تاثیر بارداری بر مغز، تغییرات در ماده خاکستری

بارداری دوره‌ای از تغییر چشمگیر در بدن خانم را نشان می‌دهد. علاوه بر تغییرات بدنی آشکار، زنان غالبا گزارش می‌دهند که آوردن یک انسان به جهان به نظر می‌رسد تاثیر عمده‌ای بر مغز داشته باشد. در حالی که «مغز بارداری» یا احساس فراموشی، بی‌توجهی و خستگی ذهنی که گاهی همراه با بارداری است، شکایت شایع بیشتر زنان باردار است. اما همه پژوهش‌ها از این عقیده پشتیبانی نمی‌کنند که زنان در بارداری توانایی شناختی کمتری دارند.
برخی تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که بارداری بر مغز تاثیر می‌گذارد آیا «مغز بارداری» واقعی است و آیا اثرات طولانی مدت بارداری بر مغز وجود دارد؟

«مغز بارداری» چیست؟
در برخی مواقع در دوران بارداری، خانم ممکن است که احساس کند احساس شادی و تمرکزش کمتر است. گم شدن کلیدها، قرارهای فراموش شده و قرار دادن کیف پول در جای نامناسب فقط برخی از علائم این احساس هستند. در حالی که تحقیقات زیادی در مورد تعامل بین سلامت جسمی زنان و رشد دوران بارداری انجام شده است فقط به تازگی محققان به دنبال راه‌هایی هستند که بفهمند داشتن فرزند بر سلامت زنان چه تاثیری می‌گذارد. بارداری دوره‌ای است که با تغییرات گسترده در بدن از جمله تغییرات شدید هورمونی همراه است و در سالهای اخیر روانشناسان به طور فزاینده‌ای به دنبال یافتن راه‌های چگونگی تاثیر بارداری بر مادران چه از نظر جسمی و چه روانی هستند.

تاثیر بارداری بر مغز
برخی محققان بر این باورند که این تغییرات مغزی باعث می‌شود مادران باردار برای مراقبت از فرزندشان آماده‌تر باشند از جمله توانایی مقابله با استرس. از سوی دیگر می‌تواند خودش را با نیازهای کودک مطابقت دهد. اگر چه «مغز بارداری» ممکن است منجر به فراموشی و احساس آن شود اما نکته منفی اینجاست که این می‌تواند منجر به حساستر و تحریک‌پذیرتر شدن مادر شود.
با این حال همه مطالعات به تفاوت‌های مهم شناختی بین زنان باردار و غیرباردار اشاره نمی‌کند. به عنوان مثال یک مطالعه در سال 2014 به زنان باردار در سه ماهه سوم بارداری پرداخت و در حالی که از هر دو زن باردار و زایمان کرده یکی مشکلات حافظه گزارش کرده بود نتایج این مطالعه هیچ تفاوتی بین گروه کنترل و زنان باردار و زایمان کرده در طیف وسیعی از اقدامات مربوط به حافظه، توجه و عملکرد اجرایی نشان نداد.

تغییرات مغز در دوران بارداری
در حالی که همه مطالعات این مسئله را تایید نمی‌کند اما بسیاری از شواهد نشان میدهد که زنان در دوران بارداری دچار کاهش برخی مهارت‌های شناختی می‌شوند.
تاثیر بارداری بر حافظه:
به عنوان مثال در سال ۲۰۰۷ حدود ۱۴ مطالعه مختلف انجام شد که در آن محققان دریافتند برخی از زنان باردار در معیارهای خاصی از حافظه دچار اختلالات قابل توجهی شده‌اند اما نه همه آنها. به طور خاص آنها دریافتند وظایفی که نیاز به کنترل شناختی زیاد دارند ممکن است در بارداری به طور قابل توجهی مختل شوند. مناطقی که به خصوص در دوران بارداری تحت تاثیر قرار می‌گیرند شامل فراخوان و حافظه کاری است.
محققان میگویند به نظر می‌رسد به یاد آوردن نام و شماره تلفن اعضای خانواده در حافظه تکراری قرار می‌گیرند و بعید به نظر می‌رسد که تحت تاثیر قرار بگیرند. اما کارهای جدید برای حافظه چالش برانگیز است.

بهبود شناخت
یک مطالعه در سال ۲۰۰۹ نشان داد بارداری فراخوانی آزاد را کاهش می‌دهد اما حافظه شناختی به دلیل بارداری بدتر می‌شود. در حقیقت این مطالعه نشان داد که در هر صورت حافظه شناختی در دوران بارداری کمی بهتر از دوره بعد از زایمان است.

تغییرات در ماده خاکستری مغز
در حالی که بارداری با تغییر درتوانایی‌های شناختی ذهنی و عینی مرتبط است، آیا منجر به تغییراتی در خود مغز هم می‌شود؟ یک مطالعه نشان دادکه بارداری در واقع باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در مغز زنان می‌شود به حدی که محققان میتوانند با نگاه کردن به اسکن‌های مغزی خود بگویند که آیا یک زن بچه دارد یا خیر. این تغییرات دقیقا چیست؟ یک مطالعه نشان داد که ماده خاکستری در مناطقی از مغز که مربوط به پرداش و پاسخ به سیگنال‌های اجتماعی هستند در حال کوچک شدن است. البته این قطعا به معنای این نیست که بارداری باعث می‌شود مغز خود را از دست بدهید! از دست رفتن حجم مغز در این مناطق می‌تواند نشانگر فرایند بلوغ و تخصص باشد و به زنان این امکان را می‌دهد تا توجه و نیازهای نوزادان خود را بیشتر متمرکز کرده و تطبیق دهید.

چه عواملی باعث ایجاد مغز بارداری می‌شود؟
در حالی که مشخص است اکثر مطالعات از این عقیده حمایت می‌کنند که حداقل در مغز زنان در دوران بارداری تغییرات اساسی رخ می‌دهد، علل این تغییرات عصبی کاملا مشخص نیست. برخی از عواملی که ممکن است دخیل باشد عبارتند از:
هورمون‌ها:
مانند بسیاری از علائم دیگر مرتبط با بارداری، هورمون‌ها اغلب مقصر مشکلات حافظه شناخته می‌شوند. برخی محققان اظهار داشتند که افزایش سطح هورمون‌های جنسی موجود در این مراحل از بارداری می‌تواند مناطقی از مغز را که در انجام وظایف خاص حافظه نقش دارند تحت تاثیر قرار دهد. در یک مطالعه مشخص شد زنان باردار نسبت به زنان غیرباردار در انجام کارهای مربوط به حافظه مکانی کمتر فعال بوند و این که اختلالات حافظه با پیشرفت دوران بارداری بدتر میشود. محققان همچنین سطح هورمون‌های جنسی مختلف را اندازه گیری کردند و شرکت کنندگان در این تحقیق پرسشنامه‌ای را برای ارزیابی میزان خلق و خو و اضطراب تکمیل کردند. نتایج نشان داد که زنان در سه ماهه دوم و سوم بارداری نسبت به وظایف حافظه به طور معناداری عملکرد بدتری داشتندن همچنین روحیه پایین و اضطراب بیشتری را تجربه کردند. جالب توجه است این مطالعه هیچ ارتباطی بین سطح هورمون و نمره آزمون حافظه مشاهده نکرد.
کم خوابی:
تغییرات بدنی در دوران بارداری ممکن است در مغز بارداری نقش داشته باشد اما مطمئنا سبک زندگی نیز تاثیر دارد. خواب یا فقدان آن نیز ممکن است یک مقصر بالقوه باشد. کمبود خواب در این روند نقش مهمی دارد. کمبود خواب غالبا به عنوان یک مشکل پس از زایمان نیز وجود دارد زیرا بسیاری از مادران جدید در هنگام مراقبت از نوزادان خود و مقابله با خواسته‌های جدید خواب زیادی را از دست می‌دهند. بیخوابی در بارداری را چطور درمان کنیم؟
استرس:
افزایش استرس در ارتباط با اینکه به زودی مادر خواهید شد، نقش مهمی در ایجاد « مغز بارداری» دارد. همانطور که قبلا ذکر شد حداقل یک مطالعه نشان داده است که با پیشرفت بارداری سطح اضطراب افزایش می‌یابد و ممکن است سطح استرس پس از زایمان بیشتر شود. در ماه‌های اول مراقبت از نوزاد می‌تواند بسیار مورد توجه باشد و منجر به افزایش استرس شود. پدر و مادر بودن از نظر جسمی و روحی فشاری را ایجاد می‌کند که می‌تواند بر ذهن و بدن تاثیر داشته باشد. دلایل دقیق «مغز بارداری» احتمالا چند وجهی است. ترکیبی از تغییرات هورمونی، سطح استرس را بالا می‌برد و اختلالات خواب ممکن است در بروز مشکل حافظه و توجه اثر بگذارد. بیشتر بخوانید: ۸ راهکار عالی برای از بین بردن استرس بارداری

پیامدهای «مغز بارداری»
تمام این تغییرات مغز چه معنایی دارند؟آیا اثرات طولانی مدت بر سلامت زنان دارد؟ شواهد نشان می‌دهد بسیاری از تغییراتی که در مغز و در دوران بارداری رخ میدهد تاثیر مفیدی بر توانایی زن در مراقبت از فرزندان خود دارد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۰ نشان داد که زنان در مناطقی از مغز از جمله هیپوتالاموس و آمیگدال دچار تغییراتی می‌شوند که برای تنظیم عواطف بسیار مهم هستند. دانشمندان علوم اعصاب دریافتند که تغییر در سطح هورمون استروژن، پرولاکتین و اکسی توسین پس از تولد ممکن است به تغییر شکل مغز در زنان در پاسخ به نیازهای نوزادان کمک کند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مادران در واقع در مناطق کلیدی مغز میانی مرتبط با انگیزه و رفتار دچار تغییراتی می‌شوند.
محققان از اسکن‌های ام آر آی برای دیدن مغز زنانی که تازه به دنیا آمده بودند استفاده کردند. مقایسه تصاویر گرفته شده در دو و چهار هفته بعد از زایمان حاکی از افزایش اندک اما قابل توجه حجم ماده خاکستری در نواحی خاصی از مغز است. مناطقی که این افزایش حجم دیده می‌شود شامل هیپوتالاموس، قشر جلوی مغز و آمیگدال است. شاید تعجب آور باشد مادرانی که اظهار عشق بیشتری نسبت به فرزندشان دارند بیشتر احتمال دارد که این بزرگی حجم مغز را نشان دهند. میزان تغییرات حجم ماده خاکستری نیز مطابق با میزان ارتباط مادر و نوزاد بود.

نکته مهم در مورد مغز بارداری
تغییران مغز در دوران بارداری ممکن است منجر به برخی از مشکلات حافظه و توجه شود. اما به نظر میرسد این تغییرات مزایای مهمی نیز دارد. در حالی که تحقیقات بیشتری مورد نیاز است مشخص است که بارداری یک زمات مهم در رشد عصبی است. بارداری روی بدن و مغز اثر می‌گذارد و تحقیقات جدید نشان میدهد که برخی از این تغییرات پایدار هستند. تغییرات در مغز ممکن است نشان دهنده این باشد که مناطق خاص در پاسخ به بارداری به طور فزاینده‌ای تخصصی می‎شوند. بنابراین اگر در دوران بارداری احساس فراموشی و بیتوجهی کردید نگران نباشید. شما فقط در حال ساختن مغزی هستید که پاسخ بیشتری به خواسته‌های والدین می‌دهد.