سندروم تخمدان پلی کیستیک، جدیدترین توصیه محققان

یکی از مهم ترین مشکلات خانم ها در سنین باروری، اختلالات دوره ماهانه است که در بسیاری از مواقع با علائمی مثل افزایش هورمون های مردانه، رویش موهای زائد، آکنه، ریزش مو و چاقی به ویژه در ناحیه شکمی همراه می شود. در چنین شرایطی می توانیم بگوییم که فرد دچار یک بیماری شایع به نام سندروم تخمدان های پلی کیستیک شده؛ بیماری زنانه ای که با وجود شیوع بالا، درمان بسیار راحتی هم دارد. البته بسیاری هم آن را یک بیماری جدی تلقی نمی کنند و به فکر درمان نیستند.

حالا سوال اینجاست که چرا این روزها درباره این اختلال هورمونی شایع، زیاد می شنویم؟ آیا این بیماری فقط در خانم های متاهل دیده می شود؟ آیا رابطه ای بین سندروم تخمدان های پلی کیستیک و سرطان وجود دارد؟ عدم درمان این بیماری خطرناک است و باعث ناباروی می شود؟ با ما همراه باشید تا به پاسخ این پرسش ها برسید.

بدون شک سندروم تخمدان های پلی کیستیک (PCOS) شایع ترین اختلال عملکرد تخمدانی در خانم هاست و آمارهای جدید نشان می دهد ۱۲ تا ۲۰ درصد خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند، به این بیماری مبتلا می شوند. نباید فراموش کنیم این آمار در مناطق مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال آمار ابتلا به سندروم تخمدان های پلی کیستیک در خاورمیانه بیشتر است.

ژنتیک عامل اصلی

بیماری سندروم تخمدان های پلی کیستیک یک بیماری ارثی و ژنتیکی است که با بالارفتن سن (پس از سن ۳۵ سالگی) به خودی خود خوب می شود زیرا تخمدان ها با افزایش سن کوچک می شوند و تعداد فولیکول ها کاهش پیدا می کند. در کنار عوامل ژنتیک، بحث عوامل محیطی نیز مطرح است. به عنوان مثال فردی که بی تحرک است، تغذیه مناسبی ندارد و مشکل اضافه وزن دارد و زمینه ژنتیکی این بیماری را هم دارد، به احتمال بسیار زیاد دچار این سندروم خواهدشد.

البته چاقی یک سیکل معیوب است؛ به این معنی که داشتن اضافه وزن به شیوع این سندروم کمک می کند و فردی که به این بیماری مبتلا است نیز دچار چاقی شکمی می شود. نکته جالب اینکه کم کردن وزن (کاهش مصرف برنج و سیب زمینی و شیرینی در کنار پیاده روی یک ساعته روزانه) تاثیر به سزایی در درمان این بیماری دارد.

وقتی قاعدگی مختل می شود

از نظر زمانی به پریودی غیرعادی گفته می شود که فاصله میان دو عادت ماهانه، طول روزهای پریود و مقدار خون ریزی تغییر کند و ما همیشه برای این تغییرات یک محدوده طبیعی در نظر می گریم. اصولا پریود شدن خانم ها مانند یک ساعت، منظم نیست و اگر هم منظم باشد، دلیلی بر سلامت بیشتر فرد نسبت به بقیه افراد تلقی نمی شود.

توجه داشته باشید هر تاخیری را نمی توان دوره نامید. به طور مثال، اگر خانمی هر ۲۸روز یک بار پریود می شود اما حالا بعد از گذشت ۳۱ روز پریود شده است، اصلا غیرطبیعی نیست اما اگر بیش از ۱۰ روز عادت ماهانه خانمی جلو یا عقب بیفتد، این امر غیرعادی است. هم چنین اگر خانمی فقط یک بار در سال اختلال دوره پریود پیدا کرد و عادت ماهانه نشد، نباید نگران نشود، اما اگر این اتفاق تکرار شد میتواند علامتی از قطع دوره باشد. از طرفی پریودشدن تابع تغییرات گوناگون در مغز انسان است و رابطه مستقیمی با مغز دارد.

به طور مثلا، مسافرت، استرس ناشی از یک امتحان، یک شادی ناگهانی و یک شوک روحی می تواند در پریود اختلال ایجاد کند و حتی باعث قطع پریود شود. حال اگر این قطع دور به بیش از یک ماه ادامه پیدا کرد و تکرار شد درواقع اختلالات پریود محسوب می شود که به طور معمول با افزایش هورمون های مردانه، رویش موهای زائد، ایجاد آکنه در صورت و بدن، ریزش مو و چاقی همراه است.

در چنین شرایطی می گوییم فرد دچار بیماری سندروم تخمدان های پلی کیستیک (PCOS) شده است. البته گاهی افراد لاغرهم دچار این سندروم می شوند. به همین دلیل می گوییم سه معیار اصلی برای تشخیص سندورم تخمدان های پلی کیستیک باید وجود داشته باشد؛ اختلال پریود (شایع ترین علامت)، تشخیص به کمک سونوگرافی و افزایش هورمون های مردانه.

نام گذاری اشتباه؟!

شاید سندروم تخمدان های پلی کیستیک نام مناسبی برای این بیماری نباشد چون بیمار با شنیدن این نام فکر می کند در بدنش کیست های بزرگی دارد، در حالی که اصلا این طور نیست. در واقع در خانم های مبتلا به این سندروم، فولیکول های کوچکی در حد ۲ یا ۳ میلی متر درست مثل نگین های یک انگشتر تخمدان را احاطه کرده اند و تخمک آزاد نمی شود، بنابراین با تجویز سونوگرافی می تواند اندازه و تعداد این فولیکول ها را تشخیص داد و نسبت به درمان اقدام کرد.

مجرد یا متاهل؟ مسئله این نیست!

در ایران بسیاری از خانم ها پیش از ازدواج دچار اختلالات پریود هستند، یعنی ممکن است فرد یک ماه به صورت طبیعی پریود شود، چند ماه اصلا خونریزی ماهانه نداشته باشد و یک مرتبه سه هفته پشت هم دچار خونریزی شدید شود. اگر خانمی در دوران مجردی دچار اختلال پریود شود و هیچ علامت دیگری مثل پرمویی را نداشته باشد، از نظر پزشکی جای نگرانی نیست و نیازی به مصرف دارو ندارد، اما در صورتی که این اختلال با علائمی مثل افزایش هورمون های مردانه، چاقی، ریزش مو، آکنه و... بروز کند و در سونوگرافی هم فولیکول ها قابل مشاهده باشند، برای فرد دارو تجویز می کنیم.

البته سندورم تخمدان های پلی کیستیک با وجود شیوع بالا، درمان آسانی دارد و درمان های دارویی درباره این بیماری ها بسیار خوب جواب می دهند و نیازی به کارهای پیچیده، عمل جراحی و داروهای گران قیمت نیست. به طور مثال، قرص های ضدبارداری جدیدی در بازار موجود است که علاوه بر منظم کردن دوره پریود، آثار بسیار مثبتی در درمان عوارض این بیماری دارند.

درواقع کار ما این است که بیماری را کنترل کنیم، به این ترتیب که بیمار برای مدت یک سال دارو مصرف می کند و بعد از گذشت یک سال دارو را قطع می کنیم. اگر بیماری فرد عود نکرد، یعنی مشکل او برطرف شده است، در غیر این صورت، مصرف دارو را تا بهبود فرد ادامه می دهیم که گاهی ممکن است سال ها طول بکشد.

در بسیاری از مواقع این سوال برای خانم ها مطرح می شود که اگر من پیش از ازدواج قرص جلوگیری بخورم، دچار عوارضی مثل چاقی یا حتی ناباروری نمی شوم؟ آیا مصرف این قرص ها خطرناک نیست؟ در پاسخ به این افراد باید بگویم مصرف این داروها تنها مشکلات هورمونی را از بین می برد اما نخوردن دارو احتمال بروز سرطان به ویژه سرطان رحم و سینه را افزایش می دهد؛ بنابراین چنین بارورهای نادرستی فقط روند درمان را به تاخیر می اندازد و هیچ پایه علمی ندارد.

ترس متاهل ها از ناباروری

شایع ترین علت ناباروری هورمونی در خانم ها بیماری سندروم تخمدان های پلی کیستیک است و خبر خوشحال کننده اینکه درمان های خوبی هم برای این نوع نازایی وجود دارد. فردی که منظم پریود می شود، به احتمال ۹۸درصد تخمک گذاری می کند. ولی خانمی که چند ماه یک بار پریود می شود و سیکل نامنظمی دارد، احتمالا تخمک گذاری نمی کند. برای این خانم داروهای تحریک تخمک گذاری تجویز می کنیم و فرد بعد از گذشت مدت کوتاهی معمولا به راحتی باردار می شود، بنابراین خانم های مبتلا به این سندروم نباید نگران ناباروری باشند، مگر اینکه بچه دار نشدن شان علت های دیگری هم داشته باشد.

اگر درمان نکنیم

همان طور که گفتم هدف ما از درمان سندروم تخمدان های پلی کیستیک این نیست که برای خانمی پریود منظم ایجاد کنیم بلکه باید جلوی مشکلات هورمونی را بگیریم. در واقع خانمی که تخمک گذاری نمی کند، تخمدان او دارای فولیکول هایی است که استروژن ترشح می کنند، پس هورمون پروژسترون (ضداستروژن) ندارد و فقط در معرض هورمون استروژن قرار می گیرد و هورمون پروژسترون به او نمی رسد. حتی این همه ماجرا نیست. بیماری سندروم تخمدان های پلی کیستیک در صورت درمان نشدن عوارض دراز مدتی هم ایجاد می کند که سندروم متابولیک نامیده می شود. میزان قند خون و کلسترول او افزایش می یابد و فرد در معرض بیماری های قلبی و عروقی، دیابت و فشار خون قرار می گیرد.

پیشگیری مطرح نیست

از آنجا که سندروم تخمدان های پلی کیستیک یک بیماری ژنتیکی است و از اوایل دوران بلوغ خودش را نشان می دهد، نمی توانیم روش های یپیشگیری خاصی به افراد توصیه کنیم. البته شاید ورزش و تحرک بدنی بالا در کنار رژیم غذایی سالم جلوی بروز اضافه وزن را بگیرد و احتمال ابتلا به این سندروم را کاهش دهد، اما همیشه هم نمی توان به این فرمول اعتماد کرد. حتی نمی توانیم بگوییم همه افراد چاق دچار سندروم تخمدان های پلی کیستیک می شوند و همه لاغرها باید خیال شان از بابت ابتلا به این سندروم راحت باشد، زیرا نباید عامل ژنتیک را نادیده بگیرید.

جدیدترین توصیه محققان

اگر سندروم تخمدان پلی کیستیک دارید، صبحانه بخورید! اینکه مصرف صبحانه مانع بروز اضافه وزن می شود، اصلا خبر جدیدی نیست اما متخصصان انگلیسی به تازگی اعلام کرده اند صرف این وعده غذایی ممکن است مشکل ناباوری شما را نیز حل کند!

شایع ترین مشکل هورمونی زنانه

براساس مطالعات این متخصصان، یکی از مهم ترین دلایل بچه دار نشدن خانم ها، بی نظمی های قاعدگی ناشی از سندروم تخمدان پلی کیستیک است، در حالی که مصرف صبحانه به ویژه استفاده از تخم مرغ و آبمیوه طبیعی به مرور زمان باعث لاغری می شود و همین کاهش وزن، تنظیم عملکرد هورمون ها را به همراه دارد و در درمان سندروم پلی کیستیک موثر است. بنابراین با مصرف صبحانه در کنار داروهایی که پزشک تان تجویز کرده است، می توانید از شر این مشکل وعوارض ناشی از آن مثل ریزی مو، افزایش موهای زائد و... خلاص شوید.

طب سنتی و درمان سندروم تخمدان های پلی کیستیک

آیا به کمک طب سنتی این بیماری درمان می شود؟ این سوال بسیاری از خانم هایی است که به طب سنتی علاقه مند هستند. باید گفت سندروم تخمدان های پلی کیستیک در طب سنتی بنا بر مزاج های مختلف درمان های متفاوتی دارد. علاوه بر این به معاینات تکمیلی هم نیاز است. بنابراین اگر دچار این مشکل هستید باید از خوردن غذاهای چرب، قهوه، کاکائو و فعالیت های پراسترس اجتناب کنید و در مقابل کاهو، مربای زرشک، مربای بالنگ و مرکبات را در سبد غذایی خود قرار دهید. همچنین می توانید اثر دم نوش گیاه زیرفون و دم کرده رازیانه را امتحان کنید. البته توصیه می شود در اولین فرصت ممکن به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه کنید تا به صورت اصولی در مان شوید. در این میان برخی گیاهان دارویی هم در درمان این بیماری موثرند که عبارت اند از:

• گیاه پنج انگشت

• نخل اره ای

• گل صدتومانی

• شیرین بیان