آزمون های ادراک در کودک، شانزده هفتگی تا سه سالگی

کودک شما ابتدا به مشخصات چشمگیر مثل چشمان شما، دهان در حال حرکت شما، انگشتان در حال بازی کردن شما، یا یک اسباب‌بازی که در جلوی او تاب‌داده می‌شود، توجه می‌کند. به‌تدریج که کودک بزرگ‌تر می‌شود به جزییات بیشتر و بیشتری توجه می‌کند و شروع به تشخیص جزئیاتی می‌کند که کاملاً دشوار هستند، مثل اختلاف اندازۀ دو مکعب و درنتیجه اندازۀ باز شدن انگشتانش برای داشتن هر یک از آن‌ها.
پس از چند ماه کودک شما با دقت کردن به جزییات ضروری و نادیده گرفتن بقیه، مهارت و تسلط بیشتر و بیشتری می‌یابد. به‌عنوان نمونه، کودکتان می‌داند که باید به صدای شما دقت کند و حتی در یک محیط پرسروصدا نیز این کار را انجام می‌دهد.
حس لامسه یکی از اولین کانون‌های کاوشگری است، بنابراین آشنا کردن کودک خردسال باحالت‌های مختلف سطوح اجسام مثل صاف، زبر و اشکال متفاوت مثل گرد و چهارگوش، حائز اهمیت است.
شما می‌توانید با هدایت توجه کودک بر مبنای علایق خودتان، مثلاً نشان دادن کاری که یک اسباب‌بازی می‌تواند انجام دهد در میدان دید کودک، نشان دادن رنگ‌های شاد، نشان دادن شکل‌های جالب و در زمان مناسب خواندن کتاب همراه با کودکتان و نشان دادن عکس‌ها به کودک خود کمک کنید تا به اطلاعات مهم دقت کند و اطلاعات کم‌اهمیت‌تر را نادیده بگیرد.

۱۶ هفتگی
این آزمون بسیار ساده نشان می‌دهد که کودک شما قادر به تشخیص بعضی چیزها مثل کوچک و بزرگ می‌باشد.
روش آزمون
یک دایرۀ کوچک بالای یک دایرۀ بزرگ روی یک کارت رسم کنید و آن را به کودکتان نشان دهید. متعاقب آن کارتی به او نشان دهید که روی آن‌یک لوزی کوچک بالای یک لوزی بزرگ رسم شده باشد، کودک شما بایستی ارتباط شکل کوچک بالای شکل بزرگ را بفهمد.
پاسخ
اکنون کارت دیگری به کودکتان نشان بدهید که روی آن‌یک مثلث بالای یک مثلث بزرگ رسم شده باشد. اگر کودک شما مفهوم کوچک در مقابل بزرگ را از دو کارت قبلی دریافته باشد، هیچ توجهی به این شکل نشان نخواهد داد. ولی اگر کارتی به او نشان دهید که در آن‌یک مثلث بزرگ بالای یک مثلث کوچک رسم شده باشد، که وضعیت کاملاً متفاوتی است، به کارت چهارم توجه خواهد کرد.

24 تا 36 هفتگی
روش آزمون
کودک خود را روی یک کاناپه یا میز با ارتفاع حدود 45 سانتیمتر از زمین بگذارید و درحالی‌که از نزدیک مواظب او هستید، اجازه دهید روی آن حرکت کند.
پاسخ
کودک شما چهار دست‌وپا تا لبۀ کاناپه یا میز می‌رود ولی در آنجا متوقف می‌شود و جلوتر نمی‌رود. این امر نشان می‌دهد که او متوجه می‌شود سطحی که روی آن قرار دارد و سطح زیر وی اختلاف ارتفاع دارند و اگر از لبۀ میز جلوتر برود خواهد افتاد.

۳۶ هفتگی به بعد
در این زمان کودک شما مفهوم پایداری اشیا را دریافته است، که عبارت است از درک اینکه یک شیء حتی اگر او قادر به دیدنش نباشد یا ازنظر مخفی‌شده باشد هم وجود دارد. تا این زمان اگر کودک اسباب‌بازی خود را از لبۀ صندلی‌اش بیندازد درصدد جستجوی آن برنمی‌آید. از ۳۲ یا ۳۶ هفتگی به بعد کودک شما از لبۀ صندلی در جستجوی اسباب‌بازی که افتاده است نگاه می‌کند.
روش آزمون
یک اسباب‌بازی را روی سطحی در جلوی کودک قرار دهید و بگذارید به‌طرف آن دست دراز کند. پس‌ازاینکه چند بار دستش را دراز کرد، اسباب‌بازی را سر جای خود بگذارید و یک‌تکه کاغذ بین کودک و اسباب‌بازی قرار دهید.
پاسخ
کودک شما سعی می‌کند کاغذ را از سر راه بردارد تا اسباب‌بازی را که می‌داند هنوز آنجاست، پیدا کند. کودک شما آن‌قدر جستجو می‌کند تا اسباب‌بازی را بیابد.

18 ماهگی
کودک شما از حدود ۲۴ هفتگی به بعد مشغول ایجاد سبک ادراکی مخصوص به خود است که به‌سرعت یا دقتِ بررسی اشیاء یا موقعیت‌ها توسط کودکتان بستگی دارد. این امر آهنگ ادراک نامیده می‌شود. کودکی که آهنگ ادراک او پایین است، بی‌حرکت می‌ماند و با تمرکز ثابت به چیزی نگاه می‌کند. چنین کودکی تعمق گر نامیده می‌شود. ولی کودکی که آهنگ ادراک او سریع است، پس از یک بررسی کوتاه هیجان‌زده می‌شود، سروصدا درمی‌آورد، جست‌وخیز می‌کند و روی خود را برمی‌گرداند. چنین کودکی تکانش گر نامیده می‌شود.
در سن هیجده ماهگی شما می‌توانید با انجام یک آزمون ساده، تصوری از میزان تعمق گری یا تکانش گری کودکتان به دست آورید.
روش آزمون
به کودک خود کارت‌هایی نشان دهید که روی آن‌ها تصاویری یکسان اما با تفاوت‌های اندک وجود داشته باشد. کودک شما باید از بین شش تصویری که در پایین قرار دارد، آن را دقیقاً مشابه تصویر فوقانی است انتخاب کند.
اگر تعمق گر باشد قبل از انتخاب کردن با دقت به همۀ تصاویر نگاه می‌کند و کمتر مرتکب اشتباه می‌شود. اما اگر کودک شما تکانش گر باشد، با سرعت به تمام تصاویر نگاه می‌کند و یکی را انتخاب می‌کند که غالباً هم دقیق نیست.
احتمال اینکه کودک شما دقیقاً داخل این سیستم طبقه‌بندی بگنجد بسیار کم است؛ علاوه بر کودکان سریع و غیردقیق و کودکان کند و دقیق، کودکان سریع اما دقیق و کند اما غیردقیق نیز وجود دارد.
اقدام
اگر انتظار دارید ماهیت کودک خود را تغییر دهید کاملاً در اشتباهید، ولی انجام این آزمون به شما کمک خواهد کرد انتظارات واقع‌بینانه‌تری از کودکتان داشته باشید. مثلاً ثابت‌شده است که کودکان تعمق گر خواندن را قدری راحت‌تر یاد می‌گیرند، که اگر کمی فکر کنید درمی‌یابید که به دلیل بررسی دقیق شکل حروف است که در مراحل اولیۀ یادگیری خواندن ضرورت دارد. دروس متعارف مدارس مهارت‌های تعمقی بیشتری را می‌طلبند، بنابراین وضعیت درسی کودکان تعمق گر ممکن است کمی بهتر از کودکان تکانش گر باشد.
بااین‌حال تعمق گری همیشه بهترین راه نیست. موقعیت‌های فراوانی در زندگی وجود دارد که نیازمند تصمیم‌گیری بسیار سریع است. به‌عنوان‌مثال وقتی کودکتان برای آموزش‌های راهنمایی و رانندگی به خیابان برده می‌شود، باید در مورد ترافیک در حال حرکت، فضاهای خالی و زمان عبور از خیابان تصمیم‌گیری کند و گاهی برای اتخاذ این تصمیم‌ها وقت بسیار کمی دارد. امکان دارد کودکان تکانش گر این کار را بهتر از کودکان تعمق گر انجام دهند. مواردی نیز وجود دارد که یک نگاه ساده برای اخذ تصمیم کفایت می‌کند؛ در چنین مواردی کودک تکانش گر نسبت به کودک تعمق گر برتری دارد.

3 سالگی به بعد
سبک ادراکی را می‌توان بر اساس تأثیرپذیری شدید کودک از محیط زمینه‌ای یا توانایی او در نادیده گرفتن آن نیز بیان کرد. این موضوع وابستگی یا عدم وابستگی میدانی، نوعی اختلاف مربوط به جنس را نشان می‌دهد؛ به‌این‌ترتیب که عدم وابستگی میدانی در پسرها بیشتر است و بنابراین قادرند با سهولت بیشتری نسبت به دخترها که دارای وابستگی میدانی می‌باشند، شکلی را در یک زمینۀ پیچیده تشخیص دهند. ممکن است علت این باشد که تجسم فضایی پسرها از سنین خیلی پایین بهتر از دخترهاست.
شما می‌توانید با بررسی اینکه آیا کودکتان می‌تواند یکی از چند شکل هندسی ساده را در یک نقاشی پیچیده‌تر انتخاب کند، کودک خود را ازنظر عدم وابستگی یا وابستگی میدانی بیازمایید.
روش آزمون
یک‌شکل هندسی ساده مثل دایره، مربع یا مثلث را به کودک خود نشان دهید و سپس از او بخواهید یک‌شکل دقیقاً شبیه آن را در یک نقاشی پیچیده‌تر پیدا کند.
پاسخ
ممکن است کودک شما بتواند شکل موردنظر را در تصویر پیدا کند. برای پیدا کردن شکل، کودک بایستی ویژگی‌های دیگر نقاشی (میدان) را نادیده بگیرد و فقط به شکل‌های انتزاعی توجه کند. به‌طورکلی بچه‌ها هرقدر بزرگ‌تر می‌شوند عدم وابستگی میدانی آن‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود. آنگاه می‌توانید از شکل‌های پیچیده‌تری (مثل یک حیوان پنهان‌شده) در زمینه‌های پیچیده‌تر استفاده کنید.
اقدام
خوب است که بدانید کودک شما وابستگی میدانی دارد یا خیر. اگر عدم وابستگی میدانی داشته باشد عموماً بهتر می‌تواند توجه خود را به اشیاء یا تکالیف معطوف کند. برعکس، کودکان وابسته به میدان بیشتر گرایش به تمرکز بر روی اشخاص دارند. شاید به همین دلیل باشد که دختربچه‌ها، که وابستگی میدانی بیشتری دارند، از همان آغاز اجتماعی‌ترند.
اگر کودک شما وابسته به میدان باشد، بیشتر بر راهنماهای خارجی و بنابراین به ترغیب و تشویق از جانب شما تکیه خواهد کرد. برعکس درصورتی‌که کودکتان وابستگی میدانی نداشته باشد، به دلیل توانایی بیشتری که در استخراج جزء از کل دارد، در برخی تکالیف شناختی مثل تکالیفی که نیاز به تجسم فضایی دارد، همچون شطرنج، برتری خواهد داشت.