علت خیالبافی کودکان، چند توصیه برای والدین

امروزه تعلیم و تربیت کودک یکی از مهم ترین دغدغه های والدین است .آنها تمام همت خود را صرف بهترین راهکارهای آموزشی جهت کشف و هدایت استعدادهای فرزندان خود می کنند و همواره با پرسشهایی مواجه هستند که چگونه با وجود گذاشتن وقت کافی برای فرزندان و رعایت اصول اخلاقی برخی از فرزندان خیالباف و دروغگو شده، اغراق می کنند، گه گاه وقایع را پنهان کرده، داستان می سازند و همچنین بدیهیات را انکار می کنند.

خیال بافی چیست؟
خیالبافی نوعی تخیل انفعالی و بی قید و شرط است. همچنین نوعی صحنه پردازی ذهن است که در آن عقل و اراده نقشی ندارند. زمانیکه ذهن فرد از امری ادراکی و عقلانی خالی بماند خیالبافی آن را پر خواهد کرد. در خیالبافی آدمی تابع آرزوهای خویش می شود و واقعیات را به گونه ای دیگر درک می کند.

افسانه بافی چیست؟
افسانه بافی ، حالتی است که در آن فرد با سر هم کردن مسائل بی سر و ته و کنار هم گذاشتن توهمات و خیالات سعی دارد چیزهایی را که واقعیت ندارند ساخته و به صورت قصه آن را مطرح نماید.

چه افرادی بیشتر خیالبافی می کنند؟
افراد حساس، عاطفی و کمرو، محرومیت چشیده و درون گرا بیشتر به خیال بافی پناه می برند همچنین تحقیقات نشان داده است که خیال بافی در دختران بیشتر از پسران است.
کودکان ۳ تا ۶ ساله، به دلیل اینکه در زمان حال زندگی می کنند و درک درستی از گذشته و آینده ندارند بسیار خیالبافی می کنند.
آنها فکر می کنند قادر هستند هر کاری را انجام دهند مثلا وقتی دوچرخه سواری می کنند، فکر می کنند می توانند از همه موانع به راحتی عبور کنند و روزی یک دوچرخه سوار حرفه ای بشوند.
کودکان وقتی خواسته ای دارند به زمان و نحوه رسیدن به خواسته، فکر نمی کنند.
کودکان وقتی خواسته ای دارند به زمان و نحوه رسیدن به خواسته، فکر نمی کنند. آنها فقط خواسته شان را می خواهند.
گاهی کودکان که تنها هستند یک دوست خیالی انتخاب می کنند تا با او حرف بزنند یا بازی کنند.
خیال پردازی کودک از سن ۳ تا ۶ سالگی رشد می کند و با قصه پردازی شروع می شود. او راجع به هر موضوعی به گونه ای صحبت می کند که دلش می خواهد به همان گونه باشد. بسیاری از والدین این عمل کودک را با دروغ گویی یکی در نظر می گیرند که اینگونه نیست. گاهی کودکان که تنها هستند یک دوست خیالی انتخاب می کنند تا با او حرف بزنند یا بازی کنند. هر چقدر بتوان جمع های صمیمی را برای کودک فراهم کرد، حضور دوست خیالی کم رنگ و کم رنگ تر می شود.
در سن ۳ سالگی، کودکان تجارب خیالی خود را حقیقت می انگارند. تفاوت بین این دو را نمی دانند. در نتیجه والدین صحبتهای آن ها را دروغ می پندارند.
هر چقدر که سن کودک بالا می رود خیال بافی شدید تر شده و ممکن است به افسانه بافی مبدل شود.

فواید خیال بافی کودک
۱. به دلیل اینکه دنیای خیال، دنیای نامحدودی است؛ اضطراب را کاهش داده و او را به آرامش می رساند.
۲. وسیله خوبی برای پر کردن وقت کودک است.
۳. گه گاه نجات بخش کودک از احساس بی کفایتی است.
۴. اگر به خیال بافی کودک سمت و سو داده شود می توان موجبات پرورش استعداد نویسندگی، بازیگری و مواردی دیگر را فراهم کرد.

زیان های خیال بافی
۱. کودک بازی و تحرک را که جزو عوامل رشد است کنار می گذارد. زیرا دائما در جایی نشسته و مشغول خیال پردازی است.
۲. کودک را در سیلابی از فکر رها کرده و امکان تمرکز و توجه را می گیرد.
۳. کودک را از تدبیر برای مسایل دور کرده و یک ارضای مجازی ایجاد می کند.
۴. خیال بافی گاهی حالات هیجانی نظیر خشم ، ترس برای کودک ایجاد می کند که می تواند مضر باشد.
۵. به دلیل اینکه خیال بافی ،کودک را از واقعیت دور نگه داشته، او را از روحیه مبارزه طلبی و مواجه شدن با مسایل و واقعیت باز می دارد.

دروغگویی چیست؟
دروغ ، بیان سخنی می باشد که مطابق با واقعیت نیست و دروغگو کسی است که آگاهانه به تحریف واقعیت می پردازد.
کودکان خردسال گاها بین تخیل و واقعیت فرقی نمی گذارند و سخنی می گویند که از نظر ما دروغ است.
کودکان خردسال گاها بین تخیل و واقعیت فرقی نمی گذارند و سخنی می گویند که از نظر ما دروغ است.
ما در این جا کودکانی را در نظر می گیریم که با نقشه و حسابگری ، آگاهانه دروغ می گویند و نحوه تعامل خود با آنها را بررسی خواهیم کرد.

دروغگویی کودکان را چگونه اصلاح کنیم؟
والدینی که خیالب افی کودک را به دروغگویی نسبت می دهند و او را تنبیه می کنند، باعث ایجاد یک چرخه دروغ و عدم اعتماد می شوند و کودک را متمرد و بدرفتار بار می آورند.
آنها می بایست علت دروغگویی را بررسی کرده و به درمان آن بپردازند . برای درمان می توان گاهی از تشویق رفتارهای صحیح و نگاه اغماض آمیز به دروغ استفاده کرد و یا از تنبیه. در نهایت اگر دروغگویی مکررا تکرار شد، می بایست از کمک یک مشاور بهره برد.

آیا تنبیه دروغگویی را درمان می کند؟
تنبیه ، دروغ هایی که بر اثر ترس مطرح می شود را نه تنها درمان نکرده بلکه تشدید می کند.
کودک به دلیل اینکه بسیاری از مواقع نمی فهمد به خاطر دروغ گویی یا انجام کار اشتباه تنبیه شده است بر پنهان کاری اش می افزاید .
تنبیه در صورتی می تواند موجب اصلاح شود که با آموزش های لازم همراه باشد. مثلا اگر کودک را از تماشای کارتون مورد علاقه اش محروم می کنید می بایست دلیل این کار را به او بگویید و از او بخواهید تا دفعات بعدی از گفتن دروغ اجتناب کند.
تاکید می شود که تنبیه باید به عنوان آخرین ابزار استفاده شود.

آیا دروغگویی کودکان قابل شناسایی است؟
دروغگویی در کودکان نشانه عادی از فرآیند رشد است. برخی کودکان از ۲ سالگی شروع به دروغگویی می کنند.
موراد اولیه دروغگویی شامل توانایی ذهن خوانی و خود کنترلی است. خودکنترلی ، خود شامل توانایی کنترل گفتار حالات چهره و زبان بدن می باشد.
دروغگویی در کودکان نشانه عادی از فرآیند رشد است.
کودکانی که توانایی ذهن خوانی و خود کنترلی دارند در سنین پایین شروع به دروغگویی کرده و دروغهایشان پیچیده تر است.
وجود نقص در این دو توانایی نشان دهنده مشکلات در رشد کودک است. پس هر وقت اولین دروغ فرزند دوساله تان را کشف کردید، به جای نگران شدن خوشحال شوید؛ زیرا این دروغ نشان دهنده رسیدن کودکتان به مرحله ای حیاتی از فرایند رشد است!

آیا می توان به راحتی دروغ کودکان را تشخیص داد؟
حالت چهره کودکان در حین دروغ گویی خنثی است اما پشت این چهره خنثی، غلیان احساس و هیجان نظیر احساس ترس، گناه ، خجالت و شاید اندکی سرخوشی ناشی از دروغ در جریان است. بنابراین برای تشخیص دروغگویی کودک می بایست بیشتر به زبان بدن او توجه کنید.

چطور از دروغ گفتن کودکان جلوگیری کنیم؟
معمولا کودکان بین ۲ تا ۵ سال، مرز واقعیت و خیال را تشخیص نمی دهند و به همین دلیل آنها نمی دانند دارند دروغ می گویند. بسیاری از مواقع طرز سوال کردن والدین باعث دروغ گفتن کودک می شود.
پس بهتر است نوع واکنش خود را تغییر دهید. همچنین می بایست از طریق کتاب خواندن ، کارتون و بازی های مرتبط فرق بین تخیل و واقعیت را نشان دهید.
مثلا وقتی کودک کارتون تام و جری را می بیند؛ که در آن تام با انواع ترفندها نمی تواند به جری آسیب برساند؛برای او توضیح دهید که در عالم واقعیت اگر کودک شما هر کدام از این کارها را انجام دهد ممکن است هم به خود و هم دیگری آسیب بزند.

توصیه هایی برای والدین
۱. کودک را در شرایطی قرار ندهید که مجبور به دروغگویی شود.
۲. وقتی کودک عمل یا گفتار صحیح دارد او را تشویق نمایید.
۳. خواسته هایی که از کودک خود دارید با توانایی هایش منطبق کنید تا مجبور نشود برای تامین رضایت شما متوسل به دروغ شود.
۴. از قیاس گرفتن ،سرزنش و تحقیر کودک اجتناب کنید. به دلیل اینکه برای جبران متوسل به دروغگویی می شود.
۵. به کودکان مجال ابراز احساسات بدهید.
۶. تلاش کنید خودتان هم حتی الامکان از دروغگویی بپرهیزید تا الگوی خوبی برای فرزندان خود باشید.
۷. سعی کنید اشتباهات کودک را با استفاده از جملات خبری به جای جملات پرسشی به او متذکر شوید.
به جای این جمله "می بینم باز هم دست به شکلاتهای روی میز پذیرایی زدی " از جمله "کی به شکلاتهای روی میز پذیرایی دست زده ؟" استفاده کنید.
۸. در تعیین جریمه یا تنبیه دو عامل را در نظر بگیرید. یکی بابت دروغگویی و دیگری بابت رفتار اشتباه. همچنین جریمه باید متناسب با سن و خطایی که انجام شده، تعیین شود.
۹. مدام به کودک خود نگویید "تو دروغ می گویی!" این کار در طولانی مدت دروغ گویی او را تثبیت می کند.
۱۰. هیچ گاه فرزندتان را در جمع به خاطر دروغگویی اش سرزنش نکنید ؛ بلکه در خلوت او را به خاطر دروغگویی اش مورد بازخواست قرار دهید.
۱۱. تنبیه بابت دروغگویی، می بایست برای مواردی باشد که تعمدی در کار باشد. در صورتی که کودک شهامت داشت و مسئولیت دروغگویی اش را پذیرفت در مجازات تخفیف در نظر بگیرید.
۱۲. وقتی آرزوهای بلند پروازانه کودکتان را می شنوید او را از آنها بازندارید مگر در صورتیکه به خود و دیگری آسیب بزند.