برنامه کودک تام و جری، نقد و بررسی روانشناسانه

ایسنا: مجموعه‌ی کارتونی تام و جری را بی شک همه‌ی ما دیده‌ایم و از سرخوشی‌ای که برایمان ارزانی می‌کند، لذت برده‌ایم. این لذت، اما فقط برای کودکان نیست، بزرگترها و پیرها هم چه بسا دقایقی جلوی این جعبه‌ی جادو می‌نشینند و همراه با خوشمزگی‌ها و لوده‌گی‌های تام و جری لحظاتی شاد را "تجربه" می کنند، از تیزی و ذکاوت تام مبهوت می‌شوند و گاه به خاطر بلاهایی که بر سر گربه‌ی بیچاره می‌آید با او همدردی می کنند. اما ورای این تماشای ساده، نکته‌ای قابل تامل نهفته است .

پرسش این است که ما چرا اتفاقات ِ "غیرواقعی" این کارتون را می‌پذیریم، تا آن جا که با آن همنوایی و همدلی می‌کنیم، چرا که همنوایی اساسا مبتنی بر فهم است و فهم هم به تعبیر دیلتای در مورد انسان فهم ورز یعنی یافتن تو در من. چرا وقتی که تام یا جری بر اثر بازشدن ناگهانی در همچون ورقی نازک به دیوار می‌چسبد و سپس باز برمی خیزد، هرگز احساس "دروغ" نمی کنیم، در حالی که این امر در معیارهای رایج دنیای روزمره ـ یعنی زمانی که تماشای این کارتون پایان یافت و ما خود را در همان دنیای واقعیت یافتیم ـ دروغی بیش نیست .

جادوی تام و جری و اصولا جادوی هر اثر هنری ای، در آن است که ما را وارد "دنیای متن" خود می کند. دنیای متن اثر، به تعبیر پل ریکور، دنیایی است که قواعد، روابط، و مناسبات هر اثر هنری آن را بنیان می نهند و تاسیس می کنند، و ما را وارد آن دنیای مختص خود می گردانند. این دنیای متن ِ تأسیس شده، لزوما منطبق بر "واقعیت " نیست، بلکه "واقعیتی دیگر"، واقعیتی مبتنی بر "قواعد، اصول و معیارهای " ویژه ی خود است. این دنیای متن هر چقدر قوی تر و پرداخت شده تر باشد پذیرش و همدلی فرد با آن بیشتر و آسان تر است، هر چند تضادهایی عمده و اساسی میان آن واقعیت دیگر و دنیای مجازی وجود داشته باشد .

اما نکته‌ی مهم این است که برای درک دنیای متن، تحمیل ِ قواعد ِ بیرونی ـ قواعد ِ دنیای ِ جاری یا قواعد دنیای متن‌هایی ناهمجنس ـ اساسا به کج فهمی می انجامد و نه تنها همدلی و همنوایی را ممکن نمی سازد، بلکه به نتایج و قضاوت‌های ِ بی مبنا و نادرست منتهی می شود. مثلا اگر ما قواعد دنیای جاری را بر متن ِ تام و جری تحمیل کنیم، چیزی جز مهملات، نا ممکن‌ها، غلو ها و .. دستگیرمان نمی شود، و در نتیجه این کارتون جز برکندن کودکان معصوم و تماشاگران از واقعیت ِ دنیای واقعی و انحراف آن‌ها نتیجه‌ای ندارد و در نهایت شاید تحریم هرگونه کاری که خود را از واقعیت ِ صرف دور کند، تجویز شود .

این "دنیای متن" به تعبیر پل ریکور، یا افق‌های معنایی به تعبیر گادامر، یا حتی بازی های زبانی به تعبیر ویتگنشتاین، حکایت ازآن دارد که برای درک و نقد یک متن، باید خود را وارد آن متن، یا به تعبیر من وارد "ادبیات متن" کرد .