ویژگیهای رحم سالم، تاثیر در روند بارداری

رحم یکی از اعضای اصلی بدن زنان در باروری محسوب می شود و سلامت آن در ادامه روند بارداری و سلامت جنین بسیار موثر است.این عضو عضلانی و تو خالی که داخل لگن بین مثانه و رکتوم قرار دارد، از ۳ لایه مجزا تشکیل شده است؛ «سروز» یا پوشش خارجی، «میومتر» یا دیواره عضلانی میانی و «آندومتر» یا پوشش داخلی. ناهنجاری ها و نواقص ساختمانی رحم می تواند بر باروری زنان تاثیر بگذارد. دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید: ناهنجاری های مادرزادی رحم یکی از علل ناباروری، سقط یا زایمان زودرس است. این ناهنجاری ها شامل ناهنجاری های شکل رحم، وجود سپتوم (دیواره درونی رحم)، رحم تک شاخ، رحم دوگانه، فیبروم، پولیپ های آندومتر ، چسبندگی های داخل رحم و... هستند. به طور کلی رحم، عضوی مثلثی یا گلابی شکل است که حدود ۷۰ گرم وزن دارد و در قسمت تحتانی لگن قرار گرفته و محل رشد جنین است. رحم به دلایل مختلف ممکن است شکل طبیعی نداشته باشد که در این صورت، باعث سقط می شود. اولین نقص رحم، تک شاخ بودن آن است یعنی فقط قسمتی از رحم شکل گرفته است. مثلا شاخ سمت راست یا شاخ سمت چپ که معمولا به یک لوله مرتبط می شود و حفره کوچکی در آن وجود دارد. حجم داخل رحم کم است که یا باعث سقط می شود و یا در صورت ادامه بارداری، زایمان زودرس اتفاق می افتد. دومین ناهنجاری یا نقص رحمی، رحم دو شاخ است که در آن رحم به صورت دو حفره جداگانه شکل می گیرد. در این شکل هم معمولا سقط های مکرر به خصوص در ماه های دوم و ماه چهارم و پنجم اتفاق می افتد. بارداری برای این افراد خطر بیشتری دارد و احتمال بد قرار گرفتن جنین در رحم هایی که این شکل را دارند و سقط بیشتر است. ناهنجاری دیگر، وجود دیواره در رحم است. شکل ظاهری رحم طبیعی است، اما وسط آن یک دیواره وجود دارد. این دیواره ممکن است ناقص یا کامل باشد. گاهی از سطح فوقانی رحم تا حدود یک سوم یا نصف حفره رحم با این دیواره به ۲ قسمت تقسیم می شود. فضایی که با این دیواره ایجاد می شود، کوچک تر است و خونرسانی کافی به آن انجام نمی شود.

اگر با وجود این نقص بارداری روی دهد به علت تغذیه ناکافی احتمال سقط جنین وجود خواهد داشت. مشکل بالینی ناشی از دیواره درونی رحم شامل ناباروری، سقط خودبه خود در ۳ ماهه اول یا دوم یا عوارض ۳ ماهه آخر بارداری است. البته در صورت وجود ناهنجاری داخل رحمی، ادامه بارداری به محل لانه گزینی جنین بستگی دارد و این نکته شاید علت مواردی باشد که بیمار با داشتن دیواره درونی رحم و حتی بعد از یک زایمان طبیعی، سقط های مکرر را تجربه می کند. برداشتن این دیواره به روش هیستروسکوپی میزان سقط خودبه خود را در بیماران مبتلا به دیواره درونی رحم به طور قابل توجهی کاهش می دهد و درمان جراحی در بیمارانی که دیواره درونی شناخته شده و سابقه سقط های مکرر دارند، گاهی انجام می شود.ناهنجاری های رحمی معمولا علامتی ندارند اما در کسانی که دچار ناهنجاری شکل رحم هستند، اختلالات کلیه و مجاری اداری بیشتر است مثلا کلیه یکطرفه، کلیه لگنی یا نعل اسبی در آنان بیشتر دیده می شود. حدود ۲۵ درصد خانم هایی که نقایص رحمی دارند، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و یک بارداری طبیعی تا ترم طی می کنند اما در ۷۵ درصد موارد این نقایص به سقط و زایمان زودرس همراه می انجامد.وی در خصوص تشخیص این بیماری م گوید: اگر بیمار ۲ تا ۳ سقط یا زایمان زودرس حدود ۴ تا ۵ ماهگی داشته باشد، پزشک معمولا عکس رنگی یا هیستروسالپنگوگرافی درخواست می کند. در هیستر و سالپنگوگرافی ماده حاجبی، تزریق و تصویری از فضای داخلی رحم گرفته می شود. معمولا با این عکس می توان ناهنجاری های رحمی را تشخیص داد اما گاهی رحم دو شاخ با رحم دیواره درونی دار اشتباه گرفته می شود که در این موارد از ام آر آی و هیستروسکوپی به همراه لاپاراسکوپی استفاده خواهد شد. معمولا این مشکل تا زمانی که بارداری به وجود نیامده یا نزدیک زایمان، تشخیص داده نمی شود و دلیلی برای چکاپ زنان از نظر وجود این مشکل قبل از بارداری وجود ندارد.در رحم دیواره دار معمولا از درمان بهترین نتیجه حاصل می شود و بارداری تا آخر ترم ادامه پیدا می کند. در گذشته هنگام مواجهه با این مشکلات رحمی و وجود دیواره در رحم، عمل جراحی وسیع با باز کردن شکم روی رحم انجام می شد اما امروزه با کمک هیستروسکوپی به وسیله دوربین، حفره رحم دیده می شود و این کار بدون برش و باز کردن شکم از طریق واژن انجام می شود. درمان ناهنجاری های فوقانی دستگاه تناسلی که با پیامدهای ناگوار بارداری همراه اند، بسیار محدود است، بنابراین برای بهبود بخشیدن به پیامدهای بارداری، باید افزایش احتمال بارداری خارج از رحم یا زایمان زودرس را مدنظر داشت. اوایل بارداری این بیماران را باید با سونوگرافی از راه واژن بررسی کرد تا وجود یک ساک بارداری داخل رحمی ثابت شود و سپس با افزایش سن بارداری باید با سونوگرافی و معاینات دیگر با نظر پزشک دهانه رحم را از نظر احتمال باز شدن زودرس بررسی کرد.