رفتار خوب کودک، چگونه تقویتش کنیم؟

این صحنه را برای چند لحظه تصور کنید؛ ناگهان بچه‌های شما گریان و ناراحت درون اتاق می‌دوند. آنها کاری را انجام داده‌اند که می‌دانستند نباید انجام دهند و حالا می‌ترسند توی دردسر افتاده باشند. کودکان زمان بازی با همدیگر آنقدر بی‌احتیاطی کرده‌اند که سوراخ بزرگی در بخشی از دیوارهای خانه شکل گرفته است! بچه‌ها در این حالت معمولا احساس گناه می‌کنند و سریع هم حاضرند اشتباهشان را پیش شما اعتراف کنند اما شما به‌عنوان پدر یا مادر چه واکنشی نشان می‌دهید؟ آشنایی با انضباط مثبت در فرزندپروری می‌تواند به شما کمک کند تا در چنین موقعیت‌هایی واکنش مناسبی انتخاب کنید.

درک کردن انضباط مثبت ضروری است
به‌جای اینکه در موقعیت‌های سخت مانند موقعیت بالا بر سر بچه‌ها داد و فریاد کنید، حفظ آرامش و خودداری از تنبیه را انتخاب کنید. بچه‌ها در چنین موقعیتی به اندازه کافی احساس گناه می‌کنند و نیازی به تشدید این حس نیست. با آرامش به آنها بگویید رفتارشان چه پیامدهایی دارد (مثلا دیوار سوراخ‌شده باید ترمیم شود) و سپس توضیح دهید که هیچ انسانی بی‌نقص نیست و همه ما انسان‌ها اشتباه می‌کنیم. اگر چنین رویکردی را انتخاب کنید؛ یعنی شیوه انضباط مثبت را در فرزندپروری انتخاب کرده‌اید.
انضباط مثبت، یکی از شیوه‌های فرزندپروری است که با تلاش‌های دکتر جین نلسن محبوب شد و براساس این ایده شکل گرفته که والدین و دیگر سرپرستان بچه‌ها می‌توانند بدون آسیب‌رسانی کلامی یا جسمانی به بچه‌ها، رفتارهای خوب را در آنها تقویت کنند. به‌گفته متخصصان، بچه‌ها همیشه ‌دنبال برقراری ارتباط با والدین و دیگر سرپرستان خودشان هستند. اگر آنها برقراری ارتباط مطلوب را به‌خوبی احساس کنند، کمتر به رفتارهای نادرست تمایل پیدا می‌کنند و بیشتر می‌توانند مهارت‌های مهم اجتماعی و مهارت‌های ضروری برای زندگی را بیاموزند.

انضباط مثبت چه تفاوتی با انضباط سنتی دارد؟
انضباط مثبت فقط به معنای حذف کردن داد و فریاد و تنبیهات مختلف از نقش مادری و پدری یا سرپرستی بچه‌ها نیست. متخصصان معتقدند انضباط مثبت غالبا شامل حذف کل سیستم پاداش بیرونی از روند فرزندپروری می‌شود که در فرزندپروری سنتی جایگاه بالایی دارد.
کودکی را فرض کنید که هنگام صرف شام می‌خواهد دائم از سر سفره یا پشت میز بلند شود، کمی بازیگوشی کند و دوباره برگردد. در چنین شرایطی در انضباط سنتی معمولا از سیستم پاداش و تنبیه برای تربیت کودک استفاده می‌شود که شاید در کوتاه‌مدت ظاهرا نتیجه داشته باشد اما در بلندمدت معمولا پیامدهای ناخوشایندی دارد، مثلا به کودک می‌گویند: «اگر از سر سفره بلند نشی، بعد می‌تونی نیم‌ساعت با تبلت بازی کنی» یا «اگه یک بار دیگه از پشت میز بلند بشی، اجازه نداری دسر بخوری.»
با این‌حال، هیچ کدام از این روش‌ها در انضباط مثبت جایی ندارند. در انضباط مثبت، والدین باید پیش از هر چیز به این فکر کنند که چرا نشستن سر سفره یا پشت میز غذا برای کودک اینقدر سخت است و دلیلش را درک کنند. بعد راه‌حلی پیدا کنند که نیاز کودک را برطرف کند. شاید کودک در طول روز به اندازه کافی بازی نکرده و مشکل فقط با چند بازی ساده قبل از شروع شام برطرف شود.
تفاوت بین انضباط مثبت با انضباط سنتی در این است که والدین یا سرپرستان در انضباط مثبت براساس کنترل کامل رفتار کودک جهت‌گیری نمی‌کنند، بلکه هم به نیازهای کودک و هم به نیازهای خودشان احترام می‌گذارند. راه‌حل‌ انتخابی در انضباط مثبت برای بلندمدت هم موثر است و هدف از راه‌حل این نیست که اطاعت محض را به کودک بیاموزد، بلکه می‌خواهد درس‌های بزرگ‌تر و عمیق‌تری به او بدهد.

چرا انضباط سنتی به اندازه انضباط مثبت موثر نیست؟
پدرها و مادرهایی که با شیوه بسیار متفاوتی پرورش یافته‌اند یا آنهایی که اعتقاد دارند کودکان برای تربیت شدن درست باید کنترل شوند، انضباط مثبت را به‌عنوان شیوه فرزندپروری جدید بسیار آسان‌گیر و سهل‌انگار می‌یابند. با این‌حال،‌ شیوه فرزندپروری منفی معمولا شامل کارهایی مثل داد و فریاد زدن یا کتک زدن می‌شود که از سر خشم و عصبانیت هم انجام می‌گیرند و درنهایت هم به کودک یاد نمی‌دهند دقیقا چرا دفعه بعدی باید رفتار یا گفتار دیگری را انتخاب کند.
سازمان‌های معتبر مانند آکادمی کودکان آمریکا (AAP) از انضباط مثبت حمایت می‌کنند و با استناد به تحقیقات علمی نشان می‌دهند شیوه‌های تنبیه سنتی و منفی در آموزش دادن کودکان (خصوصا در بلندمدت) شکست می‌خورند و درنهایت می‌توانند باعث شکل‌گیری رفتارهای بدتر و نامطلوب‌تر بیشتری در کودک شوند. مهم‌ترین موردی که والدین و دیگر سرپرستان کودک باید بیاموزند، این است که وقتی عصبانی هستند، هرگز سعی نکنند فرزندشان را اصطلاحا تربیت یا ادب کنند! والدین در این حالت معمولا از نظر جسمانی یا روانی به کودک آسیب می‌رسانند و نمی‌توانند با او به‌درستی ارتباط برقرار کنند یا راه تصمیم‌گیری بهتر را به کودک بیاموزند.