تغذیه کودک از ۶ تا ۱۲ ماهگی، چی باشه؟

نی نی بان: کتاب تغذیه شیرخواران از ۶ تا ۱۲ ماهگی: تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماه اول زندگی ،برای رشد و تکامل شیر خواران کافی است.،و در این مدت شیرخوار به ماده غذائی دیگری نیاز ندارد.

۱.تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماه اول زندگی ،برای رشد و تکامل شیر خواران کافی است. در این مدت شیرخوار به ماده غذائی دیگری نیاز ندارد.

۲.شیر مادر حاوی مقادیر کافی آب است.لذا دادن آب به شیرخوار تا قبل از شروع غذای کمکی لازم نیست، و حتی در فصول گرم سال و در مناطق گرمسیری،شیر خوار تا شش ماهگی نیاز به آب ندارد.

۳.قطره D+A (ترجیحا) و یا مولتی ویتامین به میزان ۲۵ قطره روزانه از روز چهاردهم بعد از تولد و تا دو سالگی توصیه می شود.

۴.منظور از تغذیه تکمیلی، برنامه ریزی صحیح برای شروع و تداوم غذاهای کمکی از شش ماهگی است.در واقع از این زمان به بعد شیر مادر به تنهایی نیاز های شیرخوار را بر آورده نمی کند، و بایستی تغذیه تکمیلی شروع شود. اگرچه در بعضی شیر خواران،تغذیه با شیر مادر تا پس از شش ماهگی نیز کافی به نظر می رسد، ولی به منظور آموزش صحیح و مناسب تغذیه شروع تغذیه تکمیلی در همه شیرخواران، در این زمان توصیه می شود.

۵.بطور معمول قطره آهن خوراکی از شش ماهگی آغاز می شود ،هر چند بعضی ازپزشکان معتقدند بایستی آهن از زمانی که وزن شیر خوار به دو برابر وزن تولد میرسد،شروع شود.بهتر است قطره آهن در عقب زبان ریخته شود و بعد از آن مقدار کمی آب جوشیده خنک شده( یا آب میوه بعذ از هشت ماهگی) داده شود . اگر شیرخوار دندان در آورده است دندان ها را بایستی با مسواک بدون خمیر دندان ویا با پارچه تمیزو یا گوش پاک کن مرطوب پاک کرد.قطره آهن تا دو سالگی توصیه می شود.

6.غذای خانواده از حدود ده ماهگی شروع می شود.این فاصله چهار ماهه، از شروع تغذیه تکمیلی تا شروع غذای خانواده،فرصتی است که شیرخوار یاد می گیرد که چگونه ابتدا تغذیه را با غذاهای نرم تحمل کند و سپس که تدریجا غلظت و حجم غذا افزایش می یابد ،رفته رفته بلعیدن و جویدن هماهنگ رایاد بگیرد،تا بتواند در ده ماهگی غذای خانواده را بخورد.

7.بعضی از خانواده ها علاقه دارند،غذاهای طعم دار ودارای ادویه را قبل از ده تا دوازده ماهگی وحتی گاهی درسه یا چهار ماهگی به شیرخوار خود بچشانند و معتقدند با این روش شیرخوا ر آمادگی دریافت غذای خانواده را پیدا می کند. ولی این دسته از والدین باید بدانند که شروع زودرس غذاهای ادویه دار سبب میشود شیرخوار میلی به غذاهای بی نمک و بدون طعم را در شش ماهگی نداشته باشد و غذا های مثل سوپ بی نمک وفرنی را پس بزند،علاوه بر این ممکن سبب آلرژی وحساسیت های غذائی شود.

8.شروع زودرس غذاهای کمکی قبل از شش ماهگی سبب کاهش رغبت شیرخوار به شیر مادر می شود وشیرخوار را از مزایای شیر مادرمحروم می کند.در ضمن به علت عدم آمادگی دستگاه گوارش وسیستم ایمنی احتمال بروز آلرژی و نیز عفونت و اسهال افزایش می یابد.البته ممکن است گاهی اوقات با نظر پزشک تغذیه در برخی نوزادان زودتر ویا دیرتر از موعد شروع شود.

9.اگر غذای کمکی دیرتر از موعد شروع شود،تمایل کودک به غذاهای جامد کاهش می یابد وممکن است سبب کمبود بعضی از املاح مثل روی وآهن شود.

10.بعضی کودکان طی هفته های اول شروع غذای کمکی، تمایلی کمتری به غذاهای کمکی نشان می دهند. اگر شیرخوار در این مدت شیر مادر را بخورد،جای نگرانی نیست.

11.غذاهای کمکی خانگی نسبت به غذاهای کمکی تجاری ارجحیت دارند. زیرا غذا های تجاری اغلب گران هستند و سلامت مواد اولیه آنها مورد تردید است،و چون اغلب مخلوطی از مواد غذائی هستند،احتمال آلرژی به آنها زیاد است.

12.مادر بایستی قبل از تهیه غذا و نیز قبل از شروع تغذیه شیرخوار دستها ی خود را با آب و صابون بشوید و دست وصورت شیر خوار را نیز بشوید.

13.سعی شود به اندازه نیاز روزانه ،غذا تهیه شود،واگر بیشتر ازمصرف هر وعده باشد مابقی غذا در داخل یخچال برای 24 ساعت و حداکثر48 ساعت نگهداری شود.

14.تغذیه شیرخوار بایستی در محیطی آرام وراحت ودر عین حال با صبر وحوصله صورت گیرد. می توان هنگام تغذیه برای کودکان صحبت کرد شعر وترانه خواند،لبخند زد. ودر مجموع تجربه ای لذت بخش و توام با شادی برای شیرخوار بوجود آورد.

15.بهتر است کودک در حالت نشسته و در مقابل مادر (یا پرستار کودک)قرار گیرد تا احتمال خفگی کمتر شود. در شیرخوارانی که قادر به نشستن نیستند می توان شیرخوار رابا کمک بالش یا متکا در حالت نشسته قرار داد.می توان از صندلی های مخصوص تغذیه استفاده کرد.

16.از تغذیه شیرخوار در حالت خواب آلود و یا در وضعیت درازکش جدا پرهیز شود.

17.از تغذیه با اصرار و زور جدا پرهیز شود. در مواردی که شیرخوار تمایلی به خوردن ندارد، باید به او فرصت داده شود و 1 تا 2 ساعت بعد مجددا تغذیه را شروع کنیم.

18.اگر شیر خوار از خوردن غذا روگردان است، می توان با تغییر در ظاهر یا قوام و رعایت تنوع واستفاده از برخی ادویه جات مجاز برای این سن(مثل زرد چوبه) ویا چاشنی ها (مثل آب لیمو شیرین یا آب نارنج تازه یا آب هویج) وسبزی های خشک سابیده شده کودک را برای خوردن غذا تشویق نمود.

19.اگر کودک از خوردن غذائی امتناع می کند،می توان 1تا 2 هفته بعد مجدد آن غذا را امتحان کرد.

20.عوض کردن محیط ، عوض کردن فرد تغذیه کننده (مثلا مادر بزرگ یا پدر بزرگ و یا خاله) استفاده از موزیک،شعر های کودکانه یا قصه و یا حتی بازی های کودکانه متناسب با سن و در مجموع ایجاد محیطی شاد و فرح بخش رغبت شیر خوار را به غذا بیشتر کرد.

21. از حدود 9 تا 10 ماهگی کودک تمایل دارد ،با دست خود غذا را بردارد. باید این اجازه را به کودک داد،ولی نباید هیچگاه هنگام تغذیه او را تنها گذاشت.

22.بهترین زمان برای شروع تغذیه (بخصوص در ماههای اول شروع تغذیه)، بعد از خوردن شیر مادر و یا اندکی بعد از آن است.اگر این فاصله زیاد شود، شیر خوار وعده بعدی شیر را نمی خورد ویا به سختی می خورد.

23.بهترین غذائی که برای شروع تغذیه توصیه می شود فرنی است.روز های اول فرنی را با 1 تا 2 قاشق مربا خوری شروع می کنیم و سپس بر اساس میل شیرخوار روزانه 1 تا 2 قاشق مربا خوری اضافه کرد.با این کار کودک تدریجا تغذیه با قاشق را می آموزد. می توان تدریجا حجم را طی یک هفته تا ده روز تا 8 تا 10 قاشق مرباخوری رساند.بهتر است در ابتدا این میزان در 1یا2 وعده داده شود. در هفته اول شروع تغذیه می توان در ابتدا یا بعد از فرنی ، به شیرخوار حریره بادام داد. بادام درختی بر خلاف بادام زمینی یا بادام هندی حساسیت زائی کمی دارد و غذای مناسبی برای کودک است.

24. در بعضی کودکان که بنظر می رسد فرنی یا حریره بادام دوست ندارند،می توان یک حلقه موز و یاتکه سیب را رنده نمود وبه فرنی یا حریره بادام اضافه کرد.

25.ممکن است در ابتدا شیرخوار ،غذا را با زبانش به بیرون پس بزند،این به معنی عدم تمایل کودک نیست،بلکه کودک هنوز تغذیه با قاشق مرباخوری را خوب یاد نگرفته است.

26.به هیچ وجه نباید غذا را با بطری به شیر خوار داد، زیرا در این صورت کودک تغذیه با قاشق را یاد نمی گیرد و در سال های بعد تغذیه کودک با مشکل همراه است.

۲۷.بایستی بین شروع یک ماده غذائی تا ماده غذائی جدید حداقل ۳ تا ۴ روز قاصله گذاشت،تا اگر حساسیت به ماده غذائی وجود دارد مشخص شود علت کدام ماده غذائی است.

۲۸.استفاده از مخلوط کن یا آسیاب برقی توصیه نمی شود، زیرا سبب نرم شدن بیش از حد غذا می شود وکودک مهارت جویدن را فرا نمی گیرد ودر آینده از پذیرش غذاهای معمولی خودداری می کند. برای نرم کردن غذا باید از پشت قاشق یاگوشت کوب فلزی استفاده کرد.بهتر است گوشت را در تکه های ریز ویا به صورت چرخ کرده تهیه کرد،تا پختن آنراحت تر وخوردن آن آسان تر باشد.

۲۹.با شروع تغذیه تکمیلی،دادن آب جوشیده خنک شده توصیه می شود.(جوشاندن آب لوله کشی به مدت دقیقه کافی است.آب معدنی در شیرخواران توصیه نمیشود،زیرا املاح موجود در آن مناسب نوزاد نیست.
30.بهتر است هنگام تهیه غذای کمکی از ادویه جات استفاده نشود،ولی اگر کودک از خوردن امتناع کرد،می توان از ادویه جات یا چاشنی ها مثل آب لیمو ترش یا آب نارنج به مقدار خیلی کم و یا کمی نمک بهره گرفت.

31. در هفته دوم سوپ به رژیم غذای کودک اضافه می شود.سوپ نیز بهتر است با 1 تا 2 قاشق مربا خوری شروع شود،و روزانه 1 تا 2 قاشق مرباخوری اضافه ،تا نهایت به 10 قاشق برسد. سوپ بهتر است در وعده ظهر و فرنی یا حریره بادام در وعده صبح داده شود. در ابتدا سوپ به صورت مخلوطی از برنج و گوشت(ماهیچه گوسفندی یا گوشت چرخ کرده گوسفندی و یا سینه یا ران مرغ ) و با غلظتی مشابه ماست،تهیه می شود و تدریجا هویج و یکی از انواع سبزی ها به آن اضافه می شود. جعفری،گشنیز،شوید،کرفس، کدو خورشتی یا حلوائی ،لوبیا و یا سیب زمینی را می توان به تناوب استفاده کرد.

32.در هفته سوم ،وعده های غذا به سه بار افزایش می یابد و پوره سیب زمینی یا پوره هویج شروع می شود.بهتر است پوره در وعده عصر داده شود.برای نرم کردن پوره، می توان از شیر مادر، شیر پاستوریزه ،کره ،کمی آب مرغ ویا آب گوشت استفاده کرد. در هفته چهارم غذا های سه هفته قبل با غلظت ودر صورت امکان حجم بیشتر داده می شود.

33.برای افزایش انرژی غذاهای کمکی مثل پوره،حریره ،سوپ ویا آش می توان یک قاشق غذاخوری روغن مایع (زیتون) یا کره و یا خامه به آن اضافه کرد.

34. در ماه دوم تغذیه می توان غلظت سوپ را بیشتر کرد. زرده تخم مرغ،جگر،ماست، پنیر کم نمک پاستوریزه، خرما،میوه(موز و سیب ) و یا آب میوه را می توان به رژیم غذائی اضافه کرد. تعداد وعده های غذا 3 بار در روز است، ولی اگر کودک مایل باشد می توان 1تا2 میان وعده را اضافه نمود.مقدار غذای هر وعده،10 قاشق مربا خوری است که در پایان ماه می توان بر حسب میل شیرخوار آن را تا15 قاشق مرباخوری اضافه کرد.

35. زرده تخم مرغ بایستی کاملا پخته و سفت شود.و روز اول به اندازه یک نخود از تخم مرغ را بامقدار کمی شیر مادر یا آب جوشیده،نرم وبه شیرخوار می دهیم.تدریجا مقدار زرده تخم مرغ را زیاد می کنیم.معمولا روزانه نصف زرده تخم مرغ توصیه می شود ولی کودکانی که زرده تخم مرغ را دوست دارند وبه غذاهای دیگر کمتر تمایل دارند،میتوان یک زرده کامل را روزانه توصیه نمود. می توان در کودکانی که به زرده تخم مرغ بی میل هستند،زرده تخم مرغ را در سوپ رنده کرد. اگر زرده تخم مرغ خوب مخلوط شده و به صورت نیمرو کاملا پخته شود بلا مانع است.از دادن تخم مرغ به صورت نیم پز و عسلی به شیرخوار پرهیز شود.

36.بهتر است هفته ای یک بار،بجای گوشت از جگر سالم گوسفند استفاده کرد.نباید جگر را بصورت کبابی به شیر خوار داد.

37.در ماه دوم تغذیه می توان بلغور،جو،عدس ویاماش را به سوپ اضافه کرد.

38. شروع میوه جات از اواسط ماه هشتم توصیه می شود میوه ها باید نرم و رسیده باشند. در این زمان سیب،موز ،هلو ،گلابی ،آلو ،زرد آلو،طالبی ،گرمک و هندوانه را می توان به رژیم غذائی اضافه کرد.

39. آب میوه های طبیعی بایستی در منزل تهیه شود و از مقدار کم شروع و تدریجا افزایش می یابد و تا حداکثر 30 تا 60 سی سی توصیه می شود.آب میوه های سنتتیک وتجاری توصیه نمی شود.

40. ماست را می توان جداگانه و یا همراه با غذا به شیرخوار داد .ماست از یک قاشق مربا خوری شروع و کم کم اضافه می شود.همچنین می توان پنیر کم نمک را رنده و داخل سوپ اضافه کرد.

41.خرما یا رطب پوست کنده و بدون هسته بعد از غذا و بعنوان دسر لذت بخش است.

42.از ماه نهم کودک این مهارت راپیدا می کند که با دست خود غذا را بخورد. در این زمان ضمن اینکه این اجازه را به کودک میدهیم تا با انگشت تکه های غذا را بر دارد، بایستی مراقب شیرخوار نیز باشیم.

43.در ماه های نهم ودهم کودک می تواند غذاهای غلیظ تر مثل حلیم وپلو را بخورد.در این زمان اضافه کردن ذرت،نان ،ماکارونی ،رشته فرنگی ویا سایرحبوبات (بجز نخود ولپه) بلا مانع است.

44.بهتر است پلو بصورت کته( کته مرغ یا ماهیچه)داده شود.می توان از آب گوشت یا مرغ و یا ماست برای نرم کردن ان استفاده کرد.

45.دادن تکه های از نان یا بیسکویت جهت افزایش مهارت جویدن وبلعیدن هماهنگ ، توصیه می شود ولی بایستی مواظب شیرخوار باشیم تا تکه های نان یا بیسکویت سبب خفگی کودگ نشود.در صورت بروز چنین مشکلی بایستی سریعا کودک را به روی شکم بر گردانیم طوری که دستهای مادر یا پدر زیر شکم کودک قرار گیرد و با کف دست دیگر روی پشت شیرخوار بزنیم تا غذا وارد محوطه دهان کودک شود ،سپس آن را خارج کنیم.

46. در ماههای 11و 12 افزایش غلظت وقوام وتنوع غذا ها به مهارت جویدن وبلع کودک کمک می کند،بخصوص که اغلب شیرخواران در این زمان دو تا چند دندان دارند .وعده های غذائی به 4 وعده همراه با دو میان وعده افزایش می یابد.

47.در این ماهها میتوان از غذای خانواده استفاده کرد ولی بایستی قبل از اضافه کردن ادویه جات ونمک،غذای شیرخوار را جدا کرد و با نمک و ادویه جات کم آن را تهیه نمود.