسی غیرعادی است.
آمنوره تخمک گذار
شایع‌ترین دلایل آن شامل موارد زیر است:
- ناهنجاری های کروموزومی
- ناهنجاری های تناسلی آناتومیک مادرزادی که باعث بندآمدن جریان عادت ماهانه می‌شوند
- ناهنجاری‌های انسدادی معمولا با عملکرد طبیعی هورمونی همراه است. چنین انسدادهایی منجر به موارد زیر می‌شود:
- هماتوکولپوس (انباشت خون عادت ماهانه در واژن) که می‌تواند موجب تورم واژن شود.
- هماتومترا (انباشت خون در رحم) که می‌تواند باعث اتساع رحم یا تورم گردن رحم شود.
- برخی از ناهنجاری های آناتومیک نظیر جراحت اندومتری پس از دخالت برای خون‌ریزی یا عفونت پس از زایمان (سندرم آشرمن) موجب آمنوره ثانویه می‌شود.