واکسن سه گانه در کودکان، همه چیزهایی که باید بدانید

واکسن سه گانه (ثلاث) برای ایمن کردن نوزادان و کودکان ۶ هفته‌‌ای تا ۶ ساله در برابر بیماری‌های همچون دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه استفاده می‌شود.
واکسن‌های سه گانه شامل سم تغییر شکل یافته دیفتری، کزاز و میکروب کشته شده‌ی سیاه سرفه است که با هم ترکیب شده و در یک آمپول در قسمت جلوی ران در عضله زده شده و باعث افزایش سطح ایمنی بدن می‌شود. در این مطلب به بررسی موارد تزریق و نکات مهم مرتبط با واکسن سه گانه می‌پردازیم.

واکسن سه گانه برای جلوگیری از کدام بیماری‌ها است؟
از این واکسن از سال ۱۳۲۰ برای جلوگیری از سه بیماری کشنده دیفتری، کزاز و سیاه سرفه استفاده می‌شود. تزریق این واکسن باعث می‌شود تا سیستم ایمنی در برابر میکروب و بیماری‌های خاص ایمن شود.

شرایط نگه‌داری واکسن‌های سه گانه
واکسن‌های سه‌گانه و دوگانه باید در ۰.۸ درجه سانتی گراد در داخل فریزر یخچال و دور از نور نگه‌داری شود. این نوع واکسن‌ها نبایند یخ بزنند، زیرا منجر به واکنش‌های مزاحم می‌شوند.

زمان تزریق واکسن‌های سه گانه
واکسن‌های سه گانه در سنین زیر زده می‌شود:
۲ ماهگی، به عنوان بخشی از واکسن‌های پنج گانه
۴ ماهگی
۶ ماهگی
۱۵ تا ۱۸ ماهگی
۴ تا ۶ سالگی
واکسن سه گانه تقویتی در ۱۱ تا ۱۲ سالگی

عوارض تزریق واکسن سه گانه در کودکان
بعد از تزریق کودک علائم زیر را از خود نشان می‌دهد:
۱. تب
بعد از تزریق واکسن سه گانه ممکن است کودک در طی یک روز دچار تب شود و یا نا‌آرامی کند. در این حالت می‌توان از استامینوفن استفاده کرد.
۲. تشنج
بعد از تزریق ممکن است کودک در طی ۲ روز دچار تب شدید بالای ۴۰.۵ درجه را شود و گریه‌های مداوم کند و در نتیجه تشنج شود. دقت داشته باشید که اگر این اتفاق بیافتد باید در نوبت بعدی به جای واکسن سه گانه از واکسن دو گانه استفاده کرد (واکسن دو گانه بدون سیاه سرفه است).
۳. سفت شدن جای تزریق
در مشکل سفت شدن جای تزریق، جای تزریق مثل گلوله سفت می‌شود و ممکن است جای آن بماند.
۴. قرمز شدن جای تزریق
جای تزریق ممکن است قرمز و دچار حساسیت شود که با گرم نگه داشتن آن با استفاده از حوله گرم و کمپرس گرم می‌توان قرمزی را بهبود بخشید.
۵. دیگر عوارض
علائم دیگری که معمولا در روز اول یا دوم پس از واکسیناسیون مشاهده می‌شوند، طی یک هفته به تدریج کاهش می‌یابند. این علائم عبارت‌اند از:
تورم جای تزریق واکسن
درد در ناحیه تزریق
کاهش اشتها
مشکلات گوارشی
تهوع و استفراغ
کهیر یا اگزما

اگر زمان تزریق واکسن‌های سه گانه به تاخیر بیافتد چه باید کرد؟
اگر زدن واکسن سه گانه به هر دلیلی همچون بیماری در زمان خود انجام نشود و به تاخیر بیافتد، می‌توان واکسن را بعدا زد و روند واکسیناسیون را ادامه داد. همچنین به دلیل عوالی همچون سرماخوردگی و اسهال نباید آن را به تاخیر انداخت.

چه کودکانی نباید واکسن سه‌گانه را بزنند؟
در شرایط زیر نباید واکسن را زد:
اگز نوزاد کمتر از ۶ هفته سن داشته باشد.
کودکی که در واکسن قبلی از خود آلرژی و حساسیت نشان داده است.
اگر کودک هفت روز قبل از تزریق واکسن، واکنش‌های مغزی و عصبی داشته باشد.
اگر کودک پس از تزریق یک دوز واکسن، تشنج شود و یا تب بالای ۴۰ درجه را تجربه کند.
اگر کودک در تزریق واکسن قبلی خود ساعت‌های زیادی گریه کرده باشد، برای تزریق نوبت بعدی باید با تأیید پزشک اقدام کند
کودکانی که دارای بیماری‌های مزمن چرکی، عصبی و یا خانواده آن‌ها سابقه بیماری‌های عصبی دارند، نباید واکسن سه گانه تزریق کنند.

نکاتی که در مورد واکسن‌های سه گانه باید در نظر داشت
۱. فاصله زمانی
بین واکسن‌های سه گانه حداقل باید یک ماه فاصله بیافتد.
۲. واکسیناسیون پس از شش سالگی
بعد از آن که ۶ سال کودک تمام شد (یعنی زیر ۷ سال) به هیچ عنوان نباید واکسن سه گانه تزریق کند، باید واکسن دو گانه ویژه بزرگسال بزند.
۳. اگر کودک بالای ۴ سال داشته باشد
اگر هنگامی که کودک برای اولین بار واکسن سه گانه و فلج اطفال را می‌زند بالای ۴ سال باشد، نوبت دوم اجباری نیست.
۴. پیشگیری از تب و گریه زیاد
برای پیشگیری از تب یا گریه زیاد بعد از واکسن بهتر است یک دز قطره استامینوفن تجویز شود.
۵. وجود تب بالای ۴۰ درجه
اگر بعد از تزریق واکسن سه گانه کودک تب بالای ۴۰ درجه را تجربه کند و مداوم گریه کند و بعد از ۳ روز تشنج کند، در مرحله‌های بعد به جای واکسن سه گانه واکسن دو گانه را بزند.
۶. وجود ضایعات مغزی
اگر کودکی دارای ضایعات مغزی است نباید به جای واکسن سه گانه باید واکسن دو گانه تزریق کند.
۷. واکسن مرحله چهارم
مرحله‌ی چهارم واکسن سه گانه ۶ ماه بعد از مرحله سوم انجام شود.
۸. تشنج
برای کسانی که تشنج می‌کنند و این بیماری آن‌ها با دارو تحت کنترل است، تزریق واکسن سه گانه بلامانع خواهد بود.
۹. تزریق واکسن بزرگسالان به کودکان بعد از مرحله ۵
در نظر داشته باشید که کودکان پس از پایان یافتن ۵ مرحله تزریق واکسن‌های دو گانه و سه گانه، هر ۱۰ سال واکسن دو گانه ویژه بزرگسال بزنند.
۱۰. تزریق به صورت عضلانی و عمیق
واکسن‌های دو گانه و سه گانه باید به صورت عضلانی و عمیق تزریق شود. اگر به صورت سطحی تزریق شود باعث تحریک موضعی، آبسه و تشکیل گرانولول می‌شود.
۱۱. اگر بزرگسالان واکسن نزده باشند
اگر نوجوان یا بزرگسالی تا حالا واکسن سه گانه نزده باشد باید هر ۱۰ سال یک بار واکسن تقویتی بزنند.

کلام آخر
واکسن‌های قبل از ۶ سالگی شامل واکسن‌های سه گانه، دو گانه و فلج اطفال هستند. این واکسن‌ها در قسمت جلوی ران کودک برای ایمن سازی بدن تزریق می‌شوند. فراموش نکنید تزریق واکسن بدون شک عوارضی دارد که یکی از آن‌ها ایجاد درد شدید در کودک شماست.