شیر خشک خوبه یا شیر مادر؟

اگر در دو راهی انتخاب میان شیر خشک یا شیر مادر برای نوزادتان قرار گرفته اید، داشتن اطلاعات کامل از مزایا و چالش‌های هر روش به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را بگیرید.
انتخاب میان شیر خشک یا شیر مادر، از مهم‌ترین تصمیم‌هایی است که والدین پس از تولد نوزاد با آن مواجه می‌شوند. کارشناسان معتقدند شیر مادر بهترین انتخاب برای نوزادان است. اما ممکن است شیردهی برای برخی از مادران‌ امکان پذیر نباشد. برای بسیاری از مادران، انتخاب میان شیر خشک یا شیر مادر به میزان راحتی، شیوه زندگی و شرایط جسمی خاص آن‌ها بستگی دارد.
برای نوزادانی که مادرانشان قادر به شیر دادن نیستند یا به هر دلیل دیگری شیر نمی‌دهند، شیرخشک یک جایگزین سالم و مناسب است. شیرخشک کلیه مواد مغذی مورد نیاز برای رشد نوزاد را در اختیار او قرار می‌دهد.
برخی از مادران نگران این مساله هستند که اگر به نوزادشان شیر خشک بدهند، ارتباط عاطفی لازم با او را به دست نمی‌آورند. اما حقیقت این است، مادرانی که عاشقانه فرزندانشان را دوست دارند، پیوند عاطفی ویژه‌ای با آن‌ها برقرار می‌کنند، فارغ از اینکه با چه روشی تغذیه می‌شوند.
تصمیم برای تغذیه نوزاد با شیر مادر یا شیرخشک، یک تصمیم کاملا شخصی است. در نظر گرفتن جوانب مثبت و منفی هر روش می‌تواند به شما کمک کند که بهترین تصمیم را برای هر دویتان اتخاذ کنید.

همه چیز درباره تغذیه با شیر مادر
شیردهی تجربه‌ای خارق العاده برای مادر و نوزاد است. یک تغذیه ایده آل که با تماس پوستی و پیوند عاطفی مادر و نوزاد همراه می‌شود. بسیاری از سازمان‌های بهداشتی دنیا - مانند آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، انجمن پزشکان آمریکا (AMA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) - شیردهی را به عنوان بهترین گزینه برای تغذیه نوزادان توصیه می‌کنند. تغذیه با شیر مادر موجب محافظت نوزاد در برابر عفونت‌ها، جلوگیری از آلرژی و ایمنی در برابر بسیاری از بیماری‌های مزمن می‌شود.
AAP توصیه می‌کند که نوزادان در ۶ ماه اول زندگی، تنها از شیر مادر تغذیه کنند. پس از آن نیز تغذیه با شیر مادر تا ۱۲ ماهگی ادامه یابد. در صورت تمایل مادر و نوزاد این زمان می‌تواند طولانی‌تر شود.

مزایای تغذیه با شیر مادر
همانگونه که می‌دانید تغذیه با شیر مادر فواید بسیاری دارد، از جمله:
۱. مبارزه با عفونت‌ها و بیماری ها
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر از نوزادان شیرخشکی مبتلا به انواع عفونت و بیماری‌ها می‌شوند. در دوران شیردهی، آنتی بادی‌ها و عوامل افزایش دهنده ایمنی از مادر به کودک منتقل می‌شوند و سیستم ایمنی بدن او را تقویت می‌کند. بدین ترتیب احتمال بروز عفونت‌های زیر در این نوزادان کاهش چشمگیری پیدا می‌کند:
- عفونت گوش
- اسهال
- عفونت‌های تنفسی
- مننژیت
همچنین تغذیه با شیر مادر، نوزادان را در برابر شرایط زیر ایمن می‌کند:
- آلرژی
- آسم
- دیابت
- چاقی
- سندرم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS)
- تغذیه با شیر مادر برای نوزادان نارس بسیار حائز اهمیت است.
۲. دارا بودن مواد مغذی و هضم آسان
شیر مادر به عنوان "یک غذای کامل و عالی" برای سیستم گوارشی نوزاد شناخته می‌شود. ترکیبات موجود در شیر مادر - لاکتوز، پروتئین و چربی - به راحتی توسط نوزاد هضم می‌شود.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، نسبت به نوزادان شیر خشکی مشکلات گوارشی کمتری دارند. از آنجایی که شیر مادر آسانتر هضم می‌شود، این نوزادان کمتر دچار اسهال یا یبوست می‌شوند.
شیر مادر همچنین به طور طبیعی دارای بسیاری از ویتامین‌ها (به‌جز ویتامین D) و مواد معدنی مورد نیاز نوزاد است. AAP توصیه می‌کند کلیه نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند؛ در دو ماهه اول تولد، مکمل ویتامین D دریافت کنند. مصرف این مکمل تا زمانی که کودک از شیر خشک یا شیر غنی شده، ویتامین D کافی را دریافت کند (حتی بعد از ۱ سالگی) ادامه می یابد.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) در بازرسی از شرکت‌های تولید کننده شیرخشک، حضور تمام مواد مغذی لازم (از جمله ویتامین D) را در آن‌ها بررسی می‌کند. البته ترکیبات موجود در شیر خشک همچنان متفاوت از شیر مادر است؛ زیرا شیر مادر ماده‌ای زنده و در حال تغییر است که در هر فردی متفاوت با فرد دیگر است.
۳. رایگان
تغذیه با شیر مادر هیچ هزینه‌ای ندارد، در حالی که قیمت شیرخشک به طور مداوم افزایش می‌یابد. در صورت تغدیه با شیر مادر، نیازی به شیشه شیر و دیگر لوازم مرتبط با آن ندارید (مگر اینکه بخواهید شیرتان را بدوشید و با شیشه به نوزاد بدهید). از طرفی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر بیمار می‌شوند، این بدان معناست که کمتر به مطب پزشک مراجعه می‌کنند، و هزینه دارو و درمان کمتری می‌پردازند.
۴. طعم‌های مختلف
مادران شیرده معمولاً به ۳۰۰ تا ۵۰۰ کالری اضافی در روز نیاز دارند که بایستی این میزان کالری را از طیف گسترده‌ای از غذا‌های متنوع دریافت کنند. بدین ترتیب این نوزادان از طریق شیر مادر با طعم‌های مختلف آشنا می‌شوند. شیر مادر بسته به رژیم غذایی مادر، در هر روز طعم متفاوتی دارد. در نتیجه این نوزادان پس از شش ماهگی آمادگی بیشتری برای دریافت غذا‌های کمکی دارند.
۵. راحتی
شیر مادر همیشه تاره و در دسترس است و نگران تمام شدن قوطی شیرخشک یا به همراه نداشتن آن نخواهید بود. همچنین دردسر شستن شیشه شیر، سر شیشه و جوشاندن و استریل کردن آن‌ها را نیز ندارید!
۶. افزایش هوش نوزاد
برخی از مطالعات نشان می‌دهند، نوزادانی که تنها از شیر مادر تغذیه شده اند، ضریب هوشی بالاتری از کودکانی دارند که با شیرخشک تغذیه شده اند.
۷. تماس "پوست به پوست"
اغلب مادران شیرده از پیوند عمیقی که با نوزاد خود دارند، لذت می‌برند. تماس پوست به پوست در زمان شیردهی موجب تقویت ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد می‌شود.

مزایای شیردهی برای مادر
توانایی تغذیه کامل نوزاد، به مادر اعتماد به نفس کافی برای مراقبت از نوزاد می‌دهد.
شیردهی موجب سوزاندن کالری‌های اضافی و کوچک شدن رحم می‌شود، بنابراین اغلب مادران شیرده سریعتر به وزن و سایز قبل از بارداری خود باز می‌گردند.
همچنین مطالعات نشان می‌دهد که شیردهی خطر ابتلا به سرطان پستان، فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان رحم و تخمدان را کاهش می‌دهد.

چالش‌های تغذیه با شیر مادر
شیردهی برای بیشتر مادران آسان است، اما برخی دیگر برای عادت کردن به آن، نیاز به زمان دارند. نگرانی‌های رایج در میان مادران شیرده، به ویژه در چند هفته و ماه اول، شامل موارد زیر است:
احساس درد و ناراحتی
پس از زایمان، شیردهی برای بسیاری از مادران کار ساده‌ای نیست. اما با آموزش، تمرین و حمایت مشاور شیردهی، بیشتر آن‌ها بر این مسئله غلبه می‌کنند. درد نوک پستان در ۱۰ روز اول تولد نوزاد طبیعی است، معمولا این درد تنها در یک دقیقه اول شیردهی احساس می‌شود و پس از آن از بین می‌رود. اما اگر درد در تمام مدت شیردهی ادامه دارد و یا نوک پستان ترک خورده یا زخم شده است، بهتر است مساله را با پزشک یا مشاور شیردهی در میان بگذارید. در بیشتر مواقع موقعیت نادرست در هنگام شیردهی و پستان به دهان گرفتن نادرست نوزاد موجب احساس درد می‌شود.
زمان و دفعات تغذیه
تغذیه با شیر مادر به ویژه در اولین روز‌های تولد، کاری تمام وقت است. حجم کم معده نوزاد و زود هضم بودن شیر مادر موجب می‌شود که نوزاد دائما در حال تغذیه باشد. این شرایط موجب خستگی بیش از حد مادر می شود.
رژیم غذایی
مادرانی که به نوزادشان شیر می‌دهند بایستی توجه ویژه‌ای به رژیم غذایی خود داشته باشند، زیرا بسیاری از مواد از راه شیر به نوزاد منتقل می‌شود. همانند دوران بارداری، مادران شیرده نباید ماهی‌های دارای جیوه بالا را مصرف کنند، زیرا موجب مسمومیت نوزاد می‌شود. همچنین بایستی غذاهای نفاخ را از رژیم غذایی خود حذف کنند.
در صورت نوشیدن مشروبات الکلی نیز درصدی از آن از راه شیر به نوزاد منتقل می‌شود. توصیه پزشکان عدم مصرف الکل در دوران شیردهی است، در صورت نوشیدن نیز بایستی حداقل ۲ ساعت تا زمان شیردهی فاصله داشته باشد تا به نوزاد منتقل نشود.
مصرف کافئین نیز در دوران شیردهی باید به مقدار ۳۰۰ میلی گرم (حدود یک تا دو فنجان قهوه معمولی) در روز محدود شود. مصرف کافئین بیش از حد موجب بی قراری و تحریک پذیری نوزاد می شود.
شرایط پزشکی مادر، دارو‌ها و جراحی سینه
شرایط پزشکی خاص مانند ابتلا به ویروس HIV یا ایدز و بیماری‌هایی که نیاز به شیمی درمانی یا معالجه با دارو‌های خاص دارند، شیر مادر را برای نوزاد ناایمن می کند. پزشک یا مشاور شیردهی در این شرایط به مادر کمک می‌کند تا بهترین راه تغذیه نوزاد را انتخاب کند. همچنین مادران شیرده، باید پیش از مصرف هر گونه دارویی (اعم از داروهای گیاهی، داروهای بدون نسخه یا داروهای تجویزی)، پزشک را از شیردهی خود آگاه کنند.
مادرانی که تحت عمل جراحی سینه قرار گرفته اند، با مشکلاتی مانند کم بودن شیر یا قطع شدن مجاری شیر مواجه می شوند. در این شرایط نیز پزشک می‌تواند راه حل مناسبی را در اختیار آنها قرار دهد.

همه چیز درباره تغذیه با شیر خشک
شیرخشک یک جایگزین مغذی برای شیر مادر است. بسیاری از شیرخشک‌ها حتی ویتامین‌ها و مواد معدنی که شیر مادر فاقد آنهاست را دارا هستند.
شیر خشک در شرایطی کاملا بهداشتی و استریل تهیه می‌شود. شرکت‌های تولیدی تمام تلاش خود را می‌کنند تا فرمولی مشابه شیر مادر با همان ترکیبات پروتئینی، قندی، چربی و ویتامین‌ها را تولید کنند؛ بنابراین بهترین جایگزین برای نوزادی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کند، شیر خشک است.

دلایل تغذیه نوزاد با شیر خشک
علاوه بر وجود مشکلات جسمی برای مادر، مشکلات دیگری نیز وجود دارد که شیردهی را برای مادران دشوار یا استرس آور می‌کند. برخی از دلایلی که موجب می شود مادران شیرخشک را بر شیر مادر ترجیح دهند، عبارتند از:
۱. آسایش و استراحت بیشتر
هر یک از والدین (یا پرستار و مراقب نوزاد) می‌توانند در هر زمان نوزاد را با شیر خشک تغذیه کنند (البته مادرانی که شیر خود را می‌دوشند، نیز از این مزیت برخوردارند). بدین ترتیب مادر زمان بیشتری برای استراحت و تجدید قوا در اختیار دارد. پدر نیز فرصتی برای ایجاد پیوند عاطفی با نوزاد به دست می‌آورد.
۲. انعطاف پذیری
تغذیه با شیر خشک این امکان را برای مادر فراهم می‌کند که به سرکار بازگردد یا به برنامه‌های شخصی اش رسیدگی کند و تغذیه نوزاد را به پدر یا پرستار کودک بسپارد.
همچنین در محیط‌های عمومی نیز می‌توان به راحتی به نوزاد شیرخشک داد و نیازی به یافتن مکانی خلوت و راحت برای شیردهی نیست.
۳. زمان و دفعات تغذیه
از آنجایی که شیر خشک نسبت به شیر مادر دیرتر هضم می‌شود، تعداد نوبت‌های شیردهی در این نوزادان کمتر از نوزادانی است که از شیر مادر تغذیه می‌کنند
۴. رژیم غذایی
مادرانی که به نوزادشان شیر خشک می‌دهند، نسبت به رژیم غذایی خود و تاثیر آن بر روی نوزاد نگرانی ندارند و می‌توانند با خیالی آسوده رژیم غذایی دلخواهشان را دنبال کنند.

چالش‌های تغذیه با شیر خشک
همانند تغذیه با شیر مادر، در تغذیه با شیر خشک نیز مشکلاتی وجود دارد.
عدم وجود آنتی بادی ها
- هیچ یک از آنتی بادی‌های موجود در شیر مادر، در شیر خشک یافت نمی‌شود؛ بنابراین تغذیه با شیرخشک نوزاد را در برابر عفونت‌ها و بیماری ها، محافظت نمی‌کند.
عدم تطابق با شیر مادر
شیرخشک‌های تولیدی فرمولاسیونی مشابه با شیر مادر ندارند. شیر مادر با گذشت زمان متناسب با نیاز‌های نوزاد تغییر می‌کند، اما شیر خشک این قابلیت را ندارد.
نیاز به تهیه و آماده سازی
بر خلاف شیر مادر - که همیشه در دسترس، نامحدود و در دمای مناسب سرو می‌شود - شیرخشک نیاز به تهیه و آماده سازی دارد. بهتر است همیشه یک قوطی شیر خشک اضافه در منزل داشته باشید تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید.
همچنین وسایل مورد نیاز (مانند شیشه شیر و سر شیشه) بایستی همواره تمیز و در دسترس باشند؛ زیرا هنگامی که نوزاد از گرسنگی گریه می‌کند، فرصتی برای شستشو و آماده سازی آن‌ها وجود ندارد. با توجه به نیاز نوزاد به ۸ تا ۱۰ نوبت شیردهی در یک شبانه روز، در صورت آماده نبودن مواد و وسایل لازم، پدر و مادر با چالش بزرگی روبرو می‌شوند.
هزینه
خرید شیر خشک هزینه مازادی را به بودجه خانواده تحمیل می‌کند. البته انواع مختلفی از شیرخشک برای نوزادان وجود دارد. شیر خشک‌های ساده ارزان‌ترین آن‌ها هستند و شیرخشک‌های خاص (مانند شیرخشک سویا یا غیر آلرژی زا) بسیار گران هستند. هزینه تهیه شیرخشک در سال اول تولد نوزاد در امریکا، حدود ۱۵۰۰ دلار است.
احتمال نفخ و یبوست
نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند، بیش از نوزادانی که شیر مادر می‌خورند، دچار نفخ و مشکلات دفع (یبوست) می‌شوند.

شیر خشک یا شیر مادر؟ تصمیم با شماست
تصمیم گیری در مورد روش تغذیه نوزاد کار بسیار دشواری است. بهتر است با آگاهی از شرایط جسمی، خانوادگی و مزایا و چالش های هر یک از روش‌های یاد شده، بهترین تصمیم را بگیرید. در نظر داشته باشید که فارغ از سلامت جسمی شما و نوزاد، سلامت روانی‌تان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اگر انتخاب هریک از این روش‌های استفاده از شیر خشک یا شیر مادر موجب خستگی بیش ازحد، احساس پوچی یا افسردگی در شما می شود، خود را مجبور به انتخاب آن نکنید. نوزاد شما با هریک از دو روش فوق مواد مغذی مورد نیاز خود را به دست می آورد، اما بیش از آن به مادری شاد و سرزنده نیاز دارد. مشورت با پزشک یا مشاور شیردهی نیز در روشن شدن برخی مسایل و تصمیم گیری بهتر شما را یاری می‌رساند.