چرا کودکان مدرسه را دوست ندارند؟

شهرزاد : خیلی از پدرها و مادرها ممکن است در طول سال تحصیلی چند بار این جملات را از زبان فرزندشان بشنوند. خیلی از بچه‌ها ممکن است به دلیل‌های مختلف بخواهند کمی بیش‌تر در رختخواب بمانند و‌ یک روز به مدرسه نروند و برای این کار بهانه‌های مختلفی جور می‌کنند.

چگونه می‌توانید مطمئن شوید که کودکتان واقعا بیمار است یا فقط از مدرسه فراری است؟

"مامان! من فکر می‌کنم تب دارم! امروز نمی‌تونم برم مدرسه." خیلی از پدرها و مادرها ممکن است در طول سال تحصیلی چند بار این جملات را از زبان فرزندشان بشنوند. خیلی از بچه‌ها ممکن است به دلیل‌های مختلف بخواهند کمی بیش‌تر در رختخواب بمانند و‌ یک روز به مدرسه نروند و برای این کار بهانه‌های مختلفی جور می‌کنند.

یکی از این بهانه‌ها هم بیماری است؛ این‌که بگویند "امروز حالشان خوب نیست" و منتظر همراهی و اجازه پدر و مادر باشند تا یک روز از مدرسه را در خانه سپری کنند. گاهی اوقات هم ممکن است واقعا حال بچه‌ها خوب نباشد، اما پدر و مادر چه‌طور می‌توانند بفهمند فرزندشان واقعا حالش خوب نیست یا فقط از مدرسه فراری است؟

هیچ روشی برای این‌که به‌طور دقیق مطمئن شوید که حال کودکتان خوب نیست، وجود ندارد؛ حتی اگر او را به پزشک نشان دهید. بسیاری از علائم بیماری‌های مختلف فقط بر اساس احساس بیمار تشخیص داده می‌شوند و در این مورد خاص نمی‌توان زیاد به حالات این بچه‌ها اعتماد کرد.

متخصصان اطفال توصیه‌های متفاوتی را به پدرها و مادرها گوشزد می‌کنند که بتوانند در این‌جور موارد خاص، تصمیم درستی بگیرند. یکی از نکاتی که متخصصان تأکید می‌کنند این است که پدرها و مادرها بهترین افراد برای قضاوت گفته‌های فرزندشان هستند. آن‌ها با حالات روحی فرزندشان و سابقه سلامت و بیماری آن‌ها آشنا هستند و می‌دانند که فرزندانشان هنگام بیماری معمولا چه علائمی دارند. این مسئله در مواردی که پزشکان نمی‌توانند به راحتی تشخیص بدهند که علت بیماری کودک چیست، واقعا می‌تواند کمک‌کننده باشد.

دکتر "گری فرید"، رئیس بخش اطفال دانشگاه میشیگان، می‌گوید: "بعضی اوقات بچه‌ها ممکن است علائمی داشته باشند که ما قادر به پیدا کردن هیچ علت ارگانیک یا عفونی برای آن نباشیم. این بدین معنی نیست که آن‌ها درد ندارند یا اصلا احساس ناراحتی نمی‌کنند. بلکه ممکن است مسائل دیگری غیر از عفونت یا بیماری‌های التهابی، باعث به وجود آمدن این مشکل باشد. گاهی اوقات اضطراب، افسردگی یا مسائل دیگر می‌توانند مشکلاتی را به وجود بیاورند. به همین دلیل پزشکان و والدین باید مراقب تمام مسائلی که باعث احساس ناراحتی در کودک می‌شوند، باشند."

از نظر متخصصان تربیت کودک،‌ هر نوع شکایتی که از طرف کودک در مورد یک بیماری مطرح شود، باید جدی گرفته شود. حتی وقتی این مسئله فقط برای نرفتن به مدرسه باشد. چون در این شرایط هم ممکن است مسائل روانی و تربیتی دیگری، به همان اهمیت یک بیماری عفونی، دخیل باشند. اولین و ساده‌ترین سئوالی که در این شرایط پیش می‌آید این است که در مدرسه، چه شرایطی برای کودک به وجود آمده که او مجبور به دروغ گفتن برای فرار از آن شرایط می‌شود؟

با این همه، برای پدرها و مادرهایی که در درجه اول نگران سلامتی کودکشان هستند، روش‌هایی برای مطمئن شدن وجود دارد. تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، سرفه‌های مداوم یا خلط‌دار، همه از علائمی هستند که می‌توانند نشان‌دهنده بدحال بودن کودک باشند؛ اما هر کدام از این علائم، دلیل لازم برای مراجعه به پزشک نیستند و کودک می‌تواند با یک روز استراحت در منزل، شرایط بهبودی را به دست بیاورد. تنها در صورت تکرار علائم یا برطرف نشدن آن‌ها، پدر و مادر باید کودکشان را به پزشک نشان دهند.

پزشکان توصیه می‌کنند حتی بعضی علائم مثل یک سرفه خلط‌دار که نمی‌تواند پدر و مادر را راضی به در خانه نگه داشتن کودک کند، می‌تواند زمینه یک بیماری عفونی و مراجعه به پزشک باشد.

دکتر "آلتمن"، متخصص عفونی اطفال، پیشنهاد می‌کند: "در صورتی‌که سرفه خلط‌دار در یک کودک بیش از چهار یا پنج روز طول کشید، باید به پزشک مراجعه کرد، اما در کنترل این علائم، حضور والدین الزامی است و نباید فقط به حرف‌های کودک اعتماد کرد. چون ممکن است وی بعضی علائم را اشتباه متوجه شود یا اشتباه عنوان کند."

بهتر است در صورت احتمال وجود تب، پدر و مادر، خودشان درجه تب‌سنج را در دهان کودک قرار دهند و تا زمان خواندن درجه، در کنار کودک بمانند. یکی از متخصصین عفونی، موردی را به خاطر می‌آورد که در آن، والدین یک کودک از تب متناوب و بالای فرزندشان به مدت یک هفته نگران شده بودند. بعد از آن‌که پزشکان انواع آزمایش‌ها را روی کودک انجام دادند، مشخص شد کودک برای نرفتن به مدرسه، درجه تب‌سنج را دور از چشم پدر و مادر، زیر شیر آب گرم نگه‌ می‌داشت.

گاهی وقتی به بچه‌ها گفته می‌شود که لازم نیست به مدرسه بروند، بسیاری از علائمشان برطرف می‌شود. در این مواقع می‌توان به علت‌های روحی و روانی شک کرد. متخصصان تربیتی می‌گویند باید در بچه‌هایی که معمولا روزهای شنبه یا وسط هفته مریض می‌شوند و در تعطیلات سرحال هستند، به دنبال مشکلات روحی زمینه‌ای گشت.

متخصصان به پدرها و مادرها توصیه می‌کنند حتی در صورت بیمار بودن فرزندشان، به آن‌ها پاداشی بیش‌تر از یک روز استراحت در منزل ندهند. ممنوع کردن بازی‌های کامپیوتری و تلویزیونی، ممنوع کردن بازی در حیاط یا حتی محبت بیش از اندازه می‌تواند کمک‌کند بچه‌ها در دفعه‌های بعدی برای به دست آوردن این پاداش‌ها، تظاهر به بیماری نکنند.

هم‌چنین والدین باید مراقب باشند از کودکانی که به خاطر از دست ندادن تفریح‌هایشان، علائم بیماری‌شان را اظهار نمی‌کنند نیز غافل نشوند.

علل روانی رفتن به مدرسه

بیماری‌های عفونی و سرماخوردگی در فصل سرما، آلرژی‌ها در فصل بهار و شیوع فراگیر بیماری‌های خاص باعث در خانه ماندن و مدرسه نرفتن کودکان می‌شوند، اما مسائلی که در تمام طول سال و به خصوص در فصل امتحانات باعث می‌شوند تا بعضی از دانش‌آموزان خانه را به مدرسه ترجیح دهند، علت‌ها و مشکلات روحی و روانی است. مشکلات زیر شایع‌ترین این مسائل هستند.

اضطراب

یکی از ترس‌هایی که باعث دور ماندن بچه‌ها از مدرسه می‌شود، اضطراب جدایی است. این اضطراب که به خاطر ناراحتی کودک با دور شدن از والدینش شدت می‌گیرد، معمولا در زمان بحران‌ها و استرس‌های خانوادگی یا در زمانی که کودک به سن مدرسه رفتن می‌رسد، شدت می‌گیرند.

رفتار پدرها و مادرها می‌تواند در به وجود آمدن یا از بین رفتن این اضطراب، نقش‌ عمده‌ای داشته باشد. مادری که موقع خداحافظی به فرزندش می‌گوید: "روز خوبی داشته باشی، ساعت دو می‌آیم دنبالت." احساس اعتماد به نفس بیش‌تری به کودکش می‌دهد، نسبت به مادری که می‌گوید: "اصلا نترس. هر وقت ناراحت شدی، من خودم را به مدرسه می‌رسانم."

اضطراب جدایی را با آموزش به والدین و هم‌چنین رفتار حمایتی معلمان و کادر آموزشی می‌توان درمان کرد. در موارد شدید شاید نیاز به مشاوره و روان‌کاوی نیز باشد.

تنهایی

بعضی از بچه‌ها به این دلیل از مدرسه گریزان هستند که در مدرسه هیچ دوستی ندارند. بعضی از بچه‌ها که بیش تر احساس تنهایی می‌کنند، معمولا خود را به مریضی می‌زنند تا در خانه و کنار والدین بمانند و به مدرسه نروند.

معمولا احساس تنهایی را می‌توان با آموزش بعضی مهارت‌های اجتماعی به کودکان درمان کرد، اما ابتدا باید علت تمارض کودک را از زبان خودش شنید. آشنا کردن کودک با یک یا چند هم‌کلاسی که روحیه شبیه به او دارند یا شرکت دادن او در فعالیت‌های ورزشی می‌تواند این احساس تنهایی و مشکلات روحی ناشی از آن را از بین ببرد.

به‌گفته کارشناسان باید به کودک یاد داد که چگونه با هم‌کلاسی‌هایش حرف بزند یا حتی به آن‌ها نگاه کند. این مسئله می‌تواند مقدمه یک رابطه اجتماعی صحیح باشد.

بعضی از کودکان که احساس تنهایی می‌کنند، به خاطر عدم اعتماد به نفس دچار این مشکل می‌شوند. خصوصیت‌های خوب این کودکان را به آن‌ها بگویید و هم‌چنین از معلم فرزندتان بخواهید به هم‌کلاسی‌هایش بگوید تا با فرزندتان برخورد دوستانه‌ای داشته باشند.

خشونت در مدرسه

اگر فرزندتان ناگهان دچار ترس از مدرسه شد یا ساکت و افسرده شد و حتی از رفتن به مدرسه دچار اضطراب شد، ممکن است وی دچار خشونت در مدرسه شده باشد.

خشونت می‌تواند فیزیکی یا روحی و روانی باشد. تمسخر، ضرب و شتم، سوءاستفاده از وسائل کودک، به خصوص اگر ضعیف‌تر از بقیه باشد، می‌توانند از علت‌های زمینه‌ای تمارض کودک برای نرفتن به مدرسه باشند. در سن ابتدایی، به فرزندتان یاد بدهید که موارد خشونت را به مسئولین مدرسه گزارش کند یا خودتان با معلم وی تماس بگیرید. در سن بالاتر، به فرزندتان یاد بدهید با دوستانش در جمع بماند تا مورد آزار قُلدرهای مدرسه قرار نگیرد. در تمام این حالت‌ها باید به خاطر داشته باشید که موارد خشونت شدید را حتما به مسئولان گزارش کنید.

مشکل یادگیری

بعضی از بچه‌ها به خاطر احساس ناراحتی از نداشتن موفقیت‌های درسی یا مشکلات یادگیری، از مدرسه فراری‌اند. بسیاری از این کودکان در روزهای امتحان یا هنگام تحویل تکالیف ممکن است تمارض کنند و از والدین بخواهند که اجازه بدهند آن‌ها آن روز را در خانه بمانند. بسیاری از این کودکان حتی برای یادگیری تلاش هم می‌کنند، اما موفق نشدن باعث می‌شود بیش‌تر از مدرسه دلسرد و دور شوند.

اختلالات یادگیری می‌تواند علت‌های گوناگونی در زمینه‌های مختلف داشته باشد. از مسائلی مثل اختلالات بینایی گرفته تا مشکلات آموزشی می‌توانند در بروز این مسئله دخیل باشند. باید بعد از این‌که مشخص شد علت دوری کردن کودک از مدرسه، این مشکل است، علت زمینه‌ای منجر به آن را پیدا و برطرف کرد.

نداشتن رابطه مناسب با معلم

خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که کودک به والدینش شکایت می‌کند که "معلم با من خوب نیست" یا عادلانه رفتار نمی‌کند یا چیزهایی مانند این. نبودن ارتباط مناسب بین کودک و معلم هم می‌تواند یکی از دلیل‌های کودک برای در خانه ماندن باشد. صحبت کردن با کودک و روشن کردن مسائل در مورد ارتباط او با معلم، توضیح دادن درباره رابطه صحیح یا حتی دیدار حضوری معلم با کودک و گفت‌وگوی مشترک با آن‌ها می‌تواند این مشکل را هم به سادگی برطرف کند. نکته مهم این است که هیچ‌وقت فقط به گفته‌های کودک در مورد معلمش اعتماد نکنید و حتما خودتان مسائل را با معلم وی در میان بگذارید.