دوران شیردهی زنان، پاسخ به سوالات رایج

واضح است که تغذیه با شیر مادر تا چه حد برای سلامت کودک ضروری و مفید است. برای برخی افراد، خصوصا بانوانی که برای اولین بار مادر بودن را تجربه می‌کنند، دوران شیردهی چالش بزرگی محسوب می‌شود. در روزهای ابتدایی پس از تولد نوزاد، مشکلات بسیاری درباره دوران شیردهی به وجود می‌آید. نگران نباشید؛ شما در گذراندن این روزهای سخت تنها نیستید. می‌توانید با کسب اطلاعات و شناخت روند تغذیه نوزاد با شیرمادر، چالش‌ها و مشکلات را برطرف کنید.

سوالات رایج درباره دوران شیردهی
رمزگشایی تغذیه با شیر مادر از طریق برخی سوالاتی که اغلب در مورد شیردهی انجام می‌شود، ممکن است به شما در درک مطلب کمک کند.
۱. چه زمانی شیر در سینه مادر تولید می شود؟
احتمالا شما هم عبارت «شیر در سینه مادر نیست» را شنیده‌اید، در صورتی که این عبارت اصلا صحیح نیست. در بیشتر موارد، طی روزهای ابتدایی پس از زایمان، کلستروم (Colostrum) یا اولین شیر در سینه مادر تولید می‌شود. کلستروم مایعی غلیظ و شیری است که حاوی آنتی‌بادی است و قبل از تولید شیر، در سینه به وجود می‌آید. بدن معمولا پس از زایمان چند بار در طول روز شیر تولید می‌کند.
۲. آیا سایز سینه در مقدار شیر تولید شده تاثیر دارد؟
خیر، اندازه سینه در میزان شیر تولید شده تاثیری ندارد. بیشتر زنان به اندازه نیاز فرزند خود شیر تولید می‌کنند. حتی ممکن است زنانی که سینه‌های کوچکی دارند، در مقایسه با زنانی که سینه‌های بزرگی دارند، شیر بیشتری تولید کنند.
۳. چرا بعضی مادران شیرده، شیر بیشتری دارند؟
طبق نظر متخصصان، سینه‌های مختلف ظرفیت ذخیره‌سازی متفاوتی دارد. علاوه بر این، مقدار شیر مادر تحت تاثیر بافت سینه نیز هست. اما جای نگرانی نیست، زیرا به طور معمول، مادران قادر به تولید شیر مورد نیاز فرزندشان هستند. با این حال، اگر فکر می‌کنید شیرتان کم است، می‌توانید از پزشک کمک بگیرید.
۴. آیا تغذیه با شیر مادر آسان است؟
تغذیه با شیر مادر امری کاملا طبیعی است، اما ممکن است برای برخی افراد، خصوصا در هفته‌های اول پس از زایمان، کار آسانی نباشد. شیردهی مهارتی است که برای کسب آن به صبر و حوصله نیاز است. برای برخی مادران، مراحل اولیه دوران شیردهی ممکن است ناخوشایند و دردناک باشد، به ویژه وقتی باید با مسائل پس از زایمان نیز مقابله کنند. دوران شیردهی معمولا با گذشت زمان و کسب تجربه راحت‌تر می‌شود.
۵. آیا کودک من از شیر خوردن لذت می برد؟
گاهی ممکن است کودک زیر سینه مادر بماند، در حالی که شیر نمی‌خورد. برخی کودکان از این حالت لذت می‌برند و ممکن است مدت زیادی در این حالت بمانند. در مواقعی که مطمئن نیستید کودک در حال شیر خوردن است یا نه، به نشانه‌هایی مانند سبک شدن سینه و تکان خوردن فک پایین کودک توجه کنید.
۶. آیا شیر مورد نیاز و کافی برای کودکم تولید می کنم؟
بیشتر مادران نگران تولید مقدار کافی شیر هستند. شما می‌توانید به برخی نشانه‌هایی که در ادامه مطرح می‌شود توجه کنید:
اگر نوزاد در روز هفت تا هشت پوشک مصرف می‌کند؛
اگر احساس سنگینی در سینه خود دارید؛
اگر کودک شما به طور پیوسته هر هفته افزایش وزن دارد؛
اگر کودک شما پس از دو تا سه ساعت از شیر خوردن دوباره گرسنه می‌شود.
۷. چگونه می توانم شیر تولیدی در سینه ها را افزایش دهم؟
کمبود شیر مادر دلایل مختلفی دارد. اگر شما هم نگران این موضوع هستید، می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:
مرتب به نوزاد شیر دهید. هرچه بیشتر به نوزاد شیر دهید، شیر بیشتری در بدن شما تولید می‌شود؛
بلافاصله پس از شیردهی، سینه‌های خود را برای چند دقیقه ماساژ دهید؛
حتما باید رژیم غذایی متعادلی داشته باشید و به مقدار کافی مایعات سالم بنوشید؛
به میزان کافی استراحت کنید.
۸. چگونه از احساس درد در سینه جلوگیری کنم؟
برخی مادران ممکن است، به دلیل تولید شیر فراوان، درد زیادی را در سینه خود احساس کنند. غربالگری سینه زمانی انجام می‌شود که مادر بیش از تغذیه نوزاد شیر تولید کند یا تغذیه نوزاد به طور ناگهانی کاهش یابد. سینه‌ها ممکن است، به علت مجاری مسدود شده، متورم شوند. در چنین مواردی، استفاده از برگ کلم یا کمپرس یخ برای کاهش تورم مؤثر است. می‌توانید با دوشیدن دستی شیر یا با شیردوش کمی از سنگینی شیر بکاهید.
۹. چگونه از کولیک معده هنگام شیردهی جلوگیری کنیم؟
در صورتی که کودک در زمان شیر خوردن دچار کولیک (Colic) می‌شود، باید به تغذیه خود توجه کنید. غذاهایی مانند شیر گاو، گل‌کلم، شکلات، کلم بروکلی، پیاز و غذاهای پر ادویه باعث ایجاد کولیک می‌شوند. با پزشک متخصص اطفال درباره حذف این مواد غذایی از رژیم غذایی خودتان مشورت کنید. شما می‌توانید این مواد را به ترتیب از رژیم غذایی خود حذف کنید و اثر آن را در نوزاد مشاهده کنید.
۱۰. چگونه درد نوک سینه را در دوران شیردهی درمان کنم؟
درد نوک سینه می‌تواند شیردهی را بسیار دردناک کند. شما می‌توانید عادت و موقعیت شیردهی را تغییر دهید. پس از شیردهی، اجازه دهید نوک سینه کمی در معرض هوا بماند و خشک شود. از لباس زیر تنگ و لباس‌هایی که پوست را تحریک می‌کند استفاده نکنید. سوتین مخصوص شیردهی خود را به طور مداوم تعویض کنید. همچنین، می‌توانید با ماساژ سینه در زمان شیردهی میزان درد را کاهش دهید.
۱۱. آیا در صورت خونریزی نوک سینه می توانم به کودکم شیر دهم؟
گاهی زخم نوک سینه می‌تواند موجب خونریزی شود. در این حالت، شما باز هم می‌توانید به شیردهی ادامه دهید، اگرچه ممکن است کمی دردناک باشد. مقدار بسیار اندک خون در شیر به نوزاد آسیبی وارد نمی‌کند. زخم نوک سینه ممکن است از مکیدن نادرست نوزاد ایجاد شده باشد.
۱۲. چگونه کودک را در موقعیت مناسب شیر خوردن قرار دهم؟
مادران نباید هنگام شیردهی احساس درد داشته باشند. ممکن است هنگام شیردهی احساس سوزش یا خارش داشته باشید، اما احساس درد نشان‌دهنده این است که کودک در موقعیت مناسبی نسبت به نوک سینه شما قرار ندارد و شیر به درستی مکیده نمی‌شود. دهان نوزاد را به آرامی کاملا باز کنید، تا آنجا که بتواند نوک سینه و هاله آن را کامل در دهان قرار دهد. اگر دهان نوزاد به اندازه کافی باز نباشد، عمل مکیدن به درستی انجام نمی‌شود و به نوک سینه فشار زیادی وارد می‌کند که موجب احساس درد و زخم نوک سینه خواهد شد.
۱۳. آیا وجود توده های دردناک در سینه طبیعی است؟
کانال‌ها و مجراهای مسدود شده ممکن است باعث ایجاد توده‌های خطرناک شود، زیرا مانع از خروج شیر از نوک سینه می‌شود. این شرایط در صورت بیشتر شدن غذا بهبود می‌یابد. سایر روش‌ها مانند ماساژ سینه یا کمپرس گرم نیز می‌تواند مؤثر باشد. بهتر است پس از هر نوبت شیردهی، سینه‌های خود را کامل تخلیه کنید.
۱۴. در دوران شیردهی چه چیزهایی بخورم و بنوشم؟
در دوران شیردهی، باید رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. از خوردن مواد غذایی که موجب نفخ می‌شود خودداری کنید، چون ممکن است به ایجاد کولیک در نوزاد منجر شود. به مقدار زیاد آب، آبمیوه تازه و سوپ بخورید.
۱۵. چه زمانی باید از کاور سینه استفاده کرد؟
پزشکان ممکن است استفاده از کاور سینه را به منظور مقابله با مشکلات تغذیه با شیر مادر مانند نوک سینه تخت، سوراخ شدن و درد نوک سینه توصیه کنند. با این حال، استفاده از آن‌ها نباید برای مدت طولانی و بدون نظارت پزشک باشد.
۱۶. چه زمانی باید شروع به دوشیدن شیر کرد؟
هیچ قانونی برای این مورد وجود ندارد. بسیاری از مادران ممکن است دوشیدن شیر را ترجیح دهند، زیرا در این حالت می‌توانند از همراهی و همکاری اطرافیان برای شیر دادن به نوزاد استفاده کنند. برخی نیز از دوشیدن شیر برای افزایش تولید شیر در سینه استفاده می‌کنند. اگر از روش دوشیدن شیر استفاده می‌کنید، سعی کنید دو بار در روز و بلافاصله پس از شیر خوردن نوزاد، آن را بدوشید تا شیر کافی را برای یک نوبت شیردهی نوزادتان ذخیره کنید.
۱۷. شیر دادن به نوزاد مبتلا به یرقان (زردی) چگونه است؟
نوزادان به دلیل سطح بالای بیلی‌روبین (Bilirubin) در بدن ممکن است دچار یرقان شوند که زرد شدن پوست و چشم از نشانه‌های آن است. در صورت کم بودن شیر مادر در هفته‌های ابتدایی تولد نوزاد، ممکن است یرقان نوزاد بدتر شود. این امر ممکن است موجب کاهش شدید وزن و کم‌آبی در بدن نوزاد شود. در این صورت، باید حتما با پزشک متخصص مشورت کرد.
۱۸. تا چه زمانی باید به نوزاد شیر داد؟
طبق اعلام سازمان جهانی غذا، نوزاد تا شش ماه فقط باید از شیر مادر تغذیه کند. پس از شش ماه، نوزاد می‌تواند کنار شیر از غذاهای دیگر نیز تغذیه کند. متخصصان درباره اینکه کودک تا دو سالگی، کمتر یا بیشتر از شیر مادر تغذیه کند نظرات متفاوتی دارند. میزان شیردهی کودک بیشتر انتخابی شخصی است.
۱۹. آیا هنگام بیماری باید شیر دادن به نوزاد را متوقف کرد؟
شیردهی به نوزاد حتی در زمان بیماری مادر نباید متوقف شود. فقط در صورت ابتلا به برخی بیماری‌های خاص مانند HIV، شیمی درمانی برای سرطان، سل، مصرف مواد مخدر و تبخال روی سینه شیردهی باید قطع شود، اما بیماری‌های ساده مانند سرماخوردگی و تب نباید موجب توقف شیردهی شود مگر به توصیه پزشک.
۲۰. کودک تازه متولد شده چند وعده در روز باید شیر بخورد؟
دفعات شیردهی به نوزاد به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما در شرایط ایده‌آل، نوزاد باید در ماه‌های اول روزانه هشت تا دوازده وعده شیر بخورد که پس از گذشت سه تا چهار ساعت، مجددا احساس گرسنگی می‌کند. نوزاد در هر وعده حدود پنجاه میلی‌لیتر شیر می‌خورد که این مقدار به تدریج می‌تواند تا ۱۲۰ میلی‌لیتر افزایش یابد. تا وقتی نوزاد شش ماهه شود، به ازای هر ماه رشد نوزاد، می‌توانید سی میلی‌لیتر به میزان شیر خود اضافه کنید.
تغذیه با شیر مادر هم برای نوزاد و هم برای مادر بسیار مفید است و از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. بنابراین، مادر باید تا وقتی ممکن است به نوزاد شیر دهد.