بهترین زمان برای سونوگرافی رحم و تخمدان کی است؟
برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان چه زمانی باید مراجعه کنیم که تمام مشکلات یا بیماری‌های احتمالی خودشان را نشان دهند؛ از طرفی بهترین زمان برای این نوع سونوگرافی استرس و تنش زنان را هم کم می‌کند؛ در ادامه بخوانید.
سونوگرافی رحم و تخمدان یکی از روش‌های تشخیصی مهم در پزشکی زنان محسوب می‌شود که به بررسی ساختار و سلامت اندام‌های تناسلی زنانه می‌پردازد. این روش غیرتهاجمی، ایمن و بدون درد، اطلاعات ارزشمندی درباره شرایط رحم، تخمدان‌ها و سایر ساختارهای لگنی ارائه می‌دهد. انتخاب زمان مناسب برای انجام این سونوگرافی می‌تواند دقت تشخیص را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. در این مقاله به بررسی بهترین زمان برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان بر اساس اهداف تشخیصی مختلف می‌پردازیم.
سونوگرافی رحم و تخمدان چیست؟
سونوگرافی رحم و تخمدان یکی از روش‌های تشخیصی مهم در پزشکی زنان محسوب می‌شود که به بررسی ساختار و سلامت اندام‌های تناسلی زنانه می‌پردازد. این روش غیرتهاجمی، ایمن و بدون درد، اطلاعات ارزشمندی درباره شرایط رحم، تخمدان‌ها و سایر ساختارهای لگنی ارائه می‌دهد. انتخاب زمان مناسب برای انجام این سونوگرافی می‌تواند دقت تشخیص را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. انتخاب زمان مناسب برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان نقش تعیین‌کننده‌ای در دقت تشخیص و ارزشیابی نتایج دارد. به طور کلی، نیمه اول چرخه قاعدگی (به ویژه روزهای 5-7) برای اکثر بررسی‌های روتین بهترین زمان محسوب می‌شود. با این حال، بسته به هدف تشخیصی خاص، زمان‌بندی ممکن است متفاوت باشد.
مکانیزم بررسی رحم و تخمدان در زمان سونوگرافی
با انجام سونوگرافی رحم و تخمدان، می‌توان به کمک امواج فراصوتی، از داخل بخش رحم و تخمدان‌های زنان مطلع شد؛ برای این منظور؛ پزشک متخصص سونوگرافی و پزشکی هسته‌ای، از یک مبدل استفاده می‌کند. این دستگاه امواج فراصوتی یا اولتراسوند را به داخل بدن میفرستند؛ در نتیجه امواج فراصوتی با فرکانس بالا از پوست عبور کرده و به اندام‌های داخلی یعنی رحم و تخمدان‌ها می‌رسند. این امواج سبب ایجاد پژواک یا بازگشتی از بدن می‌شوند و به مبدل دستگاه باز می‌گردند. به این ترتیب مبدل امواج بازگشتی و بازتابی را باز می‌گرداند و سبستم کامپیوتری دستگاه سونوگرافی، این امواج را پردازش می‌کند؛ در نتیجه تصویر داخلی رحم و تخمدان بر مانیتور ظاهر می‌شود.
روش‌های بررسی رحم و تخمدان با سونوگرافی
سونوگرافی رحم و تخمدان، توسط روش های مختلفی انجام پذیر است. این کار ممکن است با کمک یکی از این دو روش انجام شود:
- سونوگرافی ترانس شکمی (از طریق شکم): یک مبدل با استفاده از ژل رسانا روی شکم قرار میگیرد.
- سونوگرافی ترانس واژینال (از طریق واژن): یک مبدل بلند و نازک با ژل رسانا و یک غلاف پلاستیکی/لاتکس پوشانده شده و داخل واژن قرار میگیرد.
عوامل موثر بر روش سونوگرافی رحم و تخمدان
نوع سونوگرافی تحویزی برای رحم و تخمدان، به عوامل خاصی بستگی ندارد اما این پزشک است که با بررسی شرح حال بیمار، متوجه می‌شود به چه نوع تصویری از روش سونوگرافی نیاز دارد؛ پس تعیین می‌کند کدام یک از این 2 نوع سونوگرافی برای خانم انجام شود. البته روش‌های تشحیصی دیگری هم برای سونوگرافی وجود دارد؛ از جمله:
- هیستروسکوپی
- کولپوسکوپی
- لاپاراسکوپی
سونوگرافی رحم و تخمدان شامل چیست؟
در سونوگرافی رحم و تخمدان، بخش های بسیاری از بدن قابل رویت و بررسی هستند. اندام ها و ساختارهای لگن زن در سونوگرافی عبارتند از:
- اندومتر. پوشش داخلی رحم
- رحم (همچنین به عنوان رحم شناخته می شود). رحم عضوی توخالی و گلابی شکل است که در پایین شکم زن، بین مثانه و راست روده قرار دارد. هر ماه در طول قاعدگی پوشش خود را می ریزد، مگر اینکه تخمک بارور شده (تخمک) کاشته شود و حاملگی به دنبال داشته باشد.
- تخمدان ها دو اندام تناسلی زنانه واقع در لگن که در آن سلول‌های تخمک (تخمک) رشد و ذخیره می‌شوند و هورمون‌های جنسی زنانه استروژن و پروژسترون در آنجا تولید می‌شوند.
- دهانه رحم. قسمت باریک و تحتانی رحم که بین مثانه و راست روده قرار دارد و کانالی را تشکیل می دهد که به داخل واژن باز می شود و به خارج از بدن منتهی می شود.
- واژن (همچنین به عنوان کانال زایمان شناخته می شود). گذرگاهی که در طی دوره های قاعدگی مایع از بدن خارج می شود. واژن دهانه رحم و فرج (دستگاه تناسلی خارجی) را به هم متصل می کند.
- ولووا بخش خارجی اندام تناسلی زنانه
علل سونوگرافی رحم و تخمدان
سونوگرافی لگن ممکن است برای اندازه گیری و ارزیابی اندام های لگن زنان استفاده شود. ارزیابی سونوگرافی لگن ممکن است شامل موارد زیر باشد، اما محدود به آنها نیست:
- اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان ها
- ضخامت، اکوژنیسیته (تاریکی یا روشن بودن تصویر مربوط به تراکم بافت)، و وجود مایعات یا توده‌ها در آندومتر، میومتر (بافت ماهیچه‌ای رحم)، لوله‌های فالوپ، یا داخل یا نزدیک مثانه
- طول و ضخامت دهانه رحم
- تغییر در شکل مثانه
- جریان خون از طریق اندام های لگنی
سونوگرافی لگن می تواند اطلاعات زیادی در مورد اندازه، محل و ساختار توده های لگنی ارائه دهد، اما نمی تواند تشخیص قطعی سرطان یا بیماری خاص را ارائه دهد. سونوگرافی لگن ممکن است برای تشخیص و کمک به درمان شرایط زیر استفاده شود:
- ناهنجاری در ساختار آناتومیک رحم، از جمله شرایط آندومتر
- تومورهای فیبروئید (تومورهای خوش خیم)، توده ها، کیست ها و انواع دیگر تومورهای داخل لگن
- وجود و موقعیت دستگاه پیشگیری از بارداری داخل رحمی (IUD)
- بیماری التهابی لگن (PID) و سایر انواع التهاب یا عفونت
- خونریزی بعد از یائسگی
- پایش اندازه فولیکول تخمدان برای ارزیابی ناباروری
- مایع فولیکول و تخمک از تخمدان برای لقاح آزمایشگاهی
- حاملگی خارج از رحم (بارداری خارج از رحم، معمولا در لوله فالوپ رخ می دهد)
- نظارت بر رشد جنین در دوران بارداری
- ارزیابی شرایط خاص جنین
سونوگرافی ممکن است برای کمک به سایر روش ها مانند بیوپسی آندومتر نیز استفاده شود. سونوگرافی ترانس واژینال ممکن است با سونو هیستروگرافی استفاده شود، روشی که در آن رحم با مایع پر می شود تا برای تصویربرداری بهتر، آن را متسع کند.
ممکن است دلایل دیگری وجود داشته باشد که پزشک شما سونوگرافی رحم و تخمدان را توصیه کند.
عوارض سونوگرافی رحم و تخمدان
استفاده از مبدل سونوگرافی بر روی پوست در طول سونوگرافی ترانس شکمی، هیچ تشعشعی استفاده نمی شود و به طور کلی هیچ ناراحتی وجود ندارد. ممکن است با قرار دادن مبدل ترانس واژینال در واژن ناراحتی جزئی داشته باشید.
- سونوگرافی ترانس واژینال نیاز به پوشاندن مبدل اولتراسوند در یک غلاف پلاستیکی یا لاتکس دارد که ممکن است در بیماران مبتلا به آلرژی به لاتکس واکنش ایجاد کند.
- در طول سونوگرافی از طریق شکم، ممکن است از پر بودن مثانه یا خوابیدن روی میز معاینه احساس ناراحتی کنید.
- اگر به سرعت سونوگرافی از طریق شکم نیاز باشد، ممکن است یک کاتتر ادراری برای پر کردن مثانه وارد شود.
- بسته به شرایط پزشکی خاص شما ممکن است خطراتی وجود داشته باشد. قبل از انجام عمل حتماً هر گونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.
- برخی عوامل یا شرایط ممکن است با نتایج آزمایش تداخل داشته باشند. این موارد شامل موارد زیر است، اما محدود به آنها نیست:
- چاقی شدید
- باریم در روده از روش اخیر باریم
- گاز روده
پر شدن ناکافی مثانه (با سونوگرافی از طریق شکم). مثانه پر به حرکت رحم به سمت بالا و دور کردن روده برای تصویربرداری بهتر کمک می کند.
آمادگی برای سونوگرافی رحم و تخمدان
سونوگرافی رحم و تخمدان یکی از روش‌های ایمن و غیرتهاجمی برای بررسی سلامت دستگاه تناسلی زنان است. برای کسب بهترین نتایج و تصاویر باکیفیت، رعایت برخی نکات قبل از انجام این سونوگرافی ضروری است:
- حداقل یک ساعت قبل از قرار ملاقات، حداقل ۲۴ اونس مایع شفاف بنوشید. تا بعد از امتحان مثانه خود را خالی نکنید.
- برای سونوگرافی لگن نیازی به روزه یا آرامبخش نیست، مگر اینکه سونوگرافی بخشی از روش دیگری باشد که نیاز به بیهوشی دارد.
- برای سونوگرافی ترانس واژینال، باید مثانه خود را درست قبل از عمل تخلیه کنید.
- لباس راحت و گشاد بپوشید
پزشک شما این روش را برای شما توضیح می دهد و به شما این فرصت را می دهد که هر سوالی را که ممکن است در مورد این روش داشته باشید بپرسید. بر اساس وضعیت پزشکی شما، پزشک ممکن است آماده سازی خاص دیگری را درخواست کند.
روش انجام سونوگرافی رحم و تخمدان
سونوگرافی لگن ممکن است در مطب پزشک شما، به صورت سرپایی یا به عنوان بخشی از اقامت شما در بیمارستان انجام شود. رویه ها ممکن است بسته به شرایط شما و عملکرد بیمارستان شما متفاوت باشد.
به طور کلی، سونوگرافی لگن این فرآیند را دنبال می کند:
برای سونوگرافی از طریق شکم
- از شما خواسته می شود هر گونه لباس، جواهرات یا سایر اشیایی را که ممکن است در اسکن تداخل داشته باشد را بردارید.
- اگر از شما خواسته شود لباس را دربیاورید، لباسی به شما داده می شود تا بپوشید.
- روی میز معاینه به پشت دراز خواهید کشید.
- یک ماده ژل مانند روی شکم شما اعمال می شود.
- مبدل بر روی پوست فشار داده می شود و در ناحیه مورد مطالعه حرکت می کند.
- اگر جریان خون در حال ارزیابی باشد، ممکن است هنگام استفاده از پروب داپلر، صدای "هوش، هوش" را بشنوید.
- تصاویر سازه ها روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می شود. تصاویر در رسانه های مختلف برای پرونده مراقبت های بهداشتی ثبت می شود.
- پس از اتمام عمل، ژل برداشته می شود.
- ممکن است پس از اتمام عمل مثانه خود را خالی کنید.
برای سونوگرافی ترانس واژینال
- از شما خواسته می شود هر گونه لباس، جواهرات یا سایر اشیایی را که ممکن است در اسکن تداخل داشته باشد را بردارید.
- اگر از شما خواسته شود لباس را دربیاورید، لباسی به شما داده می شود تا بپوشید.
- شما روی یک میز معاینه دراز خواهید کشید و پاها و پاهای خود را برای معاینه لگن تکیه داده اید.
- یک مبدل ترانس واژینال نازک و بلند با یک غلاف پلاستیکی یا لاتکس پوشانده می شود و روغن کاری می شود. نوک مبدل به داخل واژن شما وارد می شود. این ممکن است کمی ناراحت کننده باشد.
- مبدل به آرامی چرخانده و زاویه دار می شود تا نواحی مورد مطالعه را متمرکز کند. ممکن است هنگام حرکت مبدل فشار خفیفی را احساس کنید.
- اگر جریان خون در حال ارزیابی باشد، ممکن است هنگام استفاده از پروب داپلر، صدای "هوش، هوش" را بشنوید.
- تصاویری از اندام ها و ساختارها روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می شود. تصاویر ممکن است در رسانه های مختلف برای پرونده مراقبت های بهداشتی ضبط شوند.
پس از اتمام مراحل، مبدل خارج می شود.
مراقبت‌های بعد از سونوگرافی رحم و تخمدان
برای اینکه بهترین نتیجه را از این کار دریافت کنید، لازم است پس از انجام، نکاتی را رعایت کرده و مراقبت هایی را انجام دهید. از جمله:
- هیچ نوع مراقبت خاصی پس از سونوگرافی لگن مورد نیاز نیست. شما می توانید رژیم غذایی و فعالیت عادی خود را از سر بگیرید مگر اینکه پزشک به شما توصیه دیگری کند.
- هیچ اثر منفی بیولوژیکی تایید شده ای بر روی بیماران یا اپراتورهای ابزار ناشی از قرار گرفتن در معرض سونوگرافی در سطوح شدت مورد استفاده در سونوگرافی تشخیصی وجود ندارد.
- پزشک ممکن است به شما دستورالعمل های اضافی یا جایگزین بدهد.
بهترین زمان برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان
برخی افراد تصور می‌کنند که برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان، در هر زمانی می‌توان مراجعه کرد؛ این در حالیست که برای بررسی رحم و تخمدان باید راخ میان مبدل دستگاه سونوگرافی و محل بررسی بافتی، کم‌ترین موانع را داشته باشد. در این صورت باید به عمق محل بررسی و دیواره رحم و تخمدان توجه کرد. این عوامل که در ادامه می‌گوییم برای بررسی رحم و تخمدان با سونوگرافی مهم هستند و باید زمان مناسبی را برای داشتن تمام این عوامل در نظر گرفت. در نتیجه بهترین زمان برای سونوگرافی رحم و تخمدان به این عوامل مهم بستگی دارد:
عوامل موثر بر زمان سونوگرافی رحم تخمدان
- زمان قاعدگی خانم
- قطر دیواره رحم
- داروهای مصرفی خانم
- شرایط جسمی خانم
- وضعیت روحی خانم
هنگامی خانم در اواخر خونریزی قاعدگی خود است؛ دیواره رحم او بسیار نازک می‌شود چراکه بافت آن تخریب شده و خونریزی در حال اتمام است. در این شرابط دیوارخ رحم، کم‌ترین ضخامت خود را در طول دوره یک ماهه قاعدگی دارد. به همین دلیل بهترین زمان برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان ، روز ۴ تا ۹ بعد از شروع قاعدگی است.
بدترین زمان برای سونوگرافی رحم و تخمدان
در روزهای قبل قاعدگی که سینه‌ها سفت و پر از مایع میان بافتی هستند؛ معمولا دیواره رحم نیز، ضخیم و پرخون است؛ در نتیجه این بازه زمانی برای بررسی سونوگرافی رحم و تخمدان خوب نیست.
سونوگرافی رحم و تخمدان در زمان پریود
بهتر است سونوگرافی رحم و تخمدان را در روزهای ابتدایی پریود که رحم ضخامت بالایی دارد و در حال خونریزی دیواره‌ای است، انجام ندهید. زمانی که برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان، بهترین نتیجه ارائه می‌شود؛ در روزهای پایانی پریود است که خونریزی به حداقل ممکن یا لکه‌بینی رسیده است.
سونوگرافی رحم و تخمدان در زمان شیردهی
هنگامی‌که خانمی در حال شیردهی است؛ می‌تواند سونوگرافی رحم و تخمدان را انجام دهد. بستگی دارد که وضعیت رحم او بعد از زایمان چگونه باشد؛ معمولا در دوران شیردهی خانم پریود نمی‌شود؛ اما بهترین زمان انجام سونوگرافی رحم و تخمدان را حتما از پزشک معالج خود بپرسید.
سونوگرافی رحم و تخمدان در زمان رژیم لاغری
یکی از مهمترین سوال‌های خانم‌ها درباره بهترین زمان سونوگرافی رحم و تخمدان، زمانی است که یک رژیم لاغری سفت و سخت می‌گیرند و اصولی هم در آن رعایت نشده است. در چنین شرایطی شاید بدن خیلی ضعیف باشد و لازم باشد برخی نکات تغذیه‌ای را رعایت کنید تا بافت‌های داخلی بدن‌تان فرسوده و بی‌آب نشوند.
جمع‌بندی
برای تعیین بهترین زمان انجام سونوگرافی رحم و تخمدان باید به تاریخ پریود خود توجه داشته باشید؛ این زمان از آن جهت مهم است که در هر زمان از چرخه قاعدگی ضحامت دیواره رحم، عدد خاصی است و در روزهای پایانی خونریزی، رحم کم‌ترین رحم ضخامت را دارد.