استحمام روزانه نوزاد، وسایل مورد نیاز

آفتاب: استحمام روزانهٔ نوزاد، در حفظ سلامتى و رشد کودک تأثیر بسزائى دارد. کودک پس از هر بار استحمام نشاط و آرامش خود را به‌دست آورده، به خوبى شیر مى‌خورد و به راحتى به خواب مى‌رود.

همچنین در هنگام استحمام، مادر و یا مراقب کودک، امکان آن را خواهند یافت که بدن کودک را مورد مشاهده قرار داده، از وجود هرگونه التهاب، ورم و یا حالت غیرعادى آگاه شوند و در بهبود آن بکوشند.

در ماه‌هاى اوّل تولد بهترین و مناسب‌ترین موقع براى حمام دادن طفل، قبل از شیر خوردن و پیش از خواب مى‌باشد (توجه داشته باشید طفل را بعد از غذا حمام نکنید همچنین مادر باید در هنگام حمام کردن حوصله و وقت کافى داشته باشد. حمام دادن نوزاد پیش از خواب هم به آرامش شبانهٔ وى کمک زیادى مى‌کند.)

رعایت نکات لازم قبل از استحمام

- باید کلیه لوازم مورد نیاز را قبلاً آماده کرده، در دسترس قرار دهید تا ضمن کار مجبور نشوید نوزاد را به حال خود رها نموده، به‌دنبال وسیله‌اى بگردید. این عمل ضمن اینکه او را در معرض سرماخوردگى قرار مى‌دهد، باعث بى‌علاقگى نوزاد به استحمام مى‌شود.

بهتر است در روزهاى اول تولد براى اطمینان از سازگارى دماى بدن نوزاد با محیط خارج رحمى پیش از استحمام درجهٔ حرارت نوزاد را از راه زیربغل کنترل کنید.

- در صورت امکان، در اولین دفعه، نوزاد را با حضور شخص ثالثى حمام کنید تا اگر چیزى را فراموش کرده‌اید در یافتن آن به شما کمک کند.

- هرگز آب گرم را قبل از آب سرد، داخل وان یا لگن نریزید، زیرا اگر فراموش کرده باشید که آب سرد را به آن اضافه کنید، موجب سوختگى پوست نوزاد خواهد شد.

- سعى کنید از دو میز براى حمام کردن نوزاد استفاده کنید، وسایل شستشو، مانند لگن یا وان، پارچ آب، صابون، لیف و امثال آن را روى یکى از میزها، حوله، لباس‌هاى مورد نیاز، وسایل پیچیدن کهنه و غیره را روى میز دیگر قرار دهید. اگر میزى در اختیار ندارید، مى‌توانید از تختخواب نوزاد براى گذاشتن حوله و لباس استفاده کنید و شستشو را کنار تخت انجام دهید.

- محلى که در آنجا نوزاد را حمام مى‌کنید باید به اندازه کافى گرم باشد (۲۲ تا ۲۵ درجه سانتى‌گراد) و استحمام را بیش از ۱۰ دقیقه طول ندهید.

- در زمستان، حوله‌ها را قبلاً روى شوفاژ یا بخارى گرم کنید، سپس به تهیه وسایل لازم بپردازید.

- روى میزى که کودک را پس از شستشو در آنجا قرار مى‌دهید، تشک یا پتوئى بیندازید و روى آن مشمعى بکشید. سپس حوله را روى مشمع پهن کنید.

- درجه حرارت مناسب آب، براى استحمام کودک، ۳۸ درجه سانتیگراد است. ولى باید آب داخل لگن و پارچ را یکى دو درجه گرم‌تر تهیه کنید زیرا تا زمانى که لباس‌هاى نوزاد را از تن وى در مى‌آورید کمى سرد مى‌شود.

- وقتى نوزاد را روى میز یا داخل لگن و وان قرار مى‌دهید، هرگز او را رها نکنید، بلکه باید همیشه یک دستتان به‌عنوان حائل روى بدن او قرار گیرد زیرا ممکن است در نتیجه یک لحظه غفلت شما به زمین بیفتد

- نوزاد را همیشه قبل از موعد تغذیه، حمام کنید نه بعد از آن و با شکم پر، امّا فاصله حمام دادن با تغذیهٔ قبلى، نباید به اندازه‌اى باشد که در هنگام استحمام، کودک احساس گرسنگى نماید.

وسایل مورد نیاز استحمام نوزاد

وسایلى که معمولاً در حمام کردن نوزاد مورد مصرف قرار مى‌گیرد عبارت است از:

- لگن یاوان مخصوص کودک یا یک تشت پلاستیکى بزرگ

- پارچ پلاستیکى نسبتاً بزرگ

- لیف نرم

- صابون ملایم (مخصوص بچه)

- پنبه هیدروفیل

- پیش‌بند براى جلوگیرى از خیس شدن لباس مادر

- وسایل پیچیدن کهنه

- لباس‌هاى تمیز و اطو شدهٔ متناسب با فصل، براى تعویض لباس‌هاى نوزاد پس از استحام

- حوله کوچک براى خشک کردن سر و صورت

- حوله بزرگ براى خشک کردن بدن نوزاد

- مشمع به ابعاد میزى که کودک را روى آن خشک مى‌کنید و لباس مى‌پوشانید

- یک پتو یا یک تُشک کوچک

- پودر بچه

- روغن‌هاى چرب کننده مانند روغن بادام شیرین یا وازلین (اگر نشیمنگاه نوزاد دچار التهاب شده باشد.

روش حمام دادن نوزاد

۱. درجه حرارت آبى که براى شستشو نوزاد به‌کار مى‌رود باید در حدود درجه حرارت بدن باشد (۳۸ درجه سانتیگراد) براى تأمین آب مورد نیاز، اوّل آب سرد را در وان یا لگن بریزید و سپس آب گرم را به آن اضافه کنید تا درجه حرارت مناسب تأمین گردد. براى کنترل درجه حرارت، مى‌توانید از آرنج خود که نقطه حساس بدن است استفاده کنید. لباس‌هاى نوزاد را به جز زیرپوش، از تن او خارج نمائید (شکل الف) (درصورتى‌که نوزاد مدفوع کرده بود بهتر است قسمت پائین بدن او را با آب ۳۸ْ مجدداً شستشو داد "با پارچ آب یا زیر شیر آب").

شکل الف

۲. از محدود کردن به روش مامى براى پوشاندن نوزاد بدن و مهار کردن وى در حمام دادن به هنگام شستشوى سر و صورت استفاده کنید (شکل‌هاى ب، ج، د). آنگاه او را از زیر ناحیه شانه، در زیر بغل دست چپ طورى نگهدارید که صورت او رو به بالا باشد و گردنش در وضع راحتى قرار گیرد (روى مچ و کف دست شما باشد) و همچنین نتواند دست‌هاى خود را به حرکت درآورد (وضعیت فوتبال) سپس با انگشتان شست و سبابه دست چپ مجراى گوش نوزاد را بپوشانید.

شکل ب و ج و د

با کف دست راست سر او را با کمى از آب لگن خیس نمائید. باید دقت شود که آب به‌صورت نوزاد ریخته نشود ولى پشت گوش، پشت گردن و زیر گردن تمیز شود، سپس سر را با حوله‌اى خشک کنید (کسانى که چپ دست هستند باید نوزاد را در زیر بغل سمت راست خود قرار داده، با دست چپ اقدام به شستشوى سر او نمایند). در مرحله بعد صورت نوزاد را با آب تمیز کنید (شکل هـ).

شکل ه

۳. پس از شستن سر و صورت، پارچه خیس شده و دور بدن و سر نوزاد را بردارید و یک دست خود را زیر گردن و زیربغل و دست دیگر را زیر زانوان نوزاد بگیرید و او را بلند کنید و به آرامى در آب فرو برید. فرو بردن ناگهانى بچه در آب باعث ترس او خواهد شد. طفل را طورى در وان قرار دهید که سر و گوش‌هاى او از آب خارج باشد (شکل ل).

شکل ل

۴. با دست چپ گردن نوزاد را محکم نگه دارید و با آب ساده، ناحیه تناسلى و پاهاى نوزاد را بشوئید (شکل م) در انجام این کار از هرگونه خشونت و بدرفتارى با نوزاد بپرهیزید و هنگام شستشو به نظافت کشاله‌ران، ناحیه تناسلى، مقعد و زیر زانوها توجه بیشترى کنید (شکل س).

شکل م و س

۵. کودک را با رعایت نکات ایمنى، از آب خارج کرده، در حوله‌اى که روى میز پهن شده، قرار دهید و تمام سطح بدن نوزاد، به‌خصوص چین‌هاى آن را کاملاً خشک کنید (شکل ش).

شکل ش

۶. پس از اتمام شستشو حوله خیس شدهٔ دور بدن و سر او را بردارید و با یک حوله دیگر براى خشک کردن او اقدام کنید. هرگز حوله را روى بدن او نکشید بلکه آن را دور او بپیچید و به‌طور ملایم روى آن فشار دهید. هنگامى که پوست کاملاً خشک شد چین‌هاى گردن، زیربغل و کشالهٔ ران و همچنین پشت گوش‌ها را خشک کنید (شکل چ).

شکل چ

۷. براى پوشاندن لباس‌ها از زیر پیراهن شروع کنید.

۸. اگر زیر پیراهنى نوزاد دگمه‌دار است دست خود را در داخل آستین کرده، دست نوزاد را در آن قرار دهید و سپس دست دیگر و آنگاه دگمه‌‌ها را ببندید و اگر بدون دگمه است ابتدا سر نوزاد را در داخل زیرپوش قرار داده، به همان ترتیبى که گفته شد دست‌ها را در داخل آستین‌ها قرار دهید.

۹. کهنه یا پوشک را با توجه به نکاتى که گفته خواهد شد بپوشانید.

۱۰. سایر لباس‌هاى نوزاد را (بلوز، شلوار یا پیراهن سرهمى متناسب فصل) به او بپوشانید (در صورت نیاز مى‌توانید از یک روسرى براى پوشانیدن سر نوزاد استفاده کنید).

۱۱. پس از پوشانیدن کامل کهنه و لباس، به نوزاد شیر بدهید.