هورمون استروژن در زنان، آشنایی با مواد غذایی مربوطه

استروژن هورمونی است که باعث رشد جنسی و تولید مثل می شود. اگرچه این هورمون هم در بدن مردان و هم در بدن زنان وجود دارد اما معمولاً در بدن زنانی که در سن باروری هستند بیشتر ترشح می شود. استروژن طیف وسیعی از عملکردها را در بدن زنانا انجام می دهد. مثلا تنظیم چرخه قاعدگی و رشد و نمو سینه ها از جمله مهمترین عملکردهای این هورمون هستند. با این حال در دوران یائسگی میزان استروژن در بدن زنان کاهش می یابد. این کمبود می تواند منجر به علائمی مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه شود. فیتواستروژن ها که به عنوان استروژن خوراکی نیز شناخته می شوند، به طور طبیعی در ترکیبات گیاهی خاصی وجود دارند و ممکن است به روشی مشابه با استروژن تولید شده توسط بدن عمل کنند. در ادامه به معرفی مواد غذایی حاوی استروژن خواهیم پرداخت.

فیتواستروژن ها چه تاثیری بر روی سلامت بدن دارند؟
فیتواستروژن ها ساختار شیمیایی مشابه ای با استروژن دارند و ممکن است اقدامات هورمونی این ماده را تقلید کنند. فیتواستروژن ها به سلول های بدن و گیرنده های استروژن متصل می شوند و به طور بالقوه بر روی عملکرد استروژن در بدن تأثیر می گذارند.
با این حال همه فیتواستروژن ها به یک روش عمل نمی کنند. تحقیقات نشان داده اند که فیتواستروژن ها هم اثرات استروژن و هم ضد استروژن دارند. این بدان معنی است که برخی از فیتواستروژن ها دارای اثرات استروژن مانند هستند و باعث افزایش سطح استروژن در بدن می شوند و برخی دیگر اثرات این هورمون را در بدن مسدود کرده و سطح استروژن را کاهش می دهند.
فیتواستروژن ها به دلیل تاثیرات پیچیده ای که روی بدن دارند یکی از بحث برانگیزترین مباحث مربوط به تغذیه و سلامت هستند.
در حالی که برخی محققان نگرانی هایی را مبنی بر اینکه مصرف زیاد فیتواستروژن ها ممکن است باعث عدم تعادل هورمونی در بدن شود ابراز کرده اند؛ اما شواهد بیشتر نشان می دهند که مصرف مواد غذایی حاوی استروژن برای بدن مفید است.
در حقیقت مطالعات متعدد مصرف فیتواستروژن را با کاهش سطح کلسترول، بهبود علائم یائسگی و همچنین کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان و انواع خاصی از سرطان از جمله سرطان پستان مرتبط می دانند.

تخم کتان
تخم کتان دانه های کوچک، طلایی یا قهوه ای رنگی هستند که به تازگی خواص آنها کشف شده است. این دانه ها به طرز باورنکردنی غنی از لیگنان ها هستند. لیگنان ها گروهی از ترکیبات شیمیایی می باشند که به عنوان فیتواستروژن ها در بدن عمل می کنند. در حقیقت تخم کتان نسبت به سایر غذاهای گیاهی بیش از ۸۰۰ برابر بیشتر از لیگنان دارد.
مطالعات نشان داده اند که فیتواستروژن های موجود در تخم کتان ممکن است نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه به خصوص در زنان یائسه ایفا کنند.

سویا و ادامامه
از سویا محصولات گیاهی مختلفی مانند توفو و تمپه تهیه می شود. ادامامه نیز سویا نرسیده است که غالباً در غلاف های خود منجمد شده و بدون انجام پردازش خاصی فروخته می شود. هم سویا و هم ادامامه خواص زیادی برای بدن دارند و سرشار از پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی مختلف هستند.
این مواد غذایی همچنین سرشار از فیتواستروژن هایی هستند که به عنوان ایزوفلاون شناخته می شوند. ایزوفلاوون های سویا با تقلید از اثرات استروژن طبیعی می توانند فعالیتی مانند استروژن در بدن ایجاد کنند. آنها ممکن است سطح استروژن خون را افزایش یا کاهش دهند.
در یک مطالعه مشخص شد زنانی که به مدت ۱۲ هفته مکمل پروتئین سویا مصرف کرده اند؛ در مقایسه با گروه کنترل، کاهش سطح استروژن خون را تجربه می کنند. محققان معتقدند که این اثرات ممکن است به محافظت از بدن در برابر ابتلا به انواع خاصی از سرطان پستان کمک کند.
تأثیر ایزوفلاون های سویا بر روی میزان استروژن در بدن انسان پیچیده است. بنابراین قبل از نتیجه گیری کلی، باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

میوه های خشک
میوه‌های خشک را بیشتر به عنوان یک میان وعده سرشار از مواد مغذی، خوشمزه و آسان استفاده می کنند. این خوراکی منبع قوی از فیتواستروژن های مختلف می باشد. خرما، آلو و زردآلو خشک برخی از منابع غذایی خشک غنی از فیتواستروژن ها هستند.
علاوه بر این میوه های خشک پر از فیبر و سایر مواد مغذی مهم و مفید می باشند که آنها را به یک میان وعده سالم تبدیل کرده اند.

دانه کنجد
دانه های کنجد تخم های کوچک و روغنی هستند که معمولاً در غذاهای آسیایی کاربرد دارند و به عنوان چاشنی یا طعم دهنده به غذاها اضافه می شوند. آنها همچنین از نظر سایر مواد مغذی مهم مانند فیتواستروژن ها بسیار غنی هستند.
نکته جالب این است که یک مطالعه نشان داد که مصرف پودر دانه کنجد ممکن است بر میزان استروژن در زنان یائسه تأثیر بگذارد. زنان شرکت کننده در این مطالعه روزانه ۵۰ گرم پودر کنجد را به مدت ۵ هفته مصرف کردند. این روش تغذیه نه تنها باعث افزایش فعالیت استروژن بلکه باعث افزایش کلسترول خون نیز شد.

سیر
سیر یک ماده بسیار محبوب و خوش رنگ و بو است. این ماده نه تنها به خاطر این ویژگی هایش مورد ستایش قرار گرفته است بلکه به خاطر خواصی که برای بدن دارد نیز مشهور شده.
اگرچه مطالعات انجام شده در زمینه بررسی اثرات سیر بر روی بدن انسان محدود است اما مطالعات متعددی روی حیوانات انجام شده است که نشان می دهند مصرف این ماده ممکن است سطح استروژن خون را تحت تأثیر قرار دهد.
علاوه بر این یک مطالعه ماهانه که مربوط به زنان یائسه بود نیز نشان داد که مصرف مکمل روغن سیر ممکن است اثرات محافظتی در برابر کاهش تراکم استخوان مربوط به کمبود استروژن داشته باشد. اگرچه برای تایید این فرضیه نیز به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.

هلو
هلو میوه ای شیرین با گوشتی قرمز مایل به زرد و پوستی پرز دار است. این میوه نه تنها مملو از ویتامین ها و مواد معدنی است بلکه سرشار از فیتواستروژن هایی که به نام لینگان شناخته می شوند نیز می باشد.
نکته جالب توجه این است که تجزیه و تحلیل مطالعات نشان می دهند که رژیم های غذایی غنی از لینگان ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان یائسه ۱۵٪ کاهش دهد. این تاثیر احتمالاً با اثرات لینگان ها بر روی تولید استروژن و سطح این ماده در خون و همچنین بیان آن در بدن مرتبط است.

توت
بشر قرن هاست که از انواع توت به دلیل خواصی که برای بدن دارد استفاده می کند. توت با ویتامین ها، مواد معدنی، فیبر و ترکیبات مفید گیاهی از جمله فیتواستروژن ها غنی شده است.
توت فرنگی، زغال اخته و تمشک به ویژه از غنی ترین مواد غذایی حاوی استروژن محسوب می شوند.

سبوس گندم
سبوس گندم یکی دیگر از منابع غنی از فیتواستروژن ها، به ویژه لیگنان است. برخی تحقیقات مربوط به تاریخچه زندگی بشر نشان می دهد که سبوس گندم با وجود فیبر زیاد میزان استروژن سرم را در بدن زنان کاهش می دهد.

با این حال این نتایج به احتمال زیاد به وجود فیبر در سبوس گندم باز می گردد و لزوماً به لینگان آن ارتباطی ندارد. بنابراین به تحقیقات بیشتری برای درک کامل تأثیر سبوس گندم بر روی گردش سطح استروژن در بدن انسان نیاز داریم.

توفو
توفو از شیر سویا تخمیر و فشرده شده تهیه می شود. این ماده نیز مانند سویا منبع محبوبی از پروتئین گیاهی محسوب می شود به ویژه برای وگان ها و گیاهخواران. این ماده همچنین منبع غنی از فیتواستروژن ها به خصوص ایزوفلاوون هاست.
توفو در بین همه محصولات تهیه شده از سویا حاوی بیشترین میزان ایزوفلاوون است.

سبزیجات
سبزیجات کریستالی گروه بزرگی از گیاهان با طعم ها، بافت ها و مواد مغذی متنوع هستند. گل کلم، کلم بروکلی و کلم بروکسل همگی سبزیجات سرشار از فیتواستروژن ها هستند.
گل کلم و کلم بروکلی سرشار از secoisolariciresinol که نوعی فیتواستروژن لیگنان است؛ می باشد. علاوه بر این کلم بروکسل و کلم معمولی سرشار از کومسترول می باشد که فعالیت استروژنی در بدن دارد.

تمپه
تمپه محصولی است که از سویا تخمیر شده تهیه می شود و جایگزین محبوبی برای گوشت است. تمپه نه تنها منبع عالی برای تامین پروتئین، پروبیوتیک ها، ویتامین ها و مواد معدنی است بلکه منبع غنی از فیتواستروژن ها، به ویژه ایزوفلاون هاست.

آیا فیتواستروژن ها برای بدن خطرناک هستند؟
فواید مواد غذایی حاوی استروژن احتمالاً از خطرات بالقوه آنها بیشتر است. بنابراین می توان از این غذاها با خیال راحت در حد اعتدال استفاده کرد. با این حال تحقیقات محدودی نشان داده اند که مصرف زیاد فیتواستروژن ها ممکن است خطرات و عوارض را در پی داشته باشد. اما در کل نتیجه گیری در مورد عوارض مصرف فیتواستروژن ها قطعی نیست.
نگرانی های احتمالی که مصرف کننده ها درباره فیتواستروژن ها مطرح کرده اند عبارتند از:
ناباروری
در حالی که برخی تحقیقات حاکی از آن هستند که فیتواستروژن ها به سلامت تولید مثل آسیب می رسانند، بخش عمده ای از این تحقیقات بر روی مدل های حیوانی انجام شده است و مطالعات قوی انسانی در این زمینه وجود ندارد.
سرطان پستان
تحقیقات محدود، مصرف فیتواستروژن ها را با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط می دانند. با این حال برخی از مطالعات نتایج عکس به دست آورده اند و نشان داده اند که مصرف زیاد فیتواستروژن ممکن است با کاهش این خطر مرتبط باشد.
تأثیر بر روی هورمون های تولید مثل در مردان
بر خلاف تصور عامه مطالعات نشان داده اند که مصرف فیتواستروژن هیچ تاثیری بر روی هورمون های جنسی در مردان ندارد.
کاهش عملکرد تیروئید
برخی از تحقیقات مصرف ایزوفلاون های سویا را با کاهش تولید هورمون تیروئید در بدن مرتبط می دانند. با این حال بیشتر مطالعات انجام شده بر روی بزرگسالان سالم اثرات قابل توجهی را مشاهده نکرده اند.
البته بسیاری از مطالعات، مصرف فیتواستروژن را با فواید زیر مرتبط می دانند:
- پایین آمدن کلسترول
- بهبود علائم یائسگی
- کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان
- کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان