بیماری فیستول مقعدی، از علل و نشانه‌ها تا راه‌های درمان

بیماری فیستول مقعدی یکی از مشکلات جدی ناحیه مقعد است که به دلیل ایجاد یک مجرای غیرطبیعی بین دو بافت بدن به وجود می‌آید. این بیماری معمولاً در اثر عفونت‌های مزمن، آبسه‌های درمان‌نشده یا بیماری‌های التهابی روده ایجاد می‌شود. علائمی مانند درد، ترشح عفونی، خونریزی و احساس ناراحتی در ناحیه مقعد از نشانه‌های رایج آن هستند. تشخیص و درمان به‌موقع این بیماری اهمیت زیادی دارد، زیرا در صورت عدم رسیدگی می‌تواند منجر به عوارض شدیدتری شود. در این مقاله، بیشتر درباره این عارضه و روش‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد.

بیماری فیستول چیست؟

بیماری فیستول به مجرایی غیرطبیعی گفته می‌شود که بین دو بافت از بدن ایجاد شده و از جمله بیماری‌های نشیمنگاهی حاد و دردناک است که قادر به اتصال بافت‌های مختلف بدن به یکدیگر است. این بیماری بر روی سطح پوست اطراف ناحیه مقعد به وجود آمده و به‌طور معمول یک طرف آن به روده بزرگ راه دارد.

تفاوت بین فیستول و آبسه مقعدی 

در نواحی اطراف مقعد غدد بسیار زیادی وجود دارد که وظیفه آن‌ها ترشح انواع مختلفی از مواد به درون روده است. این غدد باتوجه‌به موادی که تولید می‌کنند، نقش‌های گوناگونی در سلامت بدن ایفا می‌کنند. دهانه این غده‌ها به درون روده راه دارد؛ چنانچه دهانه این غدد به هر علتی دچار انسداد شود، غده‌ها عفونت کرده و فرد دچار آبسه مقعدی خواهد شد. در صورت عدم درمان به‌موقع آبسه مقعد و تشدید میزان عفونت آن، آبسه به سطح پوست اطراف مقعد راه پیدا کرده و در نتیجه، مجرایی به وجود می‌آید که در اصطلاح به آن بیماری فیستول مقعدی گفته می‌شود. با وجود اینکه این بیماری در پی آبسه مقعدی ایجاد می‌شود، اما باید گفت که همه آبسه‌های مقعدی به فیستول تبدیل نمی‌شوند.

دلایل ایجاد بیماری فیستول مقعدی

همان‌طور که گفتیم، آبسه مقعدی مهم‌ترین دلیل بروز این بیماری است. بااین‌حال، در ادامه به سایر مواردی که در ایجاد این بیماری مؤثر هستند نیز اشاره کرده‌ایم:

• عوارض انواع جراحی در نزدیکی ناحیه مقعد
• بیماری التهابی روده یا کرون
• هیدرآدنیت چرکی
• عفونت کیسه‌های کوچک روده یا بیماری دیورتیکولیت
• سل
• سرطان رکتوم
• تروما و ضربه
• بیماری‌های جنسی همچون ایدز، کلامیدیا و سیفلیس

نشانه‌های فیستول مقعدی چیست؟

از جمله شایع‌ترین علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد آنورکتال
• خونریزی
• خارش
• تخلیه پوست اطراف مقعد
• وجود برجستگی دردناک و سفت
• درد هنگام دفع مدفوع یا بعد از آن
• تغییر رنگ پوست ناحیه اطراف آبسه

روش‌های درمان فیستول مقعدی 

فیستول مقعدی یکی از بیماری‌های نشیمنگاهی است که به دلیل ایجاد یک مجرای غیرطبیعی بین ناحیه داخلی مقعد و پوست اطراف آن رخ می‌دهد. این بیماری معمولاً در اثر عفونت‌های مزمن یا آبسه‌های درمان‌نشده ایجاد می‌شود و می‌تواند موجب درد، ترشح عفونی و ناراحتی شود. انتخاب روش درمانی مناسب برای فیستول مقعدی بستگی به شدت بیماری، محل فیستول و وضعیت کلی بیمار دارد. در ادامه، به روش‌های مختلف درمان این بیماری پرداخته‌ایم.

درمان‌های دارویی

درمان دارویی فیستول مقعدی معمولاً برای کاهش التهاب و کنترل عفونت به کار می‌رود اما به‌ عنوان یک راهکار قطعی در نظر گرفته نمی‌شود. این روش‌ها شامل:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: برای کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش آن استفاده می‌شود.
• داروهای ضدالتهابی: جهت کاهش التهاب و تسکین درد به کار می‌روند.
• مصرف فیبر و مکمل‌های غذایی: برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست، که می‌تواند علائم بیماری را تشدید کند.

درمان‌های جراحی

بیشتر موارد فیستول مقعدی نیاز به جراحی دارند، زیرا مجرای ایجاد شده به‌ طور طبیعی ترمیم نمی‌شود. روش‌های جراحی شامل موارد زیر می‌شوند:

فیستولوتومی (Fistulotomy)

یکی از رایج‌ترین روش‌های جراحی است که در آن فیستول به‌ طور کامل باز شده و اجازه داده می‌شود که زخم به‌ صورت طبیعی ترمیم یابد. این روش معمولاً برای فیستول‌های ساده و سطحی استفاده می‌شود.

ستون‌گذاری (Seton Placement)

در این روش، یک نخ جراحی مخصوص از طریق مجرای فیستول عبور داده می‌شود تا به‌تدریج مسیر فیستول باز شده و بهبود یابد. این روش معمولاً برای فیستول‌های پیچیده و عمیق استفاده می‌شود.

فلپ آدوانسمنت (Advancement Flap)

در این روش، بخشی از بافت سالم روده برای پوشاندن و بستن دهانه داخلی فیستول به کار می‌رود. این روش برای بیمارانی که در معرض خطر بی‌اختیاری روده هستند، مناسب است.

بستن داخلی فیستول با چسب فیبرین (Fibrin Glue) یا پلاگین بیولوژیکی

در این روش، چسب فیبرین یا پلاگین از جنس بافت بیولوژیکی برای بستن مجرای فیستول استفاده می‌شود. این روش کمتر تهاجمی است، اما میزان موفقیت آن در مقایسه با جراحی‌های دیگر کمتر است.

لیزر درمانی

یک روش کم‌ تهاجمی که در آن از انرژی لیزر برای بسته شدن مجرای فیستول استفاده می‌شود. این روش به دلیل بهبود سریع‌تر و کاهش درد بعد از عمل، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

مراقبت‌های پس از درمان

پس از درمان فیستول مقعدی، رعایت برخی نکات می‌تواند به بهبودی سریع‌تر کمک کند:

• رعایت بهداشت ناحیه مقعد و شست‌وشوی مرتب با آب ولرم
• مصرف مواد غذایی غنی از فیبر برای جلوگیری از یبوست
• پرهیز از نشستن طولانی‌مدت و استفاده از بالش‌های طبی در صورت نیاز
• مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک و پیگیری جلسات معاینه

چگونه از ابتلا به بیماری فیستول مقعدی پیشگیری کنیم؟

اگرچه درمان‌های متعددی برای این بیماری وجود دارد، اما پیشگیری از ابتلا به آن از اهمیت زیادی برخورداز است. در ادامه، به روش‌های پیشگیری از فیستول مقعدی می‌پردازیم.

رعایت بهداشت فردی

رعایت اصول بهداشتی یکی از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از عفونت‌های مقعدی و در نتیجه، پیشگیری از فیستول مقعدی است:

• شست‌وشوی منظم ناحیه مقعد با آب ولرم و صابون‌های ملایم
• خشک کردن کامل ناحیه بعد از شست‌وشو برای جلوگیری از ایجاد محیط مرطوب و رشد باکتری‌ها
• استفاده از لباس زیر نخی و گشاد برای کاهش تعریق و اصطکاک در ناحیه مقعد

جلوگیری از یبوست و اسهال مزمن

یکی از عوامل مهم در بروز مشکلات مقعدی، یبوست یا اسهال طولانی‌مدت است. برای جلوگیری از این مشکلات:

• مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات
• نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز
• پرهیز از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و کم‌فیبر
• داشتن یک برنامه منظم برای دفع مدفوع و عدم به تأخیر انداختن آن

پیشگیری از عفونت‌های مقعدی

از آنجایی که عفونت‌های مقعدی یکی از عوامل اصلی ایجاد فیستول مقعدی هستند، رعایت نکات زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• عدم استفاده از دستمال‌های زبر و معطر که ممکن است باعث تحریک و عفونت شوند
• استفاده از شوینده‌های غیر تحریکی و ملایم
• مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده علائم عفونت مانند درد، تورم و ترشح عفونی

سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی

فعالیت بدنی منظم و سبک زندگی سالم نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های گوارشی و مشکلات مقعدی دارد:

• انجام ورزش‌های منظم مانند پیاده‌روی و یوگا برای تقویت حرکات روده
• پرهیز از نشستن طولانی‌مدت و استفاده از کوسن‌های طبی در صورت نیاز
• کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن، زیرا چاقی می‌تواند فشار بیشتری بر ناحیه مقعد وارد کند

نتیجه‌گیری

در مجموع، بیماری فیستول مقعدی می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد، اما با آگاهی از علل و علائم آن، امکان تشخیص و درمان به‌ موقع فراهم می‌شود. مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک و در موارد شدیدتر، جراحی برای تخلیه و از بین بردن مجرای غیرطبیعی، از جمله روش‌های درمان این عارضه محسوب می‌شود. مراجعه به پزشک در مراحل اولیه بیماری می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کرده و روند درمان را تسهیل کند.