مراقبت بارداری دوقلویی، دو برابر است

خیلی از خانم‌ها پیش از مادر شدن در اندیشه این هستند که اگر می‌شد صاحب فرزندان دوقلو بشوند، چند سالی طی دوران نوزادی و کودکی فرزندانشان سختی می‌کشیدند، اما ناگزیر به تجربه دوباره بارداری و زایمان نمی‌شدند.

اما نکته مهم اینجاست که بارداری دوقلویی یا چند قلویی ممکن است عوارض جدی برای مادر و جنین‌ها به دنبال داشته باشد.

فشار خون بارداری و نیز زایمان زودرس از عوارضی است که در بارداری‌های دوقلویی، احتمال بروز آن وجود دارد.

از این رو پای صحبت‌های دکتر مژگان وهابی دستجردی، متخصص زنان و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا نشستیم تا از عوارض و خطرات بارداری‌های چند قلویی بیشتر بدانیم.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید معمولا دوقلو‌ها حاصل لقاح دو تخمک مجزا با دو اسپرم هستند؛ یعنی وقتی طی چرخه قاعدگی، دو تخمک آزاد شود و با دو اسپرم لقاح یابد حاصل آن تشکیل دو جنین و تولد دوقلو‌های ناهمسان است. در مواردی هم که به‌صورت تصادفی رخ می‌دهد، یک تخمک و یک اسپرم لقاح می‌یابند، اما در همان اول، سلول لقاح‌یافته به دو سلول تقسیم می‌شود که این دو سلول به‌صورت مجزا جفت و جنین تشکیل می‌دهند و در نهایت به تولد دوقلو‌های همسان می‌انجامد که به لحاظ ژنتیکی نیز مشابه‌اند.

شانس بارداری دوقلویی، ارثیه مادری

دکتر وهابی درباره عواملی که احتمال بارداری دو یا چندقلویی را افزایش می‌دهند، می‌گوید: یکی از این عوامل نژاد است. مثلا در نژاد آفریقایی‌- آمریکایی احتمال دوقلویی بیشتر است. عامل مهم دیگر وراثت، به‌ویژه از سوی مادر است. زمانی که مادر خودش حاصل یک زایمان دوقلویی است یا در خانواده‌اش سابقه بارداری دوقلویی دارد، احتمال بارداری دوقلویی برایش به‌مراتب بیشتر است. عامل دیگر قد و جثه مادر است؛ در مادران قدبلند و با جثه درشت، احتمال بارداری دو یا چندقلویی بیشتر است. تغذیه مناسب و کافی نیز احتمال بارداری دوقلویی را افزایش می‌دهد. همچنین تعدد بارداری، به‌ویژه بیش از چهار بار، احتمال بارداری چندقلویی را بیشتر می‌کند.

چند قلو‌های آی‌وی‌افی!

این متخصص زنان احتمال بارداری با اشاره به این که احتمال دو یا چندقلویی در روش‌های کمک‌باروری بیشتر است، می‌گوید: در روش‌های کمک‌باروری یا درمان ناباروری تمرکز بر این است که با افزایش تعداد تخمک، احتمال بارداری افزایش یابد، به همین دلیل در زوج‌هایی که از روش‌های درمان ناباروری استفاده می‌کنند، احتمال بارداری دو یا چندقلویی بیشتر است. البته، با پیشرفت روش‌های درمان ناباروری، متخصصان تلاش می‌کنند تا تعداد جنین کمتری را منتقل و از بروز عوارض بارداری دو یا چندقلویی پیشگیری کنند.

مراقب افزایش فشار خون‌تان باشید

بارداری دو یا چندقلویی عوارض متعددی دارد. از همان ابتدای بارداری، به دلیل بزرگ‌تر بودن سطح جفتی و ترشح بیشتر هورمون بارداری، احتمال بروز تهوع و استفراغ بیشتر است و حتی در مواردی چاره‌ای جز بستری باردار وجود ندارد.

دکتر وهابی با بیان این مطالب می‌افزاید: در طول بارداری دوقلویی، احتمال بروز فشار خون بارداری، شدت بالای فشار خون بارداری و سن پایین ابتلا به آن به نسبت بارداری تک‌قلویی بیشتر است. البته علت ابتلا به فشار خون بارداری هنوز مشخص نیست، ولی نظریاتی وجود دارد که آن را به ترشح مواد جفتی مرتبط می‌کند. در بارداری دو یا چندقلویی میزان ترشح این مواد، به دلیل توده جفتی بزرگ‌تر، بیشتر است و این می‌تواند توجیه‌کننده علت خطر بیشتر ابتلا به فشارخون بارداری در بارداری‌های چندقلویی باشد. عارضه مهم دیگر خطر زایمان زودرس به‌صورت خودبه‌خود، به عللی مثل پارگی کیسه آب، یا با مداخله پزشکی، به دلایلی مثل وجود خطر برای سلامت مادر است.

زایمان پرخطر چند قلو‌ها

میزان خونریزی در بارداری چندقلویی دوبرابر بارداری تک‌قلویی است. همچنین خطر زایمان اورژانسی به دلایلی مانند کنده شدن جفت و خطر ابتلا به مشکلات انعقادی نیز بیشتر است.

این متخصص زنان یادآور می‌شود: بارداری‌های چندقلویی جنین را هم تهدید می‌کنند. خطر سقط به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری بیشتر است. احتمال از بین رفتن یکی از قل‌ها در طول بارداری، به دلایل نامعلوم، بیشتر است. خطر وزن کم و مشکلات رشد هم در بارداری دو یا چندقلویی زیادتر است.

مراقبت بیشتر در بارداری دوقلویی

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا با تاکید بر این که در بارداری دو یا چندقلویی ضرورت و میزان مراقبت‌ها بیشتر از بارداری تک‌قلویی است، می‌افزاید: این بارداری‌ها به ویزیت‌ها و سونوگرافی‌های بیشتری نیاز دارند، زیرا پزشک باید مواظب بروز عوارض بارداری باشد و مثلا در سه ماهه نخست بررسی کند که آیا بارداری دوقلویی تک‌جفتی است یا دوجفتی. زیرا بارداری تک‌جفتی می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. همچنین، باید به‌طور مداوم وضعیت جنین‌ها را از نظر وزن‌گیری و رشد و بروز ناهنجاری‌ها بررسی کرد؛ بنابراین طبق صلاحدید پزشک، ممکن است تعداد ویزیت‌ها بیشتر و فواصل آن‌ها کمتر از بارداری تک‌قلویی باشد.

مادر دوقلو‌ها نباید دو برابر غذا بخورد

مادرانی که دوقلو یا چندقلو باردار می‌شوند ممکن است فکر کنند که باید بیشتر غذا بخورند یا مواد قندی

بیشتری مصرف کنند، اما این تصور اشتباه است.

به گفته دکتر وهابی، خانم‌های دارای وزن طبیعی، یعنی دارای شاخص توده بدنی بین ۲۰ تا ۲۵، می‌توانند در بارداری دو یا چندقلویی بین ۱۶ تا ۲۴ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشند، اما اگر خانمی خودش اضافه‌وزن دارد، باید مراقب افزایش وزن خود در دوران بارداری باشد. به‌طور کلی توصیه می‌شود که تغذیه خانم‌های باردار روزانه شامل ۴۰ درصد کربوهیدرات، ۴۰ درصد چربی و ۲۰ درصد پروتئین باشد که باید در وعده‌های متعدد و از مواد غذایی متنوع و سالم دریافت شوند.

مراقبت از زایمان زودرس

دکتر وهابی درباره راه‌های جلوگیری از زایمان زودرس در بارداری دوقلویی یا چندقلویی می‌گوید: متأسفانه این عارضه جزو خطرات جدی این نوع بارداری‌هاست و علت آن می‌تواند اتساع رحم، انقباضات رحمی و پارگی کیسه آب باشد. در بارداری دوقلویی حتی در تجویز دارو نیز محدودیت‌های بیشتری داریم و بنابراین، چاره‌ای جز مراقبت و کنترل بیشتر خانم باردار نداریم. اما در بارداری چندقلویی که خانم با نارسایی دهانه رحم مواجه است، می‌توانیم با سونوگرافی منظم و مداوم، طول سرویکس را اندازه‌گیری کنیم و زمانی که از محدوده طبیعی کوتاه‌تر شد و خطر زایمان زودرس پیش آمد، با انجام سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم، این خطر را کاهش دهیم.

به‌دنیا آمدن دوقلو‌ها با سزارین

دکتر وهابی درباره امکان‌پذیر بودن زایمان طبیعی در این بارداری‌ها می‌گوید: معمولا در موارد اندک و خاص زایمان طبیعی در بارداری دوقلویی امکان‌پذیر است. اگر سر هر دو قل به سمت پایین باشد، متخصص زنان هنگام زایمان حضور داشته باشد، یک فرد مجرب همه مراحل زایمان را انجام دهد و اتاق عمل هم برای موارد اضطراری و انجام سزارین در دسترس و آماده باشد، ممکن است به صورت طبیعی زایمان انجام شود.

استراحت مطلق لزومی ندارد

خانم‌های باردار، چه بارداری ناشی از آی‌وی‌اف یا بارداری دوقلویی باشد، لازم نیست در دوران بارداری مدام استراحت کنند و بیشتر از حد نیاز غذا بخورند. مثلا در سه ماهه نخست اصلا لازم نیست مادر وزن اضافه کند، به‌ویژه اگر از قبل اضافه وزن داشته باشد در طول بارداری هم باید رژیم غذایی کافی، متعادل و متنوع داشته باشد. بنابراین، نباید پرخوری کنند یا اطرافیان آن‌ها را به مصرف بیش از حد مواد غذایی وادار کنند. همچنین، گرچه در بارداری دو یا چندقلویی توصیه می‌شود خانم کمتر فعالیت کند، اما این به معنی استراحت مطلق نیست، زیرا نداشتن تحرک می‌تواند باعث ایجاد عوارضی مثل مشکلات انعقادی شود.