جیغ زدن کودک، بایدها و نبایدها

شاید شما هم با برخی کودکان روبرو شده باشید که جیغ می‌زنند و از فریاد زدن برای رسیدن به خواسته‌هایشان استفاده می‌کنند و تا زمانی‌که والدین خواسته آنها را برآورده نکنند، دست از انجام این کار برنمی‌دارند، اما به راستی بهترین راهکار برای مواجه با این کودکان چیست؟

چرا کودکان در سنین یک تا ۲ و نیم سالگی جیغ می‌زنند؟
شکوفه اویارحسینی کارشناس ارشد مشاور خانواده و کودک درباره علت جیغ زدن کودکان در سنین یک تا ۲ و نیم سالگی اظهار کرد: کودکانی که در این سنین قرار دارند، اغلب به جیغ زدن و نه گفتن تمایل دارند، زیرا تار‌های صوتی کودک در این سنین تقویت می‌شود، انفجار کلمات در مغز او شکل می‌گیرد و او صحبت کردن را آغاز می‌کند، بنابراین والدین نباید به او بگویند که پرخاشگر یا لجباز است و از سوی دیگر جیغ زدن کودک نباید راهی برای رسیدن به خواسته‌هایش شود.

او بیان کرد: وقتی کودک یک تا ۲ و نیم سال جیغ می‌زند، والدین در برخورد با این رفتار باید نخست حواس او را پرت کرده و پس از آرام شدن کودک خواسته اش را برآورده کنند.

اویارحسینی افزود: کودکان در سنین چهار تا پنج سالگی هم جیغ می‌زنند که در این سنین برخی کودکان تمرین جیغ زدن کرده و این کار را نوعی مهارت تلقی می‌کنند، در این صورت والدین باید شرایطی را فراهم کنند که کودک بتواند در فضای آزاد مانند پارک فعالیت‌های ورزشی یا هیجانی انجام بدهد و جیغ بزند.

این کارشناس ارشد مشاور خانواده و کودک تأکید کرد: اگر کودکی که در سن چهار تا پنج سالگی قرار دارد، جیغ و فریاد بزند و در قبال آن رفتار‌های متناقضی را از والدین خود ببیند، این کار را تقویت می‌کنند، به طور مثال اگر یک بار کودک جیغ بزند و والدین به خواسته‌اش اهمیت بدهند تا کودک ساکت شود یا در صورتی‌که او جیغ بزند و والدین این جیغ زدن را نادیده بگیرند و در حالت سوم اگر کودک جیغ بزند و والدین او را تنبیه کنند به علت اینکه اوضاع برای کودک غیرقابل پیش بینی است، والدین، باعث تقویت جیغ زدن کودک می‌شوند. در این شرایط به والدین پیشنهاد می‌شود که اگر نمی‌توانند نسبت به جیغ زدن کودک بی تفاوت باشند، از تکنیک خاموشی یا بی توجهی استفاده نکنند.

او تصریح کرد: نخستین پیشنهاد برای واکنش در برابر جیغ زدن کودکان بی توجهی است به شرطی که همه اعضای خانواده در این موضوع با هم هماهنگ باشند، بنابراین اگر والدین نمی‌توانند نسبت به جیغ زدن کودک بی‌توجه باشند، باید کودک را با دست خود به سمت اتاق یا مکانی هدایت کنند و او آنجا بماند تا زمانی که گریه‌هایش تمام شود سپس پدر یا مادرش را صدا بزند و بگوید که چه خواسته‌ای دارد، در این صورت والدین به کودک می‌فهمانند که اجازه گریه کردن و ناراحتی را دارد، اما وقتی ساکت باشد به صحبت‌هایش گوش داده می‌شود.

اویارحسینی گفت: سومین پیشنهاد این است که والدین کودک را به مکانی کسالت آور هدایت کنند و از او درخواست کرده که به اندازه دقیقه‌های خاصی آنجا بایستد تا آرام شود که این دقیقه‌ها به اندازه سن کودک به اضافه یک است به طور مثال اگر کودک چهار سال سن دارد باید پنج دقیقه در مکان کسالت آور بایستد، والدین همچنین باید به کودک اعلام کنند که زمان از وقتی آغاز می‌شود که او آنجا آرام بایستد و تا زمانی که جیغ بزند، زمان آغاز نمی‌شود، سپس والدین باید هنگامی که زمان کودک تمام شد از کودک بپرسند که چرا به این مکان رفتی و کودک باید خود علت ماجرا را بیان کند و بگوید که، چون جیغ زدم به این مکان رفتم. والدین سپس باید به او بگویند که اگر بدون جیغ زدن خواسته‌ات را بیان می‌کردی، بهتر به آن می‌رسیدی. حالا بگو که خواسته‌ات چیست؟

این کارشناس ارشد مشاور خانواده و کودک اظهار کرد: اگر کودک حاضر نشد که در مکان کسالت آور مانند گوشه راهرو یا حمام بایستد والدین از او درخواست می‌کنند فعالیتی که دوست ندارد، انجام بدهد به طور مثال اگر کودک از مرتب کردن اتاق بدش می‌آید، والدین باید او را به سمت اتاقش هدایت کنند تا آنجا را مرتب کند.

او بیان کرد: در مرحله آخر اگر کودک باز هم مقاومت کرد و حاضر نشد فعالیتی که دوست ندارد، انجام دهد، در این مرحله والدین باید کودک را از انجام فعالیت مورد علاقه‌اش مانند تماشای کارتون محروم کنند. والدین باید به کودک بگویند که به علت اینکه تو بدرفتاری می‌کنی، به خواسته‌ات نمی‌رسی، اما اگر همین خواسته‌ات را به شکل کلمات بیان کنی، احتمال رسیدن به خواسته‌ات بیشتر می‌شود.

والدین از چه سنی می‌توانند برای کودک قوانین تنبیهی بگذارند؟
اویارحسینی افزود: والدین مجاز هستند برای کودکان بالای سه سال قوانین تنبیهی بگذارند بنابراین کودکان زیر سه سال را نباید تنبیه کرد، همچنین به ازای سن کودک تعداد قوانین تنبیهی مشخص می‌شود به طور مثال اگر کودک سه ساله است، والدین تنها برای او مجاز هستند که یک قانون تنبیهی بگذارند و برای کودک پنج ساله سه قانون تنبیهی در نظر بگیرند. والدی می‌تواند قوانین تنبیهی برای فرزندش بگذارد که روزانه ۳۰ دقیقه با فرزندش فعالیت‌های لذت بخش انجام دهد و برای او وقت بگذارد، بنابراین اگر پدر یا مادر کودک را تنبیه می‌کند به این معناست که تنها رفتار او مورد مواخذه قرار می‌گیرد و خود کودک دوست داشتنی است.

این کارشناس ارشد مشاور خانواده و کودک یادآوری کرد: برای کودکان زیر سن دبستان والدین بهتر است که قوانین تشویقی را جایگزین قوانین تنبیهی و نفی کننده کنند و به رفتار درست کودک پاداش بدهند و به او بگویند هر بار که آرام صحبت کنی به خواسته‌ات توجه می‌شود و یک ستاره دریافت می‌کنی.

جیغ زدن در کودکان زیر دو سال با کودکان بالای سه سال چه تفاوتی دارد؟
همچنین در ادامه الهام پورمولایی کارشناس ارشد روانشناسی و آموزش کودک استثنایی درباره تفاوت جیغ زدن در کودکان زیر دو سال با کودکان بالای سه سال اظهار کرد: کودکان زیر دو سال علت اینکه هنوز مهارت‌های کلامی آنها به خوبی شکل نگرفته است از روش‌های غیرکلامی مانند جیغ زدن استفاده می‌کنند. وقتی پدر یا مادر نیاز‌های کودک را به درستی متوجه نمی‌شود کودک برای جلب توجه والدین جیغ می‌زند در این مواقع والدین در بسیاری از اوقات کودک را سریع در آغوش می‌گیرند و حواس او را با بازی کردن پرت می‌کنند، بنابراین والدین با این رفتار‌ها به طور ناخواسته به جیغ زدن کودک پاداش می‌دهند و آن را تقویت می‌کنند.

او بیان کرد: همچنین گاهی هنگامی که کودک عصبانی می‌شود و از نظر کلامی نمی‌تواند هیجانات و عصبانیت خود را بروز بدهد از روش جیغ زدن استفاده کرده، بنابراین کودک با جیغ زدن هیجانات خود را کنترل می‌کند. در کودکان زیر دو سال بهترین راه برای ساکت کردن جیغ زدن کودک این است که والدین نسبت به این رفتار فرزند خود بی‌اعتنا باشند و به رفتار‌های مثبت او پاداش بدهند، بنابراین والدین نباید وقتی کودک جیغ می‌زند، بلافاصله او را در آغوش بگیرند و خواسته‌اش را برآورده کنند.

پور مولایی افزود: اگر کودک بالای سه سال است یکی از موثرترین راه‌ها برای ساکت کردن جیغ زدنش این است که والدین درست روبروی صورت فرزند خود قرار بگیرند و به او بگویند که وقتی جیغ می‌زنی، صحبتت را به خوبی متوجه نمی‌شوم، چرا نمی‌توانی با صدای آرام با من صحبت کنی. والدین باید در برخورد با جیغ زدن کودک اقتدار داشته باشند و تسلیم کودک نشوند، زیرا اگر والدین تسلیم کودک شوند، کودک یاد می‌گیرد که با جیغ زدن به خواسته اش می‌رسد.

این کارشناس ارشد روانشناسی و آموزش کودک استثنایی تأکید کرد: والدین همچنین می‌توانند در برخورد با کودک بالای سه سال که جیغ می‌زند، باید انگشت خود را جلوی دهانشان بگیرند و به کودک بگویند که ساکت شود. والدین نباید در برابر جیغ زدن فرزندشان عصبانی شوند یا او را تنبیه‌های کلامی یا بدنی بکنند، زیرا این رفتار‌ها جیغ زدن کودک را تقویت می‌کند. والدین باید نخست ریشه جیغ زدن کودک را پیدا کنند همچنین آنها باید صبور باشند، با جیغ زدن جواب کودک را ندهند و تسلیم خواسته‌های او نشوند و به او بگویند تا زمانی که جیغ می‌زنی من متوجه منظورت نمی‌شوم و نمی‌توانم خواسته‌ات را برآورده کنم، اما وقتی با صدای آرام با من صحبت کنی من بهتر متوجه خواسته‌ات می‌شوم.

او تصریح کرد: والدین اگر بلافاصله بعد از جیغ زدن کودک او را در آغوش بگیرند و خواسته‌اش را برآورده کنند، کودک یاد می‌گیرد که برای جلب توجه والدین جیغ بزند. همچنین گاهی اوقات مادر با تلفن صحبت می‌کند و کودک خواسته‌ای دارد در اینجا به این علت که مادر نسبت به خواسته فرزندش بی توجه است، کودک جیغ زدن را آغاز می‌کند. اگر والدین نمی‌توانند در برابر جیغ زدن فرزندشان صبور باشند باید جیغ زدن کودک را پیش بینی کنند.

پور مولایی گفت: بسیاری مواقع والدین از جیغ زدن کودک عصبانی می‌شوند و او را کتک می‌زنند که این تنبیه بدنی موجب می‌شود که کودک بیشتر جیغ بزند. والدین باید به رفتار‌های مثبت کودک و خواسته‌های معقول او توجه کنند و به این رفتار‌ها پاداش بدهند.

او یادآوری کرد: گاهی اوقات کودک از شدت خوشحالی و هیجان جیغ می‌زند در این مواقع والدین باید با آرامش به کودک بگویند که وقتی آهسته صحبت کند بهتر صدایش شنیده می‌شود. همچنین حتی اگر کودک بسیار جیغ می‌زند والدین نباید به او پیام و هویت منفی بدهند و به او برچسب «جیغ جیغو» بزنند، زیرا در این صورت کودک این برچسب را جزو ویژگی‌های شخصیتی خود می‌داند و اصلاح این رفتار بسیار دشوار می‌شود.