سال اول زندگی نوزاد، مشکلات و بیماری‌ها

شهرزاد: سال اول زندگی نوزاد و به خصوص ماه‌های اول، ممکن است مشکلات زیادی وجود داشته باشد که موجب نگرانی والدین و آزار کودک شود. در این میان برخی مشکلات حاد است و باید برای حل آن‌ها به پزشک مراجعه کرد.

بیماری‌هایی مانند آسم، عفونت ادراری، اگزما، پایین نیامدن بیضه، کلاب فوت یا پا چنبری بودن جزو مشکلاتی هستند که باید از همان روزهای اول تولد تحت نظر پزشک درمان شوند اما مشکلات ساده‌تری هم هستند که پدر و مادر را نگران می‌کنند، در صورتی که می‌توان آن‌ها را جزو مسائل طبیعی نوزادی قلمداد کرد، مشکلاتی که بعد از مدتی خودشان از بین می‌روند یا با کمی مراقبت حل می‌شوند.

بسته بودن مجاری اشکی

اشک از گوشه چشم توسط یک مجرای نازک به داخل بینی تخلیه می‌شود، این مجرای اشکی در بعضی نوزادان، بعد از تولد بسته است یا به طور کامل شکل نگرفته است. به همین دلیل نوزاد در روزهای اول زندگی مدام اشک‌ریزی دارد و حتی زمانی که گریه نمی‌کند نیز اشک از چشمانش خارج می‌شود. ممکن است همراه با این اشک‌ریزی گوشه چشم نوزاد نیز تورم و قرمزی داشته باشد که عفونی شود و ترشحات زرد رنگی از چشمی که مجرای اشکی‌اش بسته است، خارج شود. در بیشتر مواقع با رسیدن به یک سالگی این مجرا خودبه‌خود باز می‌شود و پزشک تنها به مادر یاد می‌دهد که هنگام شیردادن یا هنگام در آغوش گرفتن نوزاد با انگشت کوچک آرام گوشه چشم و کنار بینی را ماساژ دهد تا اشک تخیله شود. تنها در صورتی که مجرا خودبه‌خود باز نشود یا کودک دچار عفونت‌های مکرر شود، اقدامات بیشتری توسط پزشک برای درمان انجام خواهد شد.

کرادل کپ

کرادل کپ یا پوسته‌ریزی سر نوزاد، در ماه‌های اول، بیش از آن‌که برای نوزاد ناراحت کننده باشد برای والدین آزاردهنده به نظر می‌رسد. اگرچه این پوسته‌ریزی شدید به نظر می‌رسد اما مشکل چندان حادی نیست. کرادل کپ معمولا به تدریج از بین می‌رود. اگر احساس می‌کنید این خشکی و پوسته‌ریزی، کودک‌تان را اذیت می‌کند، می‌توانید با درمان‌های خانگی ساده آن را کنترل کنید. ماساژ روغن بچه روی پوست سر و شانه کردن سر با برس نرم آغشته به روغن برای کندن پوسته‌ها می‌تواند ظرف مدت کوتاهی کرادل کپ را درمان کند. موارد شدیدتر را باید با شامپوهای مخصوص و طی چند هفته درمان کرد. اگر کرادل کپ شدید و خارش‌هایش آزاردهنده به نظر می‌رسد، بهتر است با پزشک متخصص اطفال در مورد آن مشورت کنید. گاهی علاوه بر پوسته‌ریزی سر، در بقیه بدن نوزاد هم ممکن است پوسته‌ریزی و خارش دیده شود.

ریزش مو

ریزش مو در دوران نوزادی انواع مختلفی دارد، شایع‌ترین نوع ریزش مو آلوپشی کششی است ( تراکشن آلوپشیا ) که به خاطر سابیده شدن سر نوزاد به بالش یا سطحی که روی آن خوابیده است به وجود می‌آید. در اثر این سایش پوست لطیف سر نوزاد آسیب می‌بیند و موهای آن قسمت از سر می‌ریزد و همین ممکن است باعث نگرانی والدین شود. این قسمت از سر ممکن است شبیه کچلی به نظر برسد اما اصلا جای نگرانی نیست. با نشستن نوزاد، شروع به حرکت کردنش و زمانی که فشار از یک نقطه خاص سر برداشته شود، موهای این قسمت از سر دوباره شروع به رشد می‌کند. یک نوع ریزش موی دیگر هم در همان هفته‌های اول نوزادی وجود دارد که طی آن نوزاد بیشتر موهای نرم دوران جنینی را از دست می‌دهد اما بعد از چند ماه به تدریج شروع به رویش موهای بالغ و طبیعی می‌کند.

آکروسیانوز

سیانوز محیطی یا سیانوز اندام‌ها به حالتی گفته می‌شود که انگشتان دست و پای نوزاد تیره رنگ و گاهی به رنگ آبی تیره می‌شود. به طور طبیعی والدین انتظار دارند پوست نوزادشان صورتی باشد، رنگ صورتی پوست قاعدتا نشانه سلامت نوزاد و اکسیژن‌رسانی طبیعی بدن نوزاد است اما گاهی هم والدین به پزشک مراجعه می‌کنند و می‌گویند که دست و پای نوزادشان کبود شده است. باید توجه داشت که آبی بودن انگشتان نوزادان می‌تواند کاملا طبیعی باشد و در ماه‌های اول زندگی که هنوز توان اکسیژن‌رسانی ریه‌ها به حداکثر نرسیده این مسئله امری طبیعی است. سیانوزی که می‌تواند نشانه بیماری باشد سیانوز مرکزی و کبود شدن سینه، لب‌ها یا زبان نوزاد است که ممکن است به خاطر مشکلات مادرزادی قلبی عروقی یا مشکلات تنفسی باشد.

فتق نافی

بعد از تولد نوزاد، ممکن است به خاطر ضعف جداره شکم در ناحیه ناف، نوزاد دچار فتق نافی شود. این فتق به صورت برجسته شدن ناف یا حتی بیرون زدن یک بخش از بافت شکم از ناحیه ناف خود را نشان دهد، حالتی که با گریه کردن نوزاد و افزایش فشار شکمی بیشتر هم می‌شود و دوباره با آرام شدن نوزاد به جای اولش بازگردد. این مسئله مخصوصا زمانی که فتق بزرگ باشد می‌تواند باعث نگرانی والدین شود. در حالی که در اغلب موارد فتق نافی مسئله مهمی نیست و بیشتر اوقات خودبه‌خود و با بزرگ شدن نوزاد از بین می‌رود. اگرچه توصیه می‌شود فتق‌های نافی که تا ۴ سالگی کودک از بین نرفته‌اند توسط جراحی ترمیم شوند اما به طور کلی در مورد همه فتق‌های نافی پزشک تا ۴ سالگی کودک برای درمان صبر می‌کند.

کولیک

دردهای کولیکی شکم معمولا از هفته دوم تولد شروع می‌شود. این دردهای شکمی باعث می‌شود نوزاد به شدت و به مدت طولانی حتی گاه تا ۳ ساعت گریه کند. گریه‌ها ممکن است والدین را به این گمان بیندازد که نوزاد مشکل خاصی دارد در صورتی که این دردها در حوالی ۱۰ هفتگی شدت بیشتری پیدا می‌کنند و حداقل ۳ روز در هفته باعث آزار نوزاد می‌شوند. نوزاد در این حالت ممکن است دست‌هایش را مشت کند و پاهایش را داخل شکمش جمع کند.

کولیک درمان خاصی ندارد و باید تنها به والدین اطمینان داد که این مشکل با رشد نوزاد و رسیدن به ۱۶ هفتگی از بین می‌رود. در زمان دردهای کولیکی، بهتر است والدین نوزاد را در آغوش بگیرند و در یک اتاق تاریک و ساکت راه بروند تا نوزاد آرام شود. غذا دادن به نوزادانی که کولیک دارند هم باید در محیطی آرام و بدون تحریک‌های بیرونی انجام شود. تماس بدنی مادر با نوزاد می‌تواند باعث آرام شدن نوزاد شود. به والدین گفته می‌شود اصلا از این موضوع که نوزاد حتی ۱۰ دقیقه پشت سر هم گریه کند نباید ناراحت باشند و تنها باید سعی کنند با درآغوش گرفتن نوزاد او را آرام کنند. شربت‌های گریپ میکسچر هم برای آرام کردن نوزاد مفید است.

برفک

برفک دهان در نوزادان به خاطر پایین بودن سطح ایمنی در هفته اول تولد به وجود می‌آید. این مشکل به خاطر رشد قارچ در دهان نوزاد است. پلاک‌های سفید رنگی که سطح داخلی دهان و زبان نوزاد را می‌پوشاند و با کنده شدن حتی ممکن است خونریزی کند، نشانه این بیماری هستند. برفک دهان به راحتی و با استفاده از داروی نیستاتین درمان می‌شود. برای نوزادانی که شیر مادر می‌خورند باید پستان مادر و لباس زیر مادر هم با داروی نیستاتین یا جوش شیرین تمیز شود تا جلوی آلودگی مجدد گرفته شود.

ریفلاکس

بالا آوردن شیر یا ریفلاکس شایع‌ترین مشکل دوران نوزادی است که دیگر حتی از نظر والدین هم مشکل تلقی نمی‌شود. به دلیل تکامل نیافتن سیستم عصبی نوزاد دریچه معده به مری گاهی شل می‌شود و نوزاد شیری را که خورده بعد از مدتی برمی‌گرداند. ریفلاکس تا زمانی که نوزاد شما به طور طبیعی غذا می‌خورد و وزن می‌گیرد جای نگرانی ندارد. در صورتی که نوزاد بعد از به وجود آمدن ریفلاکس، دچار سرفه شد یا مشکلات تنفسی پیدا کرد، باید به پزشک مراجعه کرد. برای کنترل ریفلاکس باید شیردهی را به مقادیر کم و دفعات زیاد انجام داد و نباید موقع شیردهی یا بعد از آن به شکم نوزاد فشار وارد کرد.

زخم پوشک ( دایپر راش)

زخم پوشک یا راش ناشی از بستن پوشک التهاب پوستی است که به صورت قرمز شدن شدید و پوسته‌ریزی یا حتی زخم شدن در محل پوشک خود را نشان می‌دهد. این مشکل به دلیل واکنش حساسیتی به جنس پوشک، مواد موجود در ادرار یا مدفوع یا بسته بودن محیط پوشک به وجود می‌آید. دایپر راش ممکن است ظاهر بسیار بدی داشته باشد و موجب اضطراب والدین شود در حالی که برخلاف ظاهر آن این قرمزی چندان مشکل حادی نیست. زخم پوشک را می‌توان با کرم‌های مخصوص و در ۳ تا ۴ روز درمان کرد. در صورتی که عفونت میکروبی یا قارچی روی این زخم اضافه شده باشد باید داروی لازم توسط پزشک تجویز شود تا به صورت موضعی مصرف شود. برای جلوگیری از این مشکل هم باید نوزاد تنها با صابون ملایم بعد از دفع مدفوع شست‌وشو شود. در موارد دیگر تنها آبکشی ساده کافی است، تا جایی که می‌شود باید نوزاد را بدون پوشک نگهداری کرد یا پوشک را باز کرد تا بدن نوزاد هوا بخورد و به سرعت بعد از دفع ادرار یا مدفوع و کثیف شدن پوشک آن را تعویض کرد.