غفلت والدین از کودکان، پنج بی‌توجهی فاجعه‌آفرین

شهرزاد: غفلت یکی از شایع‏ترین انواع آزار کودکان است که می‎تواند در همه خانواده ‏ها وجود داشته باشد. ولی اغلب در خانواده‏ های کم درآمد مشاهده می‏شود. غفلت یا بی توجهی عدم فراهم آوردن احتیاجات غذایی، پوشش، مسکن، بهداشت و مراقبت طبی و تحصیلی و سرپرستی طفل توسط والدین یا سرپرست طفل است.

غفلت همیشه عمدی نبوده، بلکه فقدان آگاهی، مضایق مالی و سایر عوامل ممکن است مانع کفایت والدین در جهت سرپرستی و پرورش فرزند گردد. غفلت را می‎توان به 5 دسته رفتار تقسیم کرد:

1.ضعف پرورشی : این مسئله باعث اختلال رشد می‏ شود.

2. ضعف سرپرستی و مراقبت: والدین کم سن و سال، والدین سهل انگار و غیر مسئول و پدر و مادرهایی که به لحاظ روانی دچار مسئله و مشکل هستند و کودک را در سنینی که نیاز به مراقبت و توجه دارد به حال خود رها می‏کنند و باعث صدمات جبران ناپذیری به کودک می‏شوند، مصداق والدین اهمال کار هستند. رها کردن کودک در معرض وسایل خطرناک از جمله چراغ‎های شعله‎ور، سماور یا چرخ گوشت روشن که موجب صدمات جبران ناپذیری به کودکان می‎شود.

3. غفلت و اهمال از جهت پزشکی: اهمال والدین در مواقع بیماری کودک، و تأخیر در مراجعه به پزشک منجر به تأخیر در مداوا و حاد شدن بیماری کودک، و در مواقعی از دست رفتن کودک می‎شود و معمولاً رفتار این پدر و مادرها در پاسخ به اعتراض سایرین نسبت به تأخیر در مراجعه به پزشک، متهم کردن کودک به تمارض است.

4. غفلت و اهمال از جهت تعلیم و تربیت: عدم توجه و رسیدگی به وضعیت تحصیلی کودک، بی اطلاعی و یا بی توجهی به ترک تحصیل یا فرار از مدرسه، از جمله رفتار خانواده‏هایی است که از نظر تحصیلات و پایگاه اجتماعی در رتبه پایین‏تری قرار دارند و معمولاً کمتر به وضعیت تحصیلی کودکانشان توجه می‎کنند. در چنین خانواده‏هایی به دلیل ناکافی بودن سطح درآمد خانوار، تعداد زیاد بچه‏ها و نا آگاهی والدین، به وضعیت تحصیلی آنها رسیدگی نشده و اغلب مسئله تعلیم و تربیت موضوعی کم اهمیت تلقی می‏شود. فرار از مدرسه پدیده‏ای است که فرزندان این قبیل خانواده‏ها به کرات انجام می‎دهند. بی آنکه خانواده‏هاشان از این مسئله مطلع شوند. معمولاً تکرار این موارد در نهایت منجر به ترک تحصیل آنها می‏شود.

5. غفلت هیجانی: مانند محبت نکردن کافی به کودک، بد رفتاری شدید یا مزمن با همسر در حضور کودک. کودکان برای پرورش و رشد شخصیت، در کنار رسیدگی به وضعیت تعذیه، مراقبت‏های بهداشتی، تأمین پوشاک و سایر مایحتاج ضروری، به شدت نیازمند محبت و توجه عاطفی از سوی والدین و مراقبان خود هستند. تظاهر به رفتار محبت‏آمیز کافی نیست و کودک نیازمند محبت واقعی و بدون قید و شرط والدین است.

از نظر«مزلو» روانشناس مکتب اصالت وجودی، محبت بدون قید و شرط یکی از ضروریات رسیدن به خود شکوفایی است. محبت بزرگسالان به کودکان، عامل مهم و مؤثری در رشد طبیعی آنان است، زیرا شخص در طول عمرش همواره می‏خواهد احساس کند که مطلوب دیگران است و می‎تواند خود را به جماعتی نسبت دهد و بر دوستی افراد آن اعتماد کند.

به عبارت دیگر، هر شخصی زمانی خود را خوشبخت تلقی خواهد کرد که او را دوست بدارند و او نیز دیگران را دوست بدارد و همچنین او را همان‏طور که هست بپذیرند. همه روانشناسان و مربیان در سالهای اخیر بر نقش و اهمیت محبت در رشد و سلامت زندگی کودک تأکید می‏کنند زیرا طفل زندگی خود را در حالی آغاز می‏کند که حتی توان حرکت اعضایش را ندارد و سالهای دراز به بزرگ‏ترهای خود نیازمند است و وجود مادی و سلامت روانی‏اش وابسته به توجه دیگران نسبت به او است.

در پژوهش‎های مختلف ثابت و برای همه مسلم شده است رشد کودکانی که در خانه و تحت مهر و توجه افراد آن زندگی می‎کنند، بهتر و سالم‏تر از اطفالی است که در پرورشگاه‏ها نگهداری می‏شوند. کودکانی که به لحاظ عاطفی از سوی خانواده طرد می‏شوند تا ابد خلأ کمبود محبت را در خود احساس می‏کنند و در هر مقطع زمانی این کمبود را به گونه‏ای خاص بروز می‎دهند.

آثار و علائم در مورد غفلت و سهل‏انگاری نوع جسمی می‎تواند به صورت گرسنگی شدید باشد. تغذیه ناکافی موجب می‏شود کودک مستعد ابتلا به عفونت‏ها و اختلالات کمبود ویتامینی گردد و به دلیل فقر پروتئین و کمبود کالری قسمت زیادی از بافت‏های بدن را از دست می‏رود. در این حالت کودک بیش از 40 درصد وزن خود را از دست می‎دهد و دچار اختلالات تغذیه‏ای پروتئینی از نوع مرسموس یا کواشیورکور می‏شود.

در بین کودکانی که به دلیل غفلت و سهل‏انگاری والدین یا سرپرست دچار گرسنگی شدید شده‏اند ممکن است دو شکل گرسنگی یعنی نوع مرطوب یا گرسنگی نوع خشک دیده می‏شود. در گرسنگی نوع مرطوب، ورم شدیدی در تمامی قسمت‎های بدن به همراه تجمع مایع فراوان در حفره شکم و تحلیل شدید عضلانی و کاهش پروتئین پلاسمای خون دیده می‏شود. در نوع خشک، ورم بدن وجود ندارد ولی فشار خون پایین می‏افتد و قلب نارسا می‏شود.

چنین کودکانی ظاهری لاغر، صورت کشیده، چشم‏های فرو رفته، تحلیل عضلانی، لاغری گردن و پوست و رنگ پریده دارند. نمونه‏های پوستی، دراماتیت‎های ادراری قنداق بچه نیز در این کودکان فراوان دیده می‏شود.