رابطه عاطفی مادر با فرزند، چرا انقدر مهمه؟
پیوند و ارتباط بین شما و نوزادتان فوق‌العاده عمیق و بادوام است و در چند سال اولیه زندگی او توسعه پیدا می‌کند.
شهرزاد: پیوند و ارتباط بین شما و نوزادتان فوق‌العاده عمیق و بادوام است و در چند سال اولیه زندگی او توسعه پیدا می‌کند. این پیوند چنان رابطه منحصر به فردی ایجاد می‌کند که رشد نوزادتان را به دنبال خواهد داشت. این پیوند به شما انگیزه می‌دهد توجه بیشتری به نیازهای او نشان دهید. (نیمه شب برای شیردهی از خواب بیدار شوید، حواس‌تان به عوض کردن پوشک او باشد و معنای متفاوت گریه‌های او را درک کنید)
فرآیند پیوند و ارتباط با نوزاد به طور طبیعی هنگام مراقبت از او اتفاق می‌افتد اما همیشه آسان و عاری از استرس نیست. طبیعی است که ابتدا احساس عدم اطمینان، ترس و گسستگی به سراغ‌تان بیاید. با وجود این برای ساخت پیوندی مطمئن بین خودتان و نوزاد کارهای زیادی می‌توانید انجام دهید.
این پیوند نوعی ارتباط منحصر به فرد بین نوزاد و شما به عنوان نخستین مراقب و پرستار اوست. این رابطه غریزی شما را به سوی هم می‌کشاند تا مطمئن شوید نیازهای نوزاد بی‌دفاع و آسیب‌پذیرتان را برآورده می‌کنید. در سال 1990 اطلاعات فراوانی در این باره بدست آمد و مشخص شد این پیوند فاکتور کلیدی در رشد اجتماعی، روانی، جسمانی و هوش نوزاد به شمار می‌آید.
کیفیت این رابطه در میان افراد گوناگون متفاوت است. یک پیوند مطمئن، شالوده زندگی بهینه نوزاد در آینده (اشتیاق برای یادگیری٬ خودآگاهی سالم٬ اعتماد و توجه به دیگران) را می‌سازد. یک رابطه نامطمئن در رفع نیازهای نوزاد به بن بست می‌خورد و در آینده منجر به بروز سردرگمی و اختلال در یادگیری و ارتباط او با اطرافیان خواهد شد.
نکات:
- پیوند و ارتباط مادر با نوزاد به طور غریزی شکل می‌گیرد اما متاسفانه عشق به نوزاد به طور خودکار منجر به برقراری این پیوند نخواهد شد. این پیوند مطمئن از توانایی مادر برای کنترل استرس، رفع نیازهای نوزاد و موفقیت در حفظ آرامش او سرچشمه می‌گیرد.
- لازم نیست تمام مدت درصدد رفع نیازهای نوزادتان باشید تا بتوانید با او پیوندی مطمئن برقرار کنید. یک سوم همین مدت زمان یا کمی بیشتر برای ایجاد یک رابطه مطمئن کافی است. وقتی نوزادتان را بشناسید و به مرور زمان تجربه کسب کنید، با اطمینان بیشتری سرنخ‌ها و سیگنال‌های ارسالی از سوی او را شناسایی می‌کنید.
- بر خلاف باور عام، هر چه بیشتر نسبت به نیازهای نوزادتان واکنش نشان دهید، او در آینده کمتر لوس خواهد شد. پیوند با نوزاد حس اعتماد را به دنبال دارد و کودکانی که پیوندی مطمئن با والدین خود داشته‌اند، مستقل‌تر از سایرین خواهند بود.
- لازم نیست 24 ساعته کنار نوزادتان باشید تا با او ارتباط برقرار کنید. آنچه اهمیت دارد این است که کیفیت مدت زمان بودن در کنار او را افزایش دهید و او را مطمئن کنید که از اهمیت این پیوند و ارتباط آگاهی دارید.
- ارتباط یک جاده دوطرفه است که در آن نوزاد نیز مانند شما سرنخ‌های ارسالی را درک می‌کند.
پیوند مادر و نوزاد پیش از تولد آغاز می‌شود
در 3 ماهه پایانی حاملگی، نوزاد شروع به دریافت اطلاعات از محیط خارج از رحم مادر می‌کند. شما متوجه حرکات نوزاد می‌شوید و او نیز صدای شما را می‌شنود و استرس‌تان را درک می‌کند. لازم است آرامش خود را حفظ کنید و از سوی اطرافیان حمایت شوید تا از رابطه خود و نوزادتان در آینده بیشترین بهره را ببرید.
فرآیند برقراری پیوند با نوزاد دوجانبه و پویاست. هم شما و هم نوزاد در تبادل سرنخ‌های غیرکلامی شرکت دارید. حتی در چند روز اول زندگی نوزاد، او سرنخ‌ها، تن صدا، حرکات و عواطف شما را درک می‌کند و با گریه کردن، صدا درآوردن، حالات صورت و در نهایت لبخند زدن، خندیدن، اشاره کردن و حتی جیغ کشیدن برای شما سیگنال ارسال می‌کند.
شما نیز متقابلا او را تماشا می‌کنید، به صدایش گوش می‌دهید و نسبت به نیازهای او برای غذا، گرما و محبت واکنش نشان می‌دهید. پیوند بین شما و نوزادتان از همین ارتباط غیرکلامی حاصل می‌شود.
چرا پیوند با نوزاد تا این اندازه اهمیت دارد؟
پیوند مطمئن با نوزاد به او می‌آموزد که چگونه به شما اعتماد کند، احساسات خود را منتقل کند و در نهایت به اطرافیان نیز اطمینان داشته باشد. وقتی شما و نوزادتان با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنید، او یاد می‌گیرد که چگونه حس خوب و سالمی نسبت به خود داشته و بخشی از یک رابطه عاشقانه و دلسوزانه باشد.
پیوند مطمئن با نوزاد موجب توسعه حس مسئولیت‌پذیری و ارتباط در مغز او شده و این رابطه را رشد و توسعه دهد. این پیوند، اساس توانایی نوزاد در برقراری ارتباط سالم با دیگران خواهد بود. خصلت‌هایی که شما در دوران بزرگسالی به فراموشی سپرده‌اید مانند دلسوزی، درک، عشق و واکنش به دیگران نخستین چیزهایی هستند که نوزاد می‌آموزد.
زمانی که نوزاد رابطه مطمئنی با شما داشته باشد بهتر می تواند:
- روابط صمیمی و مثمر ثمر برقرار کند.
- تعادل عاطفی خود را حفظ کند.
- اعتماد به نفس و احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد.
- از بودن در کنار دیگران لذت ببرد.
- از حالت افسردگی و غم و غصه بیرون بیاید.
- احساسات خود را با دیگران قسمت کند و به دنبال جلب حمایت آنها باشد.
ارتباط با نوزاد برای شما هم مفید است
طبیعت، مادران را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده که درست مانند نوزاد از طریق این پیوند عشق را تجربه کنند. لذتی که هنگام برقراری ارتباط نوزاد بدست می‌آورید تاثیر بسزایی در تسکین خستگی ناشی از بی‌خوابی یا استرس‌های مراقبت از او دارد. این پیوند موجب آزادسازی اندورفین در بدن شما و در نتیجه به وجود آمدن انگیزه می‌شود، به شما انرژی می‌دهد و شادتان می‌کند. خلق یک رابطه مطمئن با نوزاد ممکن است نیازمند کمی تلاش و کوشش باشد اما پاداش نهایی برای هر دوی شما فوق‌العاده خواهد بود.
ارتباط با نوزاد با مراقبت شما از خودتان آغاز می‌شود
نوزادان باید در محیطی آرام و در هوشیاری کامل با شما ارتباط برقرار کنند. شاید کار دشواری باشد اما لازم است مراقب خودتان باشید تا ارتباط بین شما و نوزادتان شکل بگیرد.
- سعی کنید به اندازه کافی بخوابید: کمبود خواب می‌تواند شما را بد اخلاق٬ خسته و افسرده و زود رنج کند. بعضی از والدین نوبتی شب بیدار می‌مانند یا حداقل یک صبح در هفته تا ظهر می‌خوابند.
- حمایت اطرافیان را جلب کنید: مخصوصا در روزهای اول پس از تولد نوزاد، تا جایی که می‌توانید از همسر٬ اعضای خانواده و دوستان خود کمک بگیرید.
- برای تفریح خود برنامه‌ریزی کنید: مراقبت از نوزاد کار طاقت‌فرسایی است و کمی تفریح می‌تواند در نقش شما به عنوان پدر یا مادر تاثیر بسزایی داشته باشد. یک ساعت رفتن به کافی شاپ٬ قدم زدن٬ کلاس یوگا یا هر کاری که خودتان دوست دارید می تواند انرژی شما را تجدید کند.
آرامش در لحظات سخت
از انجا که نوزادان نمی توانند صحبت کنند٬ عادت دارند علائمی از اضطراب و استرس از خود نشان دهند. آنها برای آرامش به کمک های خارجی نیاز دارند. اما یک پدر یا مادر مضطرب می تواند استرس نوزاد را افزایش دهد و آرامش او را مشکل تر کند. در صورت امکان٬ اگر خودتان دچار استرس شده اید٬ سعی کنید پیش از برقراری ارتباط با نوزاد راهی برای بازگشت آرامش خود پیدا کنید.
- نفس عمیق بکشید: این یعنی اجازه بدهید نوزادتان یک دقیقه بیشتر گریه کند تا شما بتوانید پیش از بغل کردن و آرام کردن او چند نفس عمیق بکشید.
- همکاری کنید: فکر نکنید خودتان به تنهایی از عهده تمام کارها برمی‌آیید. سعی کنید فهرستی از کمک‌هایی که همسر، دوستان، اعضای خانواده یا حتی پرستار بچه می‌توانند به شما بکنند تهیه کنید تا گاهی آنها از نوزاد شما مراقبت‌های لازم را به عمل آورند.
- قدم بزنید: هوای تازه و تغییر منظره می‌تواند برای حال شما و نوزادتان معجزه کند. در لحظات سرشار از استرس سعی کنید محیط خود را تغییر دهید تا ببینید آیا این کار به آرام شدن خودتان و نوزاد کمک می‌کند یا خیر.
نکاتی برای برقراری ارتباط با نوزاد
پیوند مطمئن بین شما و نوزادتان یک شبه اتفاق نمی‌افتد و نیازمند همکاری پیوسته او و شماست. به مرور زمان، درک گریه‌های نوزاد، ترجمه سیگنال‌های ارسالی و واکنش به نیازهای او مانند غذا، خواب، محبت و آرامش آسان‌تر می‌شود. سعی کنید صبور باشید تا به تدریج درباره یکدیگر چیزهای بیشتری بیاموزید.
۱. یاد بگیرید سرنخ های خاص نوزاد را درک کنید
پدر و مادرهایی که چند فرزند دارند می‌دانند که فرمول مشخصی برای درک نیازهای یک نوزاد وجود ندارد. هر نوزاد از لحظه تولد، شخصیت و اولویت‌های خاص خودش را دارد. سیستم عصبی هر نوزاد نیز با دیگری متفاوت است. بعضی از نوزادان با شنیدن سر و صدا آرام می‌شوند و بعضی دیگر سکوت و آرامش را ترجیح می‌دهند. نکته این است که نیازهای نوزادتان را بشناسید و مطابق با آنها واکنش نشان دهید.
اگرچه ابتدا ممکن است تمام صداها و گریه‌های نوزاد شبیه هم به نظر برسند اما نوزادتان با اصوات و حرکات مختلف در حال برقراری ارتباط با شماست. خم کردن پشت، جمع کردن چشمها، گره کردن مشت، مالیدن چشمها، بیش فعالی یا حرکات پرهیجان، همگی علائم وضعیت خاص جسمی و روانی نوزاد شما هستند. وظیفه شما این است که مانند یک کارآگاه بفهمید نوزادتان سعی دارد به شما چه بگوید و بهترین واکنشی که می‌توانید به او نشان دهید چیست.
- به حالات صورت و حرکات نوزادتان نگاه کنید و به دنبال سرنخ باشید. به عنوان مثال اگر با حرکت بدن، حالت صورت و حرکات دست و پا به صدای شما واکنش نشان می‌دهد، می‌خواهد به شما بفهماند که سردش شده یا باید او را در آغوش بگیرید.
- با صداهایی که نوزاد در می‌آورد و معانی آنها آشنا شوید. به عنوان مثال، گرسنگی با گریه‌های کوتاه و کم صدا همراه است در حالی که نوزاد خستگی خود را با ناآرامی و ناله‌های بلند نشان می‌دهد.
- ببینید نوزاد از چه نوع لمس و تماسی لذت می‌برد و مقدار فشار خوشایندی که به بدن او وارد می‌کنید را شناسایی کنید. نوزاد تقریبا با هر تماس خود چیزی درباره زندگی می‌آموزد. هر چه ملایم‌تر او را لمس کنید، او دنیا را مکان آرام‌تری خواهد شناخت.
- به حرکات، اصوات و محیط‌های مورد علاقه نوزادتان توجه کنید. بعضی از نوزادان حرکت - مانند تاب خوردن - را دوست دارند در حالی که سایرین به صداهایی مانند موسیقی ملایم یا تغییر محیط - خروج از فضای بسته - واکنش نشان می‌دهند.
گاهی هر کاری می‌کنید نوزاد آرام نمی‌شود که علت آن معمولا دندان درآوردن٬ بیماری یا بروز یک تغییر بزرگ در اوست. زمانی که با چنین موردی مواجه می‌شوید به تلاش خود برای برقراری ارتباط با نوزاد و آرام کردن او ادامه دهید. شکیبایی، عشق و توجه شما به نفع اوست حتی اگر به بدخلقی‌های خود ادامه دهد.
مراقب فشار همسالانی که در میان اعضای خانواده و دوستان یافت می‌شوند و نیت بدی هم ندارند باشید. چیزی که به درد نوزاد آنها خورده ممکن است برای نوزاد شما کارساز نباشد. با آموختن آنچه نوزاد خودتان را آرام می‌کند، حس اعتماد را در وجود او خلق کنید تا نوزاد خود به تدریج بیاموزد که چگونه باید آرام شود.
2. خوردن و خوابیدن فرصت‌های مهمی را خلق می‌کنند
بسیاری از سیگنال‌های اولین نوزادان مربوط به نیاز آنها به خواب یا غذاست. افزایش تعداد دفعات شیردهی یا ساعت خواب آنها در مواقع لزوم می‌تواند تفاوت بزرگی در توانایی او در برقراری ارتباط هنگام بیداری ایجاد کند.
بدون استراحت کافی نوزاد نمی‌تواند آرام و هوشیار باشد و با شما ارتباط برقرار کند. نوزادان زیاد می‌خوابند (در ماه‌های اول پس از تولد روزانه 16 تا 18 ساعت) و سیگنال‌های خواب نوزاد شما اغلب بیشتر از آنچه فکرش را می‌کنید، تکرار می‌شوند.
نوزادانی که زیاد خسته می‌شوند معمولا در ساعات بیداری بیش از حد هوشیار هستند و حرکت و هیجان فراوانی دارند. ممکن است به اشتباه این انرژی زیاد نوزادتان را میل به فعالیت تلقی کنید اما در واقع، او نیم ساعت است که می‌خواهد به شما بفهماند وقت خوابش فرا رسیده است.
گرسنگی نیز می‌تواند علت بسیاری از سرنخ‌های اولیه نوزاد باشد. برنامه‌ریزی مفید است اما رشد ناگهانی سریع ممکن است موجب تغییر هر چند هفته یک بار نیازهای نوزاد شود. پس باید توجه دقیقی به علائم و سیگنال‌های منحصر به فرد نوزادتان نشان دهید.
۳. حرف بزنید، بخندید و با نوزادتان بازی کنید
اهمیت تفریح، بازی و تقسیم شادی با نوزاد را نمی‌توان انکار کرد. لبخند، خنده، لمس و ارتباط همگی مانند خواب و خوراک بخش‌هایی از روند رشد او به شمار می‌روند. زبان بدن، لحن صدا و تماس‌های محبت‌آمیز شما در برقراری ارتباط با نوزادتان اهمیت بسزایی دارند.
وقتی علائمی از نوزاد می‌بینید که خواهان بازی کردن با شماست، سعی کنید آرام باشید و از تبادل لبخند، شکلک‌های خنده‌دار و ایجاد صداهای شاد با او لذت ببرید. اسباب بازی، کتاب و موسیقی نیز می‌توانند نقطه شروع خوبی برای بازی کردن باشند اما اغلب تنها چیزی که برای دعوت نوزاد به بازی لازم است یک صدای خنده‌دار یا دالی موشه است.
اگر به درستی نمی‌دانید چگونه با نوزادتان بازی کنید، به تلاش خود ادامه دهید. زمانی که می‌خواهید شادی را در کنار او تجربه کنید باید هرگونه احساس شرمساری یا ناراحتی را کنار بگذارید.
4. سعی نکنید پدر و مادر کامل و بی‌عیب و نقصی باشید
لازم نیست تمام مدت یک پدر و مادر فوق‌العاده عالی باشید تا به مرور زمان با نوزادتان ارتباط برقرار کنید. تنها کافی است تمام تلاش خود را بکنید و نگران این نباشید که همیشه از خواسته‌های او آگاهی ندارید. آنچه پیوند شما با نوزاد را قطعی می‌کند، کیفیت و تاثیرپذیری این ارتباط است.
اغلب می‌گویند پدر و مادر بودن سخت‌ترین شغل دنیاست. شگفت‌انگیز است که چگونه یک موجود کوچک این همه کار و مسئولیت به دنبال دارد. اما هیچ‌کس نمی‌تواند همیشه حضور داشته باشد و 24 ساعته مراقب نوزاد باشد. هر پدر و مادری به کمک و حمایت دیگران نیاز دارد تا بتواند آرام، خونسرد و سرگرم باشد.
۵. ارتباط با نوزاد، وظیفه پدران نیز هست
بدیهی است که پدر نمی‌تواند ارتباط نزدیکی را که مادر هنگام شیردهی با نوزاد دارد، تجربه کند اما باز هم قادر به انجام فعالیت‌های خاص در کنار نوزاد و خلق یک پیوند زود هنگام است. این فعالیت‌ها عبارتند از:
- شیر دادن به نوزاد با شیشه: پدر می‌تواند با تغذیه نوزاد با شیر در شیشه و تعویض پوشک نوزاد ارتباط خاصی با او برقرار کند و باید این کار را در حالی که به چشمان او نگاه می‌کند، لبخند می‌زند و سخن می‌گوید، انجام دهد.
- صحبت کردن، کتاب خواندن و آواز خواندن: حتی اگر نوزادتان هنوز متوجه چیزی که شما می‌گویید، نمی‌شود. وقتی آرامش پدر و صدای اطمینان‌بخش او را می‌شنود٬ احساس امنیت می‌کند.
- بازی دالی موشه و تقلید حرکات، صداها و اداهای نوزاد
- بغل کردن و لمس نوزاد تا جایی که امکان دارد. پدر می‌تواند با استفاده از یک حائل هنگام انجام فعالیت‌های خود نوزاد را نیز در آغوش داشته باشد.
- اجازه بدهید نوزاد اجزای صورت شما را به عنوان پدر خود لمس کند.
موانعی که ارتباط با نوزاد را دشوار می‌کند
پیوند با نوزاد در حالت ایده‌آل باید به تدریج شکل بگیرد و این ارتباط مطمئن قطعا نمی‌تواند بدون ایراد و اشکال باشد. اما اگر شما یا نوزاد در حفظ آرامش و تمرکز بر یکدیگر مشکل داشته باشید٬ این ارتباط به تعویق افتاده و مختل می‌شود.
بیشتر نوزادان برای برقراری ارتباط با کسی که مراقب آن‌هاست، متولد می‌شوند. اما گاهی نوزاد برای ارتباط و پیوند مطمئن برقرار کردن مشکل دارد. این مشکلات عبارتند از:
- نوزادانی که به اختلالات سیستم عصبی دچار هستند.
- نوزادانی که در رحم مادر یا هنگام تولد مشکلاتی را تجربه کرده‌اند.
- نوزادانی که در بدو تولد یا در روزهای اول زندگی بیماری خاصی داشته‌اند.
- نوزادان نارسی که پس از تولد تحت مراقبت‌های ویژه بوده‌اند.
- نوزادانی که در بدو تولد از والدین خود جدا شده‌اند.
- نوزادانی که پرستاران و مراقبان گوناگون داشته‌اند.
هر چه زودتر مشکلات نوزاد را شناسایی کنید، اصلاح آنها آسان‌تر می‌شود. می‌توانید از پزشک کمک بگیرید.
والدینی که خودشان در کودکی ارتباط مطمئنی با پدر و مادر خود نداشته‌اند ممکن است در برقراری ارتباط با نوزاد خود دچار مشکل شوند. دیگر مشکلاتی که ممکن است در توانایی شما برای این ارتباط اختلال ایجاد کند، عبارتند از:
- افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی دیگر
- مصرف الکل و مواد مخدر
- استرس شدید (ناشی از مشکلات مالی٬ کمبود حمایت٬ کار زیاد و...)
- مورد سوء استفاده قرار گرفتن، نادیده گرفته شدن یا دوران کودکی ناآرام
- زندگی در یک محیط ناامن
- خاطرات بد از دوران کودکی
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼