پوسیدگی دندان (یا همان کریس دندانی) یکی از شایعترین بیماریهای مزمن دوران کودکی است که اغلب جدی گرفته نمیشود. تشخیص زودهنگام علائم پوسیدگی و درمان به موقع میتواند کودک را از درد، عفونت، مشکلات تغذیه و حتی اختلال خواب و کاهش اعتماد به نفس او محافظت کند.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان فرآیندی است که در آن، مینای دندان (لایه سخت بیرونی) و سپس عاج دندان (لایه زیرین) در اثر حملات اسیدی باکتریها تخریب میشوند. این باکتریها در پلاک دندانی (لایه چسبنده و بیرنگ روی دندانها) زندگی میکنند و با مصرف قندها و کربوهیدراتهای موجود در غذاها و نوشیدنیها، اسید تولید میکنند. این اسیدها به مرور زمان باعث از دست رفتن مواد معدنی دندان (دمینرالیزاسیون) و ایجاد حفره (کرمخوردگی) میشوند. اصطلاح پوسیدگی زودرس دوران کودکی (Early Childhood Caries - ECC) به موارد شدید پوسیدگی در نوزادان و کودکان خردسال اطلاق میشود که اغلب به دلیل شیردهی طولانیمدت با بطری حاوی شیر یا مایعات شیرین به هنگام خواب، یا مصرف مکرر نوشیدنیهای قندی ایجاد میشود.
علت پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
خیلی از خانوادهها فکر میکنند که دندانهای کودک به علت شیری بودن و افتادن آنها و رشد دوباره دندانهای جدید، نیاز به مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان ندارد. به همین دلیل پوسیدگی در دندان کودک اتفاق میافتد. دیگر علل پوسیدگی دندان کودکان عبارت است از:
-
باکتریهایی که به دلیل باقی ماندن غذا در دهان و روی دندانها ایجاد میشوند
-
مسواک نزدن کودک
-
رژیم غذایی اشتباه مانند مصرف نوشابه، شیرینیجات و شکلات و مواد قندی دیگر
-
شیرخوارگی طولانی از مادر و یا شیشه شیر
-
شیر خوردن مکرر کودک در طول شب
روند پوسیدگی دندان در کودکان
فرآیند پوسیدگی دندان کودک تدریجی و به مرور زمان رخ میدهد و در صورت عدم درمان به موقع به لایههای زیرین نفوذ کرده و به طور کلی دندان را تحت تاثیر مخربی قرار میدهد. معمولاً پوسیدگی دندان کودک از دندانهای شیری شروع میشود و چون مینای نازکتر و ضعیف تری دارد عاج دندان سریعتر و بیشتر آسیب میبیند. دندانهای شیری موقتی هستند اما ممکن است قبل از افتادن پوسیدگیشان به دندانهای دیگر سرایت کند بنابراین بهتر است با دیدن اولین نشانهها کودک را به دندانپزشکی برد تا معاینه و درمان شود. برای جلوگیری از پوسیدگیهای آتی نیز بهتر است به طور منظم کودک هر شش ماه یک بار توسط دندانپزشک معاینه شود.
چه عواملی در پوسیدگی دندان کودکان تاثیرگذار هستند؟
امروزه موارد زیادی می توانند منجر به پوسیدگی زودرس دندان کودکان شوند و این مورد به راحتی و به سرعت اتفاق می افتد. به طور کلی باید بدانید عوامل زیر میتوانند در پوسیدگی دندان کودکان تاثیر زیادی داشته باشند:
-
ژنتیک از عواملی است که تاثیر بسزایی بر شیوع پوسیدگی های دندانی دارد، اما به ندرت می توان تنها دلیل ابتلا به پوسیدگی را عامل ژنتیکی دانست.
-
تغذیه عامل دیگری است که می تواند در ابتلا به این عارضه نقش داشته باشد.
-
همچنین با توجه به موقعیت جغرافیایی، میزان فلوراید موجود در آب آشامیدنی و نوع مواد غذایی مصرفی کودک، می توان با دادن فلوراید خوراکی به کودک ویا انجام فلورایدتراپی های منظم، استحکام مینای دندان را افزایش داد تا در مقابل پوسیدگی ها مقاومتر باشند.
-
استفاده از مواد غذایی صرفا نرم، می توان از علت های ایجاد پوسیدگی دندانی زودرس باشد، لذا سعی نمایید به رژیم غذایی کودک خود دقت کنید.
علائم پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
کودکان در سنین بسیار پایین شناخت و تعریفی از درد ندارند. پس چگونه بایستی متوجه دندان درد آن ها شویم؟
جالب است بدانید پوسیدگی دندان در کودکان با علائمی همراه است که شناخت این نشانه ها کمک بسزایی در تشخیص پوسیدگی به والدین می نماید. این علائم عبارت از موارد زیر هستند:
بی قراری های کودک
پوسیدگی دندان با درد همراه است و همین درد موجب بروز بیقراری در او میشود. شاید کودک نتواند به طور مشخص و دقیق بگوید که چه عاملی او را آزار میدهد اما در صورت مشاهده بیقراری در او، حتما احتمال پوسیدگی دندان کودک را بدهید.
امتناع از غذا خوردن یا گریه کردن در زمان جویدن غذا
به دلیل ایجاد درد دندان در حین غذا خوردن، ممکن است کودک از خوردن غذا امتناع کرده و یا غذای خود را درست و کامل نجود. در این صورت حتما یکی از عوامل پوسیدگی دندان خواهد بود.
گذاردن دست خود بر روی گونه اش
یکی از واکنشهای طبیعی بدن انسان به درد دندان قرار دادن دست بر روی لپ و گونه است. کودکان نیز در صورت داشتن پوسیدگی دندان و درد این کار را به صورت ناخودآگاه انجام میدهند.
ایجاد تورم در گونه های کودک
اگر پوسیدگی جدی و عمیق باشد و عفونت در دندان و یا ریشه آن ایجاد شده باشد، التهاب ناشی از عفونت، علاوه بر درد و بوی بد خود را به صورت تورم و التهاب در صورت نشان میدهد.
ایجاد تغییر رنگ لثه یا حتی پوست صورت
التهاب لثه و قرمز شدن آن یکی از علائم پوسیدگی دندان کودک است که به دلیل وجود و فعالیت باکتریهای غیر مفید ایجاد میگردد. ممکن است این قرمز شدن در پوست صورت کودک نیز اتفاق بیوفتد.
متورم یا چرکی شدن لثه ها
همانطور که گفته شد عفونت دندان که منشا باکتریایی دارد در لثهها خود را به صورت التهاب و چرکی شدن لثه نشان میدهد.
تغییر رنگ لثه ها
لثه زرد، نارنجی و قرمز از علائم بروز اشکال در ناحیه لثه و دندانها است. اگر کودک دچار پوسیدگی دندان شده باشد، ممکن است این پوسیدگی خود را با تغییر رنگ لثهها نشان دهد.
عفونت های دندانی
عفونت دندان بر اثر یک پوسیدگی ساده رخ میدهد که به موقع درمان نشده است. اگر دندان کودک در زمان مناسب درمان نشود این پوسیدگی به عصب و ریشه میرسد و عفونت ایجاد میکند. که درمان آن سختتر و طولانیتر است.
بوی بد دهان
عفونت ایجاد شده در دندان و لثه خود را به صورت بوی بد نشان میدهد. پس حتما به بوی دهان کودکان حساس باشید و آن را بررسی کنید.
چگونه از پوسیدگی دندان کودکان جلوگیری کنیم؟
موثرترین و مهمترین روش پیشگیری از پوسیدگی، رعایت کامل بهداشت دهان و دندان و عدم استفاده از مواد قندی پوسیدگی زاست. از طرفی دیگر در دندانپزشکی کودکان روشهای پیشگیرانه ای وجود دارد که به مقاومت مینای دندان کودک کمک بسزایی خواهد نمود:
فلوراید تراپی
یکی از روش های بسیار موثر جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان، فلوراید تراپی است که بسته به تغذیه، سن، تکامل دندان ها، وجود نقص های خاص همچون نقص هایی در مینا دندان و عاج دندان، حتی در مواردی بسته به موقعیت جغرافیایی زندگی فرد و نژاد فرد، مورد استفاده قرار می گیرد و تعداد دفعات آن مشخص می گردد.
در واقع از فلوراید تراپی به منظور یک روش بسیار مناسب جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان استفاده می شود و این روش جهت پیشگیری از پوسیدگی های زودرس بسیار موثر خواهد بود.
استفاده از قرص های فلوراید نیز تحت نظر دندانپزشک کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. گفتنی است که فلوراید تراپی می تواند سبب افزایش مقاومت مینای دندان در مقابل پوسیدگی ها شود.
فیشورسیلانت
روش دیگر جهت پیشگیری پوسیدگی دندان کودکان فیشورسیلانت تراپی است. در این روش شیارهای عمیق دندان های آسیا ، با داروی فیشور سیلانت پوشیده می شود. شیارهای عمیق دندانهای آسیای شیری و دائمی، مستعد پوسیدگی هستند و عملا این نوع شیارها غیر قابل دسترس بوده و توسط موهای مسواک تمیز نخواهد شد که با کمک این روش می توان شیارهای دندانی را پر نمود تا از شروع پوسیدگی جلوگیری کرد.
لازم به ذکر است فیشور سیلانت تراپی فقط برای دندانهای عاری از پوسیدگی قابل انجام است و در صورت ابتلا به پوسیدگی دندان چاره ای جز پر کردن دندان نیست.
استفاده از مسواک و نخ دندان بعد از غذا
به کودک بیاموزید که بعد از هر وعده غذایی مسواک بزند و از نخ دندان استفاده کند. در کودکان زیر 2 سال والدین باید خودشان مسواک را برای کودک بزنند.
تعداد دفعات مسواک زدن دندان ها
توصیه می شود دفعات مسواک زدن چهار نوبت در روز باشد که باید قبل از صبحانه و بعد از هر وعده غذایی انجام شود. فراموش نکنید برای کودکان به هیچ عنوان نباید خمیر دندان را به صورت تکه بزرگ روی موهای مسواک بگذارید بلکه باید خمیر دندان را به اندازه یک دانه عدس، داخل موهای مسواک قرار دهید!
پرهیز از مصرف مواد خوراکی مضر
از دوران کودکی غذاهای مضر و ناسالم مثل چیپس، پفک و شیرینی به کودکان تان ندهید.
چکاب دندانپزشک کودک
چکاپ های دوره ای دندانپزشکی کودکان را فراموش نکنید و قبل از شروع درد به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید. همچنین در صورتی که کودک احساس درد در ناحیه دندان خود داشت، بدون اتلاف وقت به دندانپزشک کودکان مراجعه نمایید.
پوسیدگی دندان کودکان چه تفاوتی با تغییر رنگ دندان دارد؟
یکی از دلایلی که منجر به تغییر رنگ دندان کودک میشود استفاده قطره آهن در 6 ماهگی است این تغییر رنگ ممکن است در نگاه اول پوسیدگی ب نظر بیاید اما مختصر و موقتی است و میتوان آن را با مسواک زدن مستمر و منظم برطرف کرد. در صورت امکان سعی شود قطره آهن در انتهای دهان کودک ریخته شود تا تماسی با لثه و دندان پیدا نکند؛ سپس به کودک آب داده و دندانهایش را با گاز استریل مرطوب تمیز کنید. مهمترین تفاوت پوسیدگی دندان با تغییر رنگ دندان در کودکان نحوه مواجهه کودک با آن است. در صورتی دندان تنها تغییر رنگ داده باشد کودک با آن کاری ندارد اما اگر دندانش پوسیده شده باشد آن را مدام با دست لمس کرده، بیقرار شده و در موارد حتی تب و لرز میکند که اینها نشانه پوسیدگی و حتی عفونت دندان است.