تعریف روانشناسی کودک، چیست؟

روانشناسی کودک که نام دیگر آن روانشناسی بچه ها است یکی از مهم ترین بخش های روانشناسی رشد است که موضوعی بسیار گستره و مهم می باشد. رشته روانشناسی کودک به طور خاص بر روی فرآیند های روانی کودکان از تولد تا بزرگسالی تمرکز دارد. روانشناسی کودک در حقیقت به تغییرات روانی کودک از زمان تولد توجه دارد.
آشنایی با موضوع مرتبط با روانشناسی کودک یک سرمایه گذاری بزرگ توسط والدین و البته جامعه است چرا که کودکان امروز ایفا کننده نقش های بسیار مهم در جامعه فردا هستند
روانشناسی کودکان به ما کمک می کند تا بتوانیم دنیای زیباتری برای بچه ها و البته بزرگتر ها ایجاد کنیم.

رشته روانشناسی کودک چیست؟ روانشناسی بالینی کودک چیست؟
در قدم اول باید به این سوال پاسخ داد که رشته روانشناسی کودک چیست و چه اهدافی دارد؟
رشته روانشناسی کودک بر روی ذهن و رفتار از زمان رشد تا بلوغ تمرکز دارد.
روانشناسی کودک نه تنها بر روی رشد جسمانی کودکان تمرکز دارد بلکه به بررسی دقیق جنبه های روانی، ذهنی، احساسی و رشد اجتماعی آنها هم دقت دارد.
محدوده مطالعه موضوعات روانشناسی کودک شامل مهارت های حرکتی، پیشرفت شناختی، مهارت های زبانی، تغییرات اجتماعی و رشد احساسی می باشد.
رشته روانشناسی کودک یکی از ده ها شاخه رشته روانشناسی و یکی از موضوعاتی است که اغلب مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد.
این رشته علم روانشناسی در حقیقت به ذهن و رفتار های کودکان از ابتدای تولد تا بزرگسالی تمرکز دارد.
رشته روانشناسی کودک نه تنها بر روی رشد فیزیکی کودکان، بلکه بر روی رشد ذهنی، احساسی و رشد اجتماعی آن ها نیز متمرکز شده است
از لحاظ تاریخی، یک کودک، نسخه ی کوچک فرد بزرگسال می باشد.
روانشناس نامی ژان پیاژه می گفت که:
کودکان متفاوت از بزرگسالان تفکر می کنند
امروزه، روانشناسان متوجه شده اند که روانشناسی کودک بسیار منحصر به فرد و پیچیده است و استفاده از نکات روانشناسی کودکان تاثیر زیادی بر آینده فرزندان ما دارد.
اما از نظر رویکرد های منحصر به فرد، رشته روانشناسی کودک هنوز جای پیشرفت زیادی دارد.

کاربرد روانشناسی کودک چیست؟
همانطور که در تعریف روانشناسی کودک گفته شد، تمرکز این شاخه از روان شناسی بر روی کودکان و نوجوانان است. آنها هم مانند والدین خود در معرض خطرات روحی روانی قرار دارند و رشته روانشناسی کودک با مطالعه و تحلیل وضعیت بچه ها، آنها را به سمت وضعیت ایمن و آرام سوق می دهد.
رشته روانشناسی کودک دو کاربر مهم دارد:
تربیت متخصص روانشناس
افراد متخصصی به نام روانشناس کودک را پرورش می دهد که تمام تمرکز آنها برای موضوعات روحی روانی کودکان است.
آنها با مطالعه و بررسی رفتار بچه ها به دستاوردهای جدیدی می رسند که در نهایت سطح زندگی بچه ها را افزایش می دهد.
مشاور روانشناس کودک به صورت آنلاین یا حضوریخدمات مشاوره ارائه می دهد و والدین از سراسر دنیا می توانند از این خدمات استفاده کنند.
کاربرد عمومی روانشناسی کودک
رشته روانشناسی کودک دانش مورد نیاز والدین بمنظور تربیت فرزندانی سالم از بعد روانی را فراهم می کند.
این نکات روانشناسی کودک به زبانی ساده تر بیان شده اند و مواردی کاربردی را شامل می شوند که قابل اجرا باشند.
پایگاه های اینترنتی مانند سایت های معتبر روانشناسی یکی از بسترهای دستیابی به نکات روانشناسی کودکان می باشند.

اهمیت روانشناسی کودک چیست؟
اهمیت رشته روانشناسی کودک در ایجاد محیط ذهنی آرام برای کودکان خود را نشان می دهد.
جلوگیری از انواع افسردگی کودکان و دیگر اختلالات روحی روانی یکی از اقدامات روانشناسی کودکان است.
اگر والدین بتوانند هم مسیر با رشته روانشناسی کودک قرار بگیرند و از نکات آن استفاده کنند، می توانند آینده فردی فرزندان خود را تضمین کنند. چرا که بسیار از اختلالات روانی شدید در دوران بزرگسالی ریشه در دوران کودکی فرزندان ما دارند
با این حال متخصصان نیز در پاسخ به برخی سوالاتی که در مورد تعریف روانشناسی کودک وجود دارد اتفاق نظر ندارند.
مثلا آیا تجارب اولیه یک کودک از تجارب بعدی او مهم تر هستند یا خیر و یا ذات آدمی مهم تر است یا تربیت و پررش او؟
از آنجایی که کودکی نقش بسیار مهمی را در ادامه ی زندگی ایفا می کند، جای تعجب ندارد که این موضوع در روانشناسی، جامعه شناسی و آموزش نیز نقش دارد.
متخصصان نه تنها بر روی تاثیراتی که بر روی رشد کودک اثر دارند تمرکز می کنند بلکه فاکتور های مختلفی که ممکن است باعث بروز مشکلات روانی شوند را نیز بررسی می کنند
اعتماد به نفس، محیط مدرسه، پدر و مادر، فشار های اجتماعی و … به طرز چشمگیری برای روانشناسان کودک بسیار اهمیت دارند.
علت این است که رشد و سلامتی ذهنی کودک برای آن ها بسیار مهم است.

ملزومات درک تعریف کودک در روانشناسی
پدر و مادران معمولا می توانند توانایی و مهارت های فرزندان شان را تعریف و تفسیر کنند.
از نکات روانشناسی کودکان این است که اگر شما فرزند خود را درک نکنید، ممکن است در درک توانایی یا عدم توانایی او اشتباه قضاوت کنید.
گاهی اوقات این سوء تفاهمات بی ضرر هستند، اما در اغلب موارد چنین نیست.
نقش پدر و مادر در روانشناسی کودک بسیار اهمیت دارد
عدم آگاهی از وضعیت رشد کودک می تواند باعث تشخیص اشتباه توانایی های او و در نهایت تصمیم گیری اشتباه شود.
یکی از بررسی های که توسط دکتر برندا وولینگ- مدیر و استاد پژوهشی دانشگاه میشیگان انجام شده است، نشان داده است که:
کودکان به طرز عجیبی از مدت زمانی که پدر و مادرشان برای رشد آن ها وقت می گذارند متاثر هستند
بنابراین، اهمیت بسیار دارد که پدر و مادران در مورد رشد و روانشناسی کوکان آموزش ببینند تا بتوانند احساسات و رشد ذهنی شان را در نهایت حالت ممکن نگه دارند.

زمینه های مختلف روانشناسی کودک چیست
بررسی دقیق این موضوع جواب دقیقی به سوال "هدف رشته روانشناسی کودک چیست" هم خواهد بود. هنگامی که سخن از رشد می شود، اولین مسئله ای که به ذهن شما می رسد چیست؟
اگر مانند اکثریت مردم باشید، ابتدا به فکر فاکتور های درونی که بر روی چگونگی رشد کودک تاثیر می گذارند، می افتید - مانند ژنتیک و ویژگی های شخصیتی.
اما رشد، شامل فاکتور های مختلف دیگر نیز می باشد.
مثلا فاکتور های محیطی همچون روابط اجتماعی و آن فرهنگی که در آن زندگی می کنیم، نقش بسیار مهمی را در رشد کوک ایفا می کنند.
اما بخش های اصلی در رشته روانشناسی کودک عبارتند از:
توسعه کودکان
در رشته روانشناسی کودک توسعه کودکان خود به سه بخش دیگر تقسیم می شود:
توسعه فیزیکی
توسعه روان شناختی
توسعه اجتماعی
نقاط عطف کودکان
نقاط عطف یا همان مراحل مهم زندگی از مهم ترین نقاطی هستند که روانشناسان در کودکان آنها را اندازه گیری و مطالعه می کنند.
بر اساس این نقاط عطف آنها می توانند نحوه رشد و نمو کودکان را اندازه گیری کنند.
رفتار شناسی در روانشناسی کودک
رفتار کودکان می تواند در طی زمان بسته به شرایطی که در آن قرار دارند فرق کند به نوعی که رفتارهای عجیبی از آنها سر بزنید.
یکی از کارهای روانشناسی کودکان این است که این رفتارها ره به خوبی ریشه یابی و علت سنجی کند.
احساس شناسی کودکان
دقیقا مانند رفتار شناسی، در احساس شناسی هم روانشناسی کودک به علت سنجی دقیق هر احساسی است که کودکان از خود بروز می دهند.
یادتان باشد رفتارهای ما در نتیجه احساساتی است که دارید پس این دو مورد از هم جدا نیستند.
جامعه شناسی کودکان
شاید این کلمه کمی عجیب به نظر برسد اما شناخت رفتارهای کودکان در جامعه مربوط به جامعه شناسی آنها می شود و اطلاعات بسیار دقیقی در اختیار روانشناسان فعال در روانشناسی کودکان قرار می دهد.
برخی از مهم ترین مفاهیمی که در بحث ارزیابی و آنالیز روانشناسی رشد باید در نظر داشته باشیم شامل:

محیط اجتماعی از مهم ترین نکات روانشناسی کودکان است
روابطی که ما با دیگران داریم بر روی افکار، یادگیری و رشد کودک تاثیر بسیار زیادی دارند.
خانواده، مدرسه، گروه های دوستانه همه و همه بر روی رشد اجتماعی کودک مان تاثیر زیادی خواهند داشت.

نقش محیط فرهنگی در روانشناسی بچه ها
فرهنگی که کودک در آن زندگی می کند، در بردارنده ارزش ها، رسوم، باور ها و روش های زندگی خاصی می باشند که در تمام طول عمر بر روی رشد کودک تاثیر دارند.
فرهنگ حتی بر روی چگونگی رفتار کودک با پدر و مادر، نوع آموزشی که می بیند و نوع مراقبتی که از او می شود نیز تاثیر دارد.

زمینه اجتماعی-اقتصادی در روانشناسی بچه ها
سطح اجتماعی که کودک در آن زندگی می کند نیز در رشد وی تاثیر دارد.
وضعیت اجتماعی - اقتصادی بر اساس فاکتور های مختلف دیگری نیز بنا شده اند.
مانند میزان تحصیلات خانواده و حتی افراد آن جامعه، وضعیت درآمد، شغل و وضعیت زندگی مردم.
کودکانی که در شرایط اجتماعی اقتصادی بهتری بزرگ می شوند، شانس موفقیت بهتر و بالاتری دارند
اما کودکانی که در خانواده های فقیر و ناتوان بزرگ می شوند و به خدمات سلامتی و پزشکی، مواد غذایی مناسب، و آموزش دسترسی کمتری دارند، متعاقبا شانس کمتری برای دستیابی به راه های رسیدن به موفقیت خواهند داشت.
این فاکتور ها در روانشناسی کودک تاثیر بسیار زیادی دارند.
به یاد داشته باشید که این ۳ فاکتور با یکدیگر در تعامل نیز می باشند.
مثلا اگر یک کودک شرایط اجتماعی و اقتصادی بدی داشته باشد، با غنی سازی فرهنگ و اجتماعی که در آن زندگی می کند می توان شانس موفقیت او را افزایش داد.

مهم ترین نکات روانشناسی کودک چیست؟
خب سوال این است که چه چیزهای مهمی را باید در نظر بگیریم؟؟؟ با توجه به تعریف روانشناسی کودک که در بالا بیان شد، پاسخ به این سوال چندان دشوار نیست!
روانشناسی بچه ها شامل موضوعات و فاکتور های بسیار گوناگونی می باشد، از تاثیر ژنتیک بر رفتار او گرفته تا فشارهای اجتماعی وارد شده بر روی رشد.
از جمله موارد و فاکتور هایی که در روانشناسی کودک (روانشناسی بچه ها) ضروری هستند شامل:
ژنتیک
تاثیرات محیطی
رشد والدین
رشد اجتماعی
رشد شخصیت
زبان
نقش های جنسیتی
رشد شناختی
رشد جنسی
روانشناسی کودک ممکن است برای کمک به بچه ها در مشکلات مربوط به رشد در زمینه های مختلف خیلی تخصصی باشد و فرد شاید به روانشناسی عمومی تری نیاز پیدا کند
در هر دو شرایط، متخصصان به شیوه های مخصوص خود با کودکان برخورد می کنند.
برای مثال رشته روانشناسی کودک می تواند به شیوه های مراقبت از کودک و نتیجه عالی آن و یا با صحبت و تمرین با کودک به رشد آن ها کمک کند.

نکاتی برای درک بهتر روانشناسی کودک
ژان پیاژه که خود یک روانشناس کودک بود در مورد یکی از نکات روانشناسی کودکان می گوید:
از نظر اخلاقی، کودک چه خوب رشد کند و چه بد، این به سرنوشتش بستگی دارد
وظیفه ی پدر و مادری چیزی بیشتر از فراهم کردن وسایل آسایش و آرامش کودکان است.
راحتی و آسایش باید در مورد احساسات، احساس امنیت و… نیز ایجاد شود.
در اینجا به برخی از نکات مهم در رشته روانشناسی کودک اشاره می کنیم که به درک بهتر او کمک می کنند:
مشاهده کردن، کلید اساسی در روانشناسی بچه ها است
یکی از ساده ترین و در عین حال مهم ترین روش ها برای درک روانشناسی کودک، مشاهده است.
به چیز هایی که بچه هایتان می گویند و انجام می دهند توجه و علاقه نشان دهید این یکی از راه های مطمئن در کم کردن استرس بچه ها است.
بر اساس نکات روانشناسی کودک به عنوان والد باید رفتارها، حرکات، حرف ها، علایق و عادات غذایی، خواب و بازی هایشان را به دقت مشاهده کنید
همیشه در ذهن داشته باشید که بچه ی شما منحصر به فرد است و شخصیت خاص خود را دارد.
پس از نکات روانشناسی کودکان این است که ، از مقایسه کردن او با بچه های دیگر خودداری کنید.
زیرا این کار نه تنها به او استرس وارد می کند، بلکه باعث کوچک شدن او می شود.
از خود سوالاتی بپرسید که برای درک روانشناسی کودک به شما کمک می کنند؛ مانند:

کودک من چه کاری را بیشتر از همه چیز دوست دارد؟
اگر کودک من کاری که دوست ندارد را انجام دهد، چه رفتاری از خود نشان می دهد؟ مثلا اگر سبزیجاتی که دوست ندارد بخورد، زود بخوابد و یا تکالیفش را انجام دهد.
کودک من تا چه اندازه اجتماعی است؟ آیا دوست دارد چیز های جدید را امتحان کند؟
چقدر طول می کشد تا کودک من خود را با شرایط و موقعیت جدید وقف دهد؟ آیا او توانایی انطباق را دارد؟
در حین پاسخ دادن به این سوالات، از قضاوت کردن اجتناب کنید.
فقط او را مشاهده کنید تا آگاهی تان در مورد روانشناسی کودک بالاتر برود.
زمان مفیدی را صرف کودک تان کنید
امروزه پدر و مادرها معمولا خیلی زیاد درگیر کارهای منزل و محیط کار هستند و ناخواسته از بارزترین نکات روانشناسی کودکان هم غافل می شوند.
پدر و مادر هایی که چند شغل دارند، اغلب بسیار مشغول می باشند و کار های زیادی برای انجام دادن دارند.
اما باید بدانند که یکی از مهم ترین کارها، توجه به فرزندشان است.
اگر با این همه کاری که دارید، وقتی برای فرزند خود نمی گذارید، باید بگوییم که اشتباه می کنید و اکنون زمان تغییر است.
اگر می خواهید فرزند تان را به خوبی درک کنید، باید برایش وقت کافی بگذارید
وقتی که بر روی میز شام، رساندن و بازگرداندنش از مدرسه برای او صرف می کنید، کافی نیست.
شما باید زمانی را برای صحبت و بازی و در حقیقت برای درک روانی او نیز در نظر بگیرید.
صحبت کردن با کودک باعث می شود تا از اتفاقاتی که در زندگی و مدرسه و حتی خانه برای او می افتد مطلع شوید.
ببینید چه موسیقی یا برنامه ی تلویزیونی را دوست دارد و نسبت به کارها و علایق او واکنش نشان دهید.
در روانشناسی بچه ها صرف زمان کافی صرفا به معنی این نیست که با هم صحبت کنید و یا کاری انجام دهید.
گاهی تنها با نشستن در کنار هم و نگاه کردن نیز می توانید به ویژگی های یکدیگر پی ببرید.
حواستان به خوراک بچه ها باشد
شاید بپرسید ارتباط تغذیه با رشته روانشناسی کودک چیست و چرا این موضوع اهمیت دارد؟
این یکی از مهم ترین نکات روانشناسی کودک (روانشناسی اطفال) است که والدین به آن توجه زیادی نمی کنند.
بچه ها بسیار زیاد از تغذیه و خوراکشان تاثیر پذیر هستند.
به این معنی که تغذیه می تواند بر رفتار آنها در طی روز، میزان خواب و حتی توجه به موضوعات مختلف تاثیر داشته باشد.
استفاده زیاد از شکلات، قندهای مصنوعی می تواند رفتارهایی مانند بیش فعالی و عدم توانایی در تمرکز را در آنها پدید آورد.
یا پرخوری و عدم تحرک به دلیل انجام بازی های کامپیوتری و یا حتی سبک زندگی اشتباه پدر و مادر می تواند تناسب اندام بچه ها هم تاثیر داشته باشد و آینده آنها را دستخوش تغییرات زیادی کند.
یادتان باشد تغذیه صحیح کودکان به خصوص در دوران نونهالی بزرگترین سرمایه گذاری است که پدر و مادر می توانند برای او انجام دهند.
چرا که هم سبک غذایی و خوراک او را شکل می دهد و هم بنیه جسمانی او را قوی می کند که تاثیر زیادی بر سلامت روان و جلوگیری از شایع ترین بیماری های روانی می گذارد.
همانطور که در بالا به این پرسش پاسخ دادیم که تعریف روانشناسی کودک چیست ، باید گفت این شاخه از علم روانشناسی به مطالعه و بررسی تمام موضوعات روحی روانی مربوط به بچه ها می پردازد که نتیجه نهایی آن ایجاد آرامش و آسایش فکری برای فرزندان ماست.