سندرم پلی کیستیک تخمدان، شایع ترین علائم و عوامل

سندرم پلی کیستیک تخمدان (PCOS) شرایطی است که بر سطح هورمون های خانم ها اثر می گذارد. زنان مبتلا به پلی کیستیک تخمدان یا تنبلی تخمدان به طور معمول مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون های مردانه تولید می کنند. این عدم تعادل هورمونی می تواند باعث نامنظمی قاعدگی شود و باردار شدن را دشوار سازد. تنبلی تخمدان همچنین باعث رشد موهای زائد در صورت و بدن و طاسی می گردد و می تواند در بلند مدت منجر به مشکلات سلامتی مانند دیابت و بیماری های قلبی شود. در ادامه پیرامون این موضوعات مطالعه خواهید کرد: پلی کیستیک تخمدان چیست؟، چه عواملی باعث پلی کیستیک تخمدان می شوند؟، شایع ترین علائم پلی کیستیک تخمدان، سندرم پلی کیستیک تخمدان چگونه بر بدن اثر می گذارد؟، سندرم پلی کیستیک تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟، بارداری و سندرم پلی کیستیک تخمدان، نکات تغذیه ای و شیوه زندگی برای درمان سندرم پلی کیستیک تخمدان، درمان دارویی پلی کیستیک تخمدان، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟.

پلی کیستیک تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یک مشکل هورمونی است که بر خانم ها در سنین باروری (۱۵ تا ۴۴ سال) اثر می گذارد، بین ۲.۲ تا ۲۶.۷ درصد خانم ها در سن باروری درگیر این بیماری هستند. بسیاری از خانم ها به تنبلی تخمدان مبتلا هستند اما خودشان بی اطلاع می باشند. پلی کیستیک تخمدان بر تخمدان ها و ارگان های تولید مثل (هورمون هایی نظیر پروژسترون و استروژن را تولید می کنند که این هورمون ها باعث تنظیم چرخه قاعدگی می گردد) اثر می گذارد. تخمدان ها مقدار کمی هورمون های مردانه که آندروژن نامیده می شود تولید می کنند.
وظیفه تخمدان ها آزادسازی تخمک است تا این تخمک بتواند توسط اسپرم مرد بارور شده و بارداری رخ دهد. به آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک گذاری می گویند. هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) عملیات تخمک گذاری را کنترل می کنند. FSH تخمدان را برای تولید فولیکول (کیسه ای که حاوی تخمک است) تحریک می کند و سپس LH باعث آزاد شدن تخمک از فولیکول بالغ می شود. پلی کیستیک تخمدان یک سندرم است که باعث اختلال در عملکرد تخمدان می شود و سه ویژگی اصلی زیر رخ می دهد:
- کیست در تخمدان ها
- بالا رفتن سطح هورمون های مردانه
- نامنظم شدن یا از دست رفتن قاعدگی
در این بیماری تعدادی کیسه پر از مایع در تخمدان رشد می کنند در واقع کلمه پلی کیستیک به معنی تعداد زیادی کیست است. این کیست ها همان فولیکول هستند که هر یک از آن ها حاوی تخمک نابالغ می باشد. تخمک ها به اندازه کافی رشد می کنند تا تخمک گذاری رخ دهد. عدم تخمک گذاری منجر به اختلال در میزان پروژسترون، استروژن، FSH و LH می شود. سطح استروژن و پروژسترون پایین تر از حد طبیعی می گردد در حالی که مقدار آندروژن ها بیشتر از حد طبیعی می شوند. افزایش هورمون های مردانه چرخه قاعدگی را مختل می کند.

چه عواملی باعث پلی کیستیک تخمدان می شوند؟
پزشکان به طور دقیق نمی دانند چه عاملی باعث بروز سندرم پلی کیستیک می شود. آن ها بر این باورند که مقادیر بالای هورمون های مردانه مانع از تولید تخمک در تخمدان ها و عدم تخمک گذاری می شوند. ژن، مقاومت به انسولین و التهاب می توانند باعث تولید بیش از حد آندروژن ها شوند.
ژن
تحقیقات نشان می دهد پلی کیستیک تخمدان می تواند یک بیماری ارثی باشد.
مقاومت به انسولین
بیش از ۷۰ درصد زنان مبتلا به این سندرم دچار مقاومت به انسولین هستند، به این معنا که سلول های آن ها نمی توانند از انسولین به درستی استفاده کنند. انسولین هورمونی است که پانکراس تولید می کند تا با استفاده از قند موجود در مواد غذایی برای بدن انرژی تولید کند. وقتی سلول ها نتوانند از انسولین به درستی استفاده کنند تقاضای بدن برای تولید انسولین افزایش می یابد و لوزالمعده برای جبران کمبود، انسولین بیشتری تولید می کند. انسولین اضافی موجب تحریک تخمدان ها برای تولید هورمون مردانه بیشتر می شود. چاقی یکی از عوامل بیماری مقاومت به انسولین می باشد. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین می توانند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را فزایش دهند.
التهاب
اغلب خانم هایی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند دچار التهاب می باشند. اضافه وزن می تواند التهاب بدن را افزایش دهد. التهاب موجب افزایش سطح آندروژن می شود.

شایع ترین علائم پلی کیستیک تخمدان
برخی خانم ها علائم این بیماری را از همان اولین دوره قاعدگی مشاهده می کنند بعضی دیگر ممکن است زمانی که دچار اضافه وزن شده اند علائم را مشاهده کنند، برخی نیز ممکن است هنگامی که تصمیم به بارداری می گیرند متوجه بیماری خود شوند. شایع ترین علائم تنبلی تخمدان عبارتند از:
دوره های قاعدگی نامنظم
عدم تخمک گذاری که مانع از خونریزی به موقع در موعد قاعدگی می شود. برخی از خانم های مبتلا به این بیماری ممکن است در یک سال کمتر از ۸ بار قاعدگی را تجربه کنند.
خونریزی شدید
پوشش رحم برای مدت زمان طولانی تری رشد می کند بنابراین خونریزی دوره قاعدگی شدیدتر از حد طبیعی می باشد.
رشد موهای زائد
بیش از ۷۰ درصد زنان مبتلا به سندرم پلی کیستیک تخمدان رشد موهای زائد روی صورت و بدن (از جمله کمر، شکم و قفسه سینه) را تجربه می کنند.
آکنه
هورمون های مردانه ممکن است پوست را بیش از حد معمول چرب کرده و باعث ایجاد آکنه روی صورت، قفسه سینه و قسمت تحتانی کمر گردد.
اضافه وزن
تقریبا ۸۰ درصد زنان مبتلا به تنبلی تخمدان با اضافه وزن و چاقی مواجه هستند.
طاسی مردانه
موهای فرق سر نازک و تنک می شود.
تیرگی پوست
لکه های تیره پوست می تواند در چین و چروک های بدن مانند گردن، کشاله ران و زیر سینه ها ایجاد شود.
سردرد
تغییرات هورمونی می توان موجب سردرد در خانم ها شود.

سندرم پلی کیستیک تخمدان چگونه بر بدن اثر می گذارد؟
بالا بودن سطح آندروژن بیش از میزان طبیعی می تواند بر باروری و سایر جنبه های سلامت بدن شما اثر بگذارد.
ناباروری
برای باردار شدن به تخمک نیاز دارید، زنانی که به طور منظم تخمک گذاری نمی کنند تخمک های بالغ را آزاد نمی کنند. پلی کیستیک تخمدان یکی از شایع ترین دلایل ناباروری در زنان است.
سندرم متابولیک
همان طور که ذکر شد حدود ۸۰ درصد زنان مبتلا به این بیماری دچار اضافه وزن و چاقی هستند. هم چاقی و هم تنبلی تخمدان خطر ابتلا به قند خون بالا، فشار خون بالا، پایین آمدن سطح کلسترول خوب (HDL) و بالا رفتن سطح کلسترول بد (LDL) را افزایش می دهند. همه این عوامل موجب بروز شرایطی به نام سندرم متابولیک می گردند که خطر ابتلا به بیماری های قلبی، دیابت و سکته مغزی را افزایش می دهد.
آپنه خواب
این حالت باعث توقف مکرر تنفس در طول شب می شود و می تواند در خواب شما اختلال وارد کند. آپنه خواب در خانم هایی که اضافه وزن دارند بیشتر رخ می دهد به خصوص اگر به سندرم پلی کیستیک نیز مبتلا باشند. احتمال ابتلا به آپنه خواب در خانم های دارای اضافه وزن و مبتلا به تنبلی تخمدان ۵ الی ۱۰ برابر بیشتر از خانم هایی است که به این بیماری دچار نیستند.
سرطان اندومتر
در طی تخمک گذاری، لایه رحم فرو می ریزد. اگر هر ماه تخمک گذاری رخ ندهد پوشش رحم ضخیم تر می شود. لایه ضخیم رحم می تواند خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش دهد.
افسردگی
هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد موهای زائد می توانند بر حال روحی شما اثر منفی بگذارند، بسیاری از خانم های مبتلا به سندرم پلی کیستیک تخمدان به افسردگی و اضطراب دچار می شوند.

سندرم پلی کیستیک تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان معمولا در صورتی که خانم حداقل دو مورد از این سه نشانه را داشته باشد تشخیص پلی کیستیک تخمدان را می دهند.
- سطح بالای آندروژن
- چرخه های قاعدگی نامنظم
- تعداد زیادی کیست در تخمدان
در این صورت پزشک در مورد سایر علائم مانند آکنه، موهای زائد و افزایش وزن از شما سوال می پرسد. آزمایش خون سطح میزان هورمون های مردانه را بررسی کرده همچنین میزان کلسترول، انسولین و تری گلیسیرید را مشخص می کند تا خطر ابتلا به بیماری های مرتبط به قلب و دیابت ارزیابی شود. با کمک سونوگرافی می توان وجود فولیکول های ریز غیر طبیعی و سایر مشکلات رحم و تخمدان ها را بررسی کرد.

fارداری و سندرم پلی کیستیک تخمدان
تنبلی تخمدان با ایجاد اختلال در چرخه قاعدگی باردار شدن را سخت می کند. حدود ۷۰ الی ۸۰ درصد زنان مبتلا به این بیماری درگیر مشکلات ناباروری هستند. این وضعیت همچنین می تواند خطر عوارض بارداری را افزایش دهد. زنانی که با وجود تنبلی تخمدان باردار می شوند دو برابر سایرین در معرض زایمان زودرس هستند. همچنین احتمال خطر سقط جنین، بالا رفتن فشار خون و دیابت حاملگی در آن ها بیشتر است. اکثر خانم های مبتلا به این بیماری با استفاده از روش های درمانی کمک باروری که باعث تحریک تخمک گذاری می گردند باردار می شوند. کاهش وزن و کاهش قند خون می توان شانس یک بارداری سالم را افزایش دهد.

نکات تغذیه ای و شیوه زندگی برای درمان سندرم پلی کیستیک تخمدان
درمان سندرم پلی کیستیک تخمدان معمولا با تغییر در سبک زندگی از جمله کاهش وزن و تغییر در رژیم غذایی و ورزش آغاز می شود. کاهش تنها ۵ الی ۱۰ درصد از وزن بدن می تواند به تنظیم چرخه قاعدگی و بهبود علائم ناشی از تنبلی تخمدان کمک کند. کاهش وزن همچنین میتوان باعث بهبود سطح کلسترول، کاهش انسولین و کاهش احتمال بیماری های قلبی و دیابت گردد. هر رژیم غذایی که به کاهش وزن شما منجر شود می توان شرایط را بهبود بخشد، با این حال برخی از انواع رژیم غذایی نسبت به سایر رژیم ها مزایایی دارند.
مطالعات نشان می دهند رژیم های غذایی کم کربوهیدرات برای کاهش وزن و کاهش میزان انسولین موثر است. رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین (GLکم) که بیشتر کربوهیدرات مورد نیاز بدن را از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل دریافت می کند می تواند بیشتر از یک رژیم غذایی کاهش وزن معمولی به بهبود چرخه قاعدگی کمک کند.
حداقل ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط، سه روز در هفته می تواند به زنان مبتلا به پلی کیستیک تخمدان در کاهش وزن کمک کند. کاهش وزنی که در اثر ورزش صورت گیرد باعث بهبود روند تخمک گذاری و تنظیم انسولین می شود. ورزش به همراه یک رژیم غذایی سالم بسیار می تواند موثر واقع شود و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت را کاهش می دهد.

راهنمایی
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد طب سوزنی می تواند در بهبود سندرم پلی کیستیک تخمدان موثر باشد اما برای اطمینان از این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.

درمان دارویی پلی کیستیک تخمدان
قرص های ضد بارداری و برخی دیگر از داروها می توانند به تنظیم چرخه قاعدگی و درمان علائم ناشی از تنبلی تخمدان مانند رشد موهای زائد و آکنه کمک کنند.
قرص های ضد بارداری
مصرف روزانه استروژن و پروژسترون می تواند تعادل هورمونی بدن را بازگرداند، تخمک گذاری را تنظیم کند، علائمی نظیر رشد بیش از حد موهای زائد را کنترل کند و از سرطان اندومتر پیشگیری می کند.
متفورمین
متفورمین (گلوکوفاژ، Fortamet) دارویی است که به طور معمول برای درمان دیابت نوع ۲ به کار می رود، این دارو همچنین به بهبود سطح انسولین کمک می کند. تحقیقات نشان می دهد تغییر در رژیم غذایی و انجام تمرینات ورزشی به همراه مصرف متفورمین باعث کاهش وزن و کاهش قند خون می شود و به احتمال بیشتری سیکل قاعدگی را به حالت طبیعی خود باز می گرداند.
کلومیفن
کلومید یا کلومیفن یک داروی باروری است که می تواند احتمال بارداری را در مبتلا به سندرم پلی کیستیک تخمدان افزایش دهد. با این حال مصرف این دارو ممکن است عوارضی نظیر بارداری دو یا چند قلویی ایجاد کند.
داروهای برطرف کننده موهای زائد
برای خلاص شدن از شر موهای زائد و جلوگیری از رشد آن ها چند روش درمانی وجود دارد. کرم آمبولوریتین (وانیقا) یک داروی بدون نسخه است که رشد موهای زائد را کند می کند. لیزر موهای زائد و الکترولیز نیز می توانند موثر باشند.
عمل جراحی
در صورتی که درمان دارویی باعث بهبود باروری نشد جراحی می تواند یک گزینه درمانی محسوب شود. در این روش با لیزر یا سوزن سوراخ های ریزی بر تخمدان ایجاد کرده و تخمک گذاری را به حالت طبیعی باز می گردانند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دچار بی نظمی در قاعدگی شده اید و نمی توانید باردار شوید.
علائم بیماری تنبلی تخمدان مانند موهای زائد روی صورت و بدن را دارید.
بیش از ۱۲ ماه است که برای بارداری تلاش می کنید اما موفق نمی شوید.

علائم بیماری دیابت نظیر گرسنگی یا تشنگی بیش از حد، تاری دید یا کاهش وزن غیر قابل توضیح را دارید.در صورتی که دچار بیماری پلی کیستیک تخمدان هستید لازم است به طور مرتب با پزشک ملاقات کنید و آزمایشات لازم را جهت بررسی دیابت، فشار خون بالا و سایر عوارض احتمالی انجام دهید.