سونوگرافی یکی از ابزارهای مهم پزشکی در پایش سلامتی مادر و جنین در دوران بارداری است. سونوگرافی با استفاده از فناوری امواج فراصوت، تصاویری از رحم مادر ضبط کرده و با پردازش آن تصاویر به مانیتور منتقل میشوند. تصاویر به دست آمده اطلاعات دقیقی از ناحیه رحم که جنین در آن قرار دارد انتقال میدهد که به پزشک کمک میکند به چشم انداز دقیقی از شرایط سلامتی مادر و موقعیت جنین در رحم برسد. این چشم انداز به برنامه ریزی دقیق برای روند مراقبت و درمان مادر و جنین کمک میکند. یکی از مهمترین و جالبترین کاربردهای سونوگرافی دیدن جنین در رحم است که برای مادر نیز لحظه مهم و شعفانگیزی است. اما از هفته چندم میتوان جنین را در سونوگرافی دید؟
سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی یک روش ایمن و بیخطر برای مادر در دوره بارداری است. این روش رایج به دلیل این که به جای پروتوهای رادیولوژی از امواج فراصوت بهره میبرد تبدیل به یک ابزاری برای متخصصان به منظور پایش سلامتی و وضعیت مادر و جنین شده است. این روش برای پزشک این امکان را فراهم میکند که رحم، جنین، جفت و مایع آمنیوتیک را با وضوح مناسب مشاهده و بررسی کند. سونوگرافی انواع مختلفی دارد از جمله شکمی که رایجترین نوع سونوگرافی در بارداری است و سونوگرافی واژینال که برای مشاهده واضح تر رحم و جنین در هفتههای اول تا هشتم انجام میشود. سونوگرافی داپلر که برای بررسسی جریان خون در بندناف، جفت و رگهای جنین و بررسی دقیق مشکلات گردش خون جنین مورد استفاده قرار میگیرد.
جنین از چه زمانی در سونوگرافی دیده میشود؟
چه چیزهایی در اولین سونوگرافی بررسی میشود؟
به طور معمول اولین سونوگرافی بارداری بین هفتههای 6 تا 9 انجام میشود که یک مرحله بسیار مهم در شروع روند مراقبت بارداری محسوب میشود. هدف از سونوگرافی اول تنها دیدن جنین نیست بلکه مجموعهای از شاخصها در سونوگرافی اول مدنظر قرار گرفته و محاسبه میشوند. مانند رشد طبیعی جنین، مکان درست بارداری که داخل یا خارج رحم است و از همه مهمتر زنده بودن جنین. مورد دیگر که در اولین سونوگرافی بارداری مورد بررسی قرار میگیرد ضربان قلب جنین است که اولین نشانه حیات و زنده بودن اوست. معمولاً ضربان طبیعی قلب جنین در مراحل اولیه 90 تا 110 ضربه در دقیقه است که با ورود بارداری به مراحل پیشرفتهتر این میزان به 120 تا 160 ضربه در دقیقه میرسد.
البته گفتن این نکته نیز حائز اهمیت است ممکن است به دلیل محاسبه نادرست سن بارداری ضربان قلب در سونوگرافی رصد نشود و این به طور قطع نگران کننده و خطرناک نیست و بهتر است برای اطمینان بیشتر در روز یا هفتههای بعد سونوگرافی تکرار شود.
در ادامه باید اشاره شود که در اولین سونوگرافی در کنار مواردی که ذکر شدند قطر کیسه حاملگی، قطر کیسه زرده، طول سری-دمی، موقعیت قرار گیری جنین و وضعیت رحم و تخمدان را نیز بررسی میشوند.
چه زمانی ممکن است جنین دیده نشود؟
علی رغم مثبت بودن تست بتا ممکن است در سونوگرافی اول جنین دیده نشود. احتمالاً این مسئله برای مادر نگران کننده باشد اما دلایل طبیعی وجود دارند که باعث عدم مشاهده جنین در اولین سونوگرافی باشند و موقتی هستند. عمده این دلایل رایج تخمین نادرست سن بارداری، تفسیر غلط تصویر و نوع سونوگرافی که در اکثر مواقع از نوع شکمی است که تمام نواحی رحم را به طور واضح نشان نمیدهد. در مواردی هم این عدم نمایش جنین در رحم نشانه حاملگی خارج از رحم یا سقط زودرس است که نمیشود در اولین سونوگرافی با قطعیت آن را در نظر گرفت و نیاز است سونو مجدد تکرار شود.
در صورتی که تصویر جنین در اولین سونوگرافی مشاهده نشود نیاز است چند روز بعد مجدد تکرار شود و در صورت تشخیص ممکن است سونوگرافی مجدد از نوع واژینال باشد. همچنین در صورت نیاز آزمایش خونی به منظور بررسی سطح هورمون اچ سی جی انجام میشود.
در ادامه تاکید میشود در صورت عدم مشاهده جنین در سونوگرافی اول نگران نشده و سعی کنید اقدامات لازم را با مشاوره و دستورات پزشک با دقت پیگیری کنید.
نکات مهم درباره سونوگرافی و سلامت جنین
در ادامه نکات مهمی در رابطه با اولین سونوگرافی بارداری مطرح میشود که دانستن آنها میتواند به آگاهی بیشتر شما در این رابطه کمک کند. اولین نکته این است که بدانید اولین سونوگرافی نقش مهمی در کسب اطمینان از سلامت جنین و تشخیص زودهنگام ناهنجاریها و روند رشد او دارد از طرفی ابزاری درست و قابل اعتماد برای بدست آوردن اطلاعات دقیق از وضعیت و سلامتی مادر و جنین است.
یک بار دیگر تاکید میشود بهترین زمان سونوگرافی بین هفتههای ششم تا هشتم است و کیسه بارداری، جنین و ضربان قلب او با وضوح بالایی قابل تشخیص است. توصیه میشود از سونوگرافی بدون دستور پزشک پرهیز کنید و بعد از تجویز پزشک در انتخاب مرکز سونوگرافی نیز دقت کنید. سوالات خود را یادداشت کنید و هنگام تفسیر جواب سونوگرافی به طور شفاف و مستقیم با پزشک خود مطرح کنید.
جمعبندی و نکات پایانی
بارداری یک دوره حساس و پراضطراب برای مادر است و نیازمند مراقبت و نظارت دقیق است تا هم سلامت خود و هم سلامت جنین به طور کامل حفظ شود. در این دوره دور بودن مادر و جنین از هر گونه آسیبی اولویت اول است و سونوگرافی از آن جهت ابزار قابل اعتمادی است که بدون به خطر انداختن مادر با اشعه ایکس وضعیت رحم، جنین، جفت و مادر را به طور دقیق بررسی کرده و تصویری واضح در اختیار متخصص قرار میدهد. بنابراین مهم است این ابزار دقیق پایش سلامتی مادر و جنین طبق دستور پزشک در مرکزی معتبر و زمانهای مشخص شده انجام شود و از هر گونه اقدام سرخودانهای در این راستا جلوگیری شود. این به معنی است که هر چیز که مربوط به سونوگرافی است را زیر نظر و با دستور پزشک خود انجام دهید و تفسیر تصاویر را نیز به او بسپارید.