چگونه کودک را کتاب خوان کنیم؟

ایرنا: علاقمند کردن کودکان و نوجوانان به کتاب و کتابخوانی و تقویت فرهنگ مطالعه در جامعه هرچند از دغدغه های فعالان حوزه کتاب کودک و نوجوان است؛ اما هنوز با شرایط ایده‌آل فاصله زیادی دارد و تنها در مناسبت های مختلف به صورت مقطعی و کوتاه مدت به آن پرداخته می شود.

روز جهانی کتاب کودک هرساله در دوم آوریل (۱۴ فروردین) همزمان با زادروز 'هانس کریستین اندرسن' نویسنده ادبیات کودک گرامی داشته می شود.

هرساله با برگزاری برنامه های مختلفی در سراسر جهان بویژه ایران به مناسبت بزرگداشت این روز، به مسائل مربوط به این حوزه پرداخته می شود، خوب است که این برنامه ها را به روز های خاص بسنده نکنیم و تمامی روزهای سال را به کتاب و به ویژه کتاب کودک اختصاص دهیم.

یکی از اصلی ترین ابزارهای رشد و تعالی در هر کشور داشتن کتابهای ارزشمند و ایجاد علاقمندی به مطالعه از سنین کودکی است و این مهم تنها با فرهنگ سازی و ایجاد علاقه و در اختیار گذاشتن آثاری متناسب امکان پذیر خواهد بود.

ادبیات کودک و نوجوان یکی از حوزه هایی است که باید به صورت زیر بنایی به آن توجه شود، اما متاسفانه کمبود آثار فاخر در این حوزه ، افزایش آثار ترجمه ای نسبت به تالیفی ، اختصاص ندادن بخشی از بودجه خانواده ها به خرید کتاب به ویژه برای کودکان ، کمبود فضاهای مطالعاتی قابل دسترسی برای خانواده ها ، سفارشی نویسی ، عرضه کتابهای کم ارزش در بازار با کیفیت نامناسب ، نبود عنصر خلاقیت در متون چاپ شده به منظور پویا سازی ذهن کودکان همه و همه از مسائلی هستند که حوزه کتابهای کودک و نوجوان را گریبانگر خود کرده است.

تولید آثار فاخر و ارزشمند ، مطالعه در متون کهن قدیمی ، بازنویسی آثار و داستانهای قدیمی با زبانی شیوا ، افزیش شمارگان کتابها ، برگزاری جلسات نقد و بررسی آثار ، ارائه تسهیلات مناسب به نویسندگان این حوزه و کاهش دغدغه های معیشتی ، اختصاص نمایشگاههای تخصصی و ارائه آثار در سطح ویترینی ، کاهش هزینه های چاپ و تصویر گری از جمله راههای ارتقا سطح کیفی ادبیات کودکان و تولید آثار ارزشمند است که مسوولان فرهنگی باید بیش از پیش به آن توجه کنند.

به مناسبت روز جهانی کتاب کودک خبرنگار فرهنگی ایرنا با چند تن از نویسندگان و صاحب نظران این حوزه، در مورد مسائل ،مشکلات و راهکارهای حوزه کتاب کودکان و نوجوان گفت و گوهایی انجام داده است.

'شهرام اقبال زاده' مترجم حوزه ادبیات کودک و نوجوان معتقد است حوزه فرهنگ در کشور مغفول مانده و ادبیات کتاب نیز در این میان مظلوم ترین حوزه ها است.

وی، وضعیت ادبیات کودک در کشور راضی کننده ندانست و گفت: از شمارگان کم کتاب گرفته تا وضعیت اقتصادی نویسندگان هیچکدام مطلوب نیست.

اقبال زاده با تاکید بر اینکه کشور ما دارای جمعیت جوانی است گفت: داشتن شمارگان هزار تا یک هزار و پانصد نسخه برای این حوزه فاجعه است ، پیش تر، شمارگان به ده هزار جلد می رسید و باید با توجه به افزایش جمعیت این میزان نیز افزایش پیدا میکرد اما متاسفانه روند نزولی دارد.

وی گفت‌: نمی توان اقدامات مثبت را هم در این حوزه که به همت انجمن نویسندگانی کتاب کودک و کانون پرورش فکری صورت گرفته نادیده گرفت اما باید به آن بیشتر توجه شود.

این مترجم کتاب کودک ونوجوان ممیزی کتاب ، کندی روند صدور مجوز ، تبعیض در خرید برخی کتابهای خاص و توجه به برخی ازنویسندگان را عامل افت کیفی و کمی در این حوزه دانست و گفت : این مسائل باعث از بین رفتن تلاشهای چند ساله نویسندگان می شود و گاه فرد را از دایره کاری دلسزد و به سایر حوزه ها سوق می دهد.

وی در پاسخ به سوال دیگر ایرنا مبنی بر پیشی گرفتن آثار ترجمه ای بر تالیفی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان گفت‌: چند سالی است که برخی تلاش می کنند این دو را در تقابل با یکدیگر قرار دهند ، ادبیات جدید امروز تحت تاثیر ترجمه است اگر تالیفات این حوزه کم است ضعف در دانش و خلاقیت و کم خوانی ماست نه پرداختن به بحث ترجمه .

وی بهترین راهکار را برای ارتقا آثار ادبی حوزه کودک ونوجوان برطرف ساختن موانع موجود بر سرراه نویسندگان و دغدغه های آنها و توجه بیشتر مسوولان به حوزه فرهنگ دانست.

* وجود رقیب دولتی عمده ترین مشکل نشر کتاب کودک است

' محسن طائب 'مدیر انتشارات پیدایش درحوزه کتاب کودک و نوجوان عمده ترین مشکل این حوزه را وجود رقیب دولتی در کنار بخش خصوصی عنوان کرد و افزود: این رقیب با سرمایه دولتی در کنار بخش خصوصی فعالیت می‌کند که باعث ایجاد مشکلات می شود.

وی در مورد مشکلات حوزه نشر کودک گفت‌: ممکن است این رقابت در حوزه کتابهای کمک درسی و یا نشر بزرگسال اینگونه نباشد ،برای مثال در حوزه کودک ما با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و چندین ناشر قدرتمند روبه رو هستیم که پا به پای بخش خصوصی رقابت می‌کنند با این تفاوت که بخش خصوصی باید تمام تلاش خود را برای رساندن کتاب به دست مخاطب بکار گیرد اما نشر دولتی به بخش فروش کاری ندارد چرا که سرمایه آن تضمین شده است.

این ناشر کتاب حوزه کودک در مورد راهکار این مساله گفت‌: دولت باید از صنعت نشر حمایت کند ،اما به جای اینکه دولت بودجه را به صورت یارانه به مردم بدهد تا مستقیم و با درصد بالا کتاب بخرند باید آن را متمرکز کند و فروشگاه‌های بزرگ برای عرضه مستقیم کتاب ایجاد کند.

* نبود ویترین مناسب جدی ترین مشکل در حوزه کتاب کودک است

' محمد طوسی 'نایب رییس انجمن فرهنگی ناشران با انتقاد از روشهای توزیع کتاب، نبود ویترین مناسب برای دسترسی آسان به کتاب را مهمترین مشکل در حوزه کتاب کودکان و نوجوانان عنوان کرد.

وی با بیان اینکه شمارگان کتاب در کشور به ویژه در حوزه کتاب کودک و نوجوان پایین است، افزود: دیدن کتاب در سطح، راه مناسبی برای ارائه و همچنین خرید کتاب در این حوزه است ، مخاطب با دیدن کتاب به راحتی به آنچه که نیاز دارد دسترسی پیدا می کند.

وی در مورد آمار کتابهای تالیفی نسبت به ترجمه در حوزه کودکان گفت: بر اساس آمار ارائه شده متاسفانه ترجمه در این حوزه از تالیف پیشی گرفته که مسائل اقتصادی در آن دخیل است، تصویر در کتاب برای جذب مخاطب کودک اهمیت فراوانی دارد اما هزینه بر است به همین علت و برای کاهش هزینه بسیاری از ناشران به چاپ آثار ترجمه ای روی می آورند.

* خانواده ها می توانند احساس نیاز به کتاب را در کودک از سالهای اولیه زندگی ایجاد کنند

'آرمان آرین ' نویسنده و فیلمنامه نویس نیز عمده دلایل بی علاقگی کودکان نسبت به کتاب را فرهنگ برخی از خانواده ها و بی توجهی نهادهای آموزشی عنوان کرد و افزود : وقتی کودکان جامعه ای کتابخوان نیستند این امر به خانواده و نهادهای اموزشی بر می گردد.

وی افزود‌: کودکان الگو بردار خانواده هستند وقتی در خانه ای زمانی برای مطالعه و یا جایی برای نگهداری کتاب نیست چطور می توان انتظار فرزندانی کتابخوان داشت.

آرین در پاسخ به این سوال که رسانه های دیجیتال و بازیهای رایانه ای زمان مطالعه را از کودکان گرفته است، گفت‌: با این موضوع مخالفم ، در کشورهای دیگر بیش از ما به بحث استفاده از رسانه های دیجیتال و بازیهای رایانه ای پرداخته می شود اما هیچ چیز جای مطالعه را از آنان نمی گیرد، ریشه های فرهنگی و سو مدیریت در خانواده ها و نهادهای آموزشی است که سبب شده وقتی به مطالعه اختصاص داده نشود .

وی بهترین راهکار را ایجاد نیاز به مطالعه و خرید کتاب از سوی والدین و همچنین ایجاد فضا و زنگ مطالعه در کشور دانست و گفت: همانطور که به غذای جسم توجه می کنیم باید غذای روح را مد نظر قرار دهیم ، فرهنگ سازی از سوی متولیان امر نیز به این مهم کمک شایانی خواهد کرد.

پرداختن به برخی مشکلات حوزه ادبیات در زمانهای خاص مثل روز جهانی کتاب کودک یا نمایشگاههای کتاب اگر چه نمی تواند راهشگا باشد اما تلنگری برای مسوولان فرهنگی کشور است تا شاید بتوانند بیش از پیش به آن توجه و موانع موجود را برطرف سازند.

روز جهانی کتاب کودک در دوم آوریل مصادف با ۱۴ فروردین در زادروز 'هانس کریستین اندرسن' نویسنده ادبیات کودک گرامی داشته می شود.پیام‌های روز جهانی کتاب کودک را هر سال یکی از پدیدآورندگان یکی از شاخه‌های ملی در دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان منتشر می‌کنند.

روز جهانی کودک از سال ۱۳۴۹ در ایران به رسمیت شناخته شده است و وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۳۵۰ روز ۱۴ فروردین ماه را روز جهانی کتاب کودک نامیده است ، ایران در سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۲) برگزار کننده این مراسم بود.

امسال هم کشور استونی میزبان این مراسم است و شعار این روز را با عنوان 'کتاب‌ها یاد آورند!' به همت شاخه ملی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان انتخاب شده است . این شعار برروی پوسترهای این روز نیز چاپ شده است .

نویسنده پیام امسال' آینو پرویک 'و طراح پوستر آن 'یوری میلدبرگ 'است. در پیام امسال، نویسنده اهل استونی از داستان‌ و تاریخ می‌گوید، از این که تاریخ بر اساس سندها نوشته می شود؛ سندهایی که در آنها هیچ نشانی از زندگی مردم نیست. پرویک از تاریخی می‌گوید که روایتگر زندگی مردم در زمان‌های گذشته است؛ تاریخی که تنها در کتاب‌های داستان می‌توان پیدا کرد.

پیام امسال به داستان‌هایی اشاره می‌کند که زندگی گذشتگان را آن طور که واقعا بوده پیش چشم ما زنده می‌کنند و کتاب‌ها یادآور گذشته‌ها هستند.

شورای کتاب کودک امسال و اعضای انجمن نویسندگان کودک و نوجوان برنامه هایی ویژه به مناسبت این روز و با حضور صاحب نظران برگزار خواهند کرد.

پرداختن به تاریخچه روز جهانی نوروز و سنت های مربوط به آن در آثار تصویرگران ایران و جهان از جمله ازین برنامه ها است.