سندروم پیش از قاعدگی، روش های مقابله با آن

شاید شما هم در اطراف خود زنان و دختران جوانی را دیده باشید که رفتارشان در روزهای خاصی از ماه بطور ناگهانی تغییر می کند. برخی عصبی و تحریک پذیر شده و با کوچک ترین حرفی از کوره در رفته و پرخاشگری می کنند. عده ای دیگر برعکس در خود فرو رفته، کم حرف و گوشه گیر شده و بدون علت گریه سر می دهند. شاید حتی خودتان هم چنین تغییراتی را تجربه کرده باشید. در این صورت شما با شایع ترین و در عین حال ناشناخته ترین بیماری زنانه یعنی سندرم پیش از قاعدگی (PMS) روبرو هستید. سندرمی که برای بسیاری از زنان هر ماه مانند کابوسی ناراحت کننده تکرار شده و به دلیل اطلاعات پایین خانواده ها در این زمینه، اغلب با مشکلات دیگری اشتباه گرفته می شود و تا سال های سال نه تنها موجب رنج و ناراحتی خود فرد بلکه باعث آزار و اذیت اطرافیان وی هم می شود.
برای بسیاری از زنان فرا رسیدن دوران قاعدگی (پریود، عادت ماهیانه) به معنای تکرار کابوسی ماهیانه است که سندرم پیش از قاعدگی (PMS) نام دارد.
سندرم پیش از قاعدگی، مجموعه ای از علائم جسمی و روانی آزار دهنده ای است که یک تا دو هفته پیش از قاعدگی (پریود، خونریزی ماهانه) ظاهر شده و اغلب با شروع خونریزی برطرف می گردند. اگرچه در برخی موارد این علائم حتی در طی دوران قاعدگی و پس از آن نیز ادامه می یابند. علائمی مانند:
جوش صورت
متورم و حساس شدن سینه ها، ورم بدن و افزایش وزن
ناراحتی های گوارشی مانند نفخ، اسهال و یا یبوست
سردرد و کمردرد و درد در ماهیچه ها و مفاصل
احساس کمبود انرژی و خستگی
مشکل در به خواب رفتن یا افزایش تمایل به خوابیدن مداوم
تغییر در میزان اشتها، میل شدید به خوردن شیرینی و شکلات
بی علاقه شدن به انجام امور معمول روزانه
مشکل در تمرکز و حافظه
استرس، بی تابی، ناپایداری در خلق مانند گریه بی مورد، عصبانیت و تحریک پذیری و از همه مهم تر افسردگی
از جمله معمول ترین نشانه های این بیماری به اصطلاح هزار چهره بوده که از نظر شدت، تعداد و حتی الگوی تکرار درهر خانم نسبت به دیگری متفاوت می باشند.
امکان تجربه علائم سندرم پیش از قاعدگی در هر سنی وجود داشته و تنها با متوقف شدن قاعدگی به دلایلی مانند یائسگی یا بارداری است که به طور کامل می توان از آن رهایی یافت. تقریبأ هیچ خانمی نیست که در طول عمر خود حداقل برای یک بار این سندرم را تجربه نکرده باشد. البته هیچگاه همه ی بیش از ۱۵۰ علامت سندرم پیش از قاعدگی در یک خانم با هم بروز پیدا نکرده و اکثر زنان فقط تعداد معدودی از آن ها را تجربه می کنند. در برخی از زنان شدت این علائم به قدری خفیف بوده که به راحتی قابل چشم پوشی می باشد، اما برای عده ای دیگر سندرم پیش از قاعدگی معضلی جدی است که بر تمام ابعاد زندگی آنان تأثیر گذاشته و منجر به بروز مشکلاتی مانند مشاجره و تنش در روابط خانوادگی خصوصأ با همسر، حضور نیافتن در محل کار و تحصیل و رها کردن امور مورد علاقه می گردد. در حالت بسیار شدید این سندرم که به اختلال خلقی قبل از قاعدگی (PMDD) معروف است، احتمال ایجاد مشکلات جدی تری همچون رفتارهای جنسی پرخطر، خودکشی و فرار خصوصأ در سنین بحرانی نوجوانی وجود دارد.
علت دقیق سندرم پیش از قاعدگی هنوز مشخص نشده است، اما عواملی مانند تغییرات هورمونی در طی چرخه ماهیانه و تغییرات شیمیایی در مغز در بروز آن دخیل بوده و مواردی همچون استرس و مشکلات عاطفی از جمله افسردگی، کمبود ویتامین، خوردن غذاهای شور و همچنین مصرف الکل و کافئین با تغییر در حالات روحی و سطح انرژی، می توانند باعث شدت بخشیدن به علائم این سندرم شوند.همچنین در صورتی که یک خانم شرایطی مانند سن بین 20 تا 40 سال، سابقه حداقل یک بار بارداری، سابقه خانوادگی افسردگی و سابقه افسردگی پس از زایمان را داشته باشد، احتمال بروز این اختلال بیشتر هم می شود.
برای درمان سندرم پیش از قاعدگی که می تواند تأثیر جدی بر سلامت روان یک خانم و حتی خانواده وی داشته باشد، در ابتدا باید با تغییر سبک زندگی دست به کار شویم. رعایت توصیه های زیر در روزهای قبل و حین قاعدگی می تواند به کاهش مشکلات ناشی از این سندرم کمک نماید:
به حداقل رساندن مصرف نمک به منظور جلوگیری از نفخ، احتباس آب و در نتیجه ورم بدن
به حداقل رساندن مصرف قند و مواد شیرین برای جلوگیری از اشتهای کاذب و جوش و آکنه
به حداقل رساندن مصرف غذاهای آماده و کنسروی، چیپس، سوسیس و کالباس، حبوبات و سس ها
به حداقل رساندن مصرف الکل و مواد حاوی کافئین (چای، قهوه و نوشابه، شکلات) برای کاهش درد سینه و همچنین جلوگیری از تغییر در سطح انرژی و در نتیجه تشدید علائم
افزایش مصرف غذاهای غنی از کلسیم از جمله شیر و پنیر برای به حداقل رساندن دردهای ناشی از انقباضات عضلانی
افزایش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم مانند موز، انجیر، آلو، گوجه فرنگی و کشمش سیاه برای کاهش ورم ناشی از تجمع آب در بدن
افزایش مصرف غذاهای غنی از کلسیم و منیزیم مانند سبزی های برگ سبز پهن، نان تهیه شده از آرد کامل جو و گندم، سبوس گندم، سیب زمینی و مواد لبنی برای بهبود عملکرد هورمون ها و عضلات و کاهش دردهای عضلانی
افزایش مصرف منابع غذایی حاوی ویتامین B۶ (پیریدوکسین) مانند ماهی، جگر، سبزیجات سبز رنگ، سیب زمینی، موز، عدس و اسفناج برای جلوگیری از بروز افسردگی با افزایش میزان سرتونین مغز
اضافه نمودن مواد غنی از ویتامین Eمانند جوانه گندم برای کاهش عوارض این سندرم، خصوصأ حساسیت و درد سینه ها
افزایش مصرف میوه و سبزیجات به دلیل غنی بودن از ویتامین ها و مواد معدنی
افزایش مصرف آب برای جلوگیری از کم آبی بدن و در نتبجه سردرد و خستگی
اضافه نمودن سبوس (نان سبوس دار) به برنامه غذایی در صورت یبوست
در پیش گرفتن رژیم غذایی کم چرب و غنی از کربوهیدرات (میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار)
کاهش حجم وعده های غذایی و به جای آن افزودن تعداد دفعات مصرف غذا به منظور جلوگیری از نفخ و واکنش های عصبی ناشی افت قند خون
ورزش منظم روزانه (حداقل نیم ساعت) برای جلوگیری از افسردگی، کاهش سطح استرس و کمک به خواب راحت. از جمله ورزش های مناسب پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، یوگا و پیلاتس هستند.
در صورت متأهل بودن بهره گیری از معاشقه و رابطه زناشویی برای کاهش تنش ها
ترک مصرف سیگار
در نهایت استفاده از مکمل های کلسیم، ویتامین D، منیزیم، اسیدفولیک، ویتامینهای گروه B خصوصأ B۶ و ویتامین E برای کاهش علائم
در صورت تداوم علائم با وجود رعایت توصیه های بالا و یا شدید بودن مشکل، مشورت با پزشک برای استفاده از درمان های دارویی و همچنین کمک گرفتن از روانشناس ضروری است.
به طور کلی داروی مشخص و ثابتی برای درمان تمام افراد وجود نداشته و تجویز دارو برای هر فرد براساس علائمی است که با آن ها درگیر می باشد. درمان های وابسته به دارو برای سندرم پیش از قاعدگی شامل مسکن ها، قرص ضدبارداری خوراکی ، استروژن، بازدارنده های بازجذب سروتونین (SSRI ها) و آنالوگ های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) می باشند.
مسکن های بدون نسخه شامل پاراستامول و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NASID ها) برخی علائم جسمی مانند درد ماهیچه ها و مفاصل، سردرد و انقباضات شکمی را تسکین می دهند. البته افراد مبتلا به آسم نباید از ایبوپروفن استفاده کنند و همچنین مصرف آسپرین برای افراد زیر 16 سال ممنوع است.
قرص های ضدبارداری خوراکی علاوه بر پیشگیری از بارداری از طریق جلوگیری از تخمک گذاری باعث بهبود علائم ناشی از سندرم پیش از قاعدگی می شوند. البته این قرص ها ممکن است اثرات جانبی مشابه با علائم سندرم پیش از قاعدگی از جمله درد سینه و حالت افسردگی را هم به دنبال داشته باشند.
داروهای ضد افسردگی از نوع بازدارنده های بازجذب سروتونین (SSRI ها) از موثرترین درمان های سندرم پیش از قاعدگی و حالت شدیدتر آن یعنی PMDD هستند. فلوکستین و سرترالین از جمله این قرص ها هستند که باعث بهبود خستگی، مشکلات تغذیه و خواب و حالت های افسردگی می شوند.
و در نهایت آنالوگ های هورمون آزادکننده گنادوتروپین که با جلوگیری از تولید استروژن و پروژسترون در مواردی که حالت شدید سندرم بروز پیدا کرده باشد و سایر راهکار ها جوابگو نباشند، باعث توقف موقت چرخه قاعدگی می شوند. که البته اثرات جانبی شامل گرگرفتگی، خشکی واژن، از دست دادن میل جنسی و پوکی استخوان را هم به دنبال دارند.
البته برخی داروهای گیاهی مانند داروهای بر پایه عصاره گیاه گل مغربی و گیاه پنج انگشت نیز در کاهش علائم این سندرم موثر هستند. اما در نهایت این پزشک است که در رابطه با نوع و میزان داروی مصرفی تصمیم می گیرد