از پوشک گرفتن کودک، وقت خداحافظی رسیده یا نه؟

مجله اینترنتی برترین‌ها: انگار همین دیروز بود که اولین پوشک نوزادتان را عوض کردید و حالا دیگر آن نوزاد کوچک و ناتوان به کودکی نوپا و شیطان تبدیل شده و شما فکر می کنید زمان مناسب برای کنار گذاشتن پوشک رسیده است.

بای بای پوشک

انگار همین دیروز بود که اولین پوشک نوزادتان را عوض کردید و حالا دیگر آن نوزاد کوچک و ناتوان به کودکی نوپا و شیطان تبدیل شده و شما فکر می کنید زمان مناسب برای کنار گذاشتن پوشک رسیده است.

آموزش آداب توالت رفتن دغدغه همه مادرانی است که کودک بالا تر از یک سال و نیم دارند، البته باید گفت هیچ سن خاصی برای کنار گذاشتن پوشک وجود ندارد. شما می توانید این کار را زمانی آغاز کنید که هم شما و هم کودک تان آمادگی آن را دارید.

معمولا کودکان ۲ تا ۳ سال و گاهی حتی ۴ سال به درک کاملی از وضعیت کنترل و دفع ادرار و مدفوع می رسند. اگر آموزش را زودتر شروع کنید، احتمال موفقیت شما و کودک تان کم است و این فرآیند، تجربه ای طولانی و دردناک برای هر دوی شما خواهد بود. این مطلب به شما کمک می کند مطمئن شوید که آیا واقعا وقت خداحافظی با پوشک رسیده یا خیر!

علائم آمادگی

سن مناسب برای شروع آموزش در کودکان متفاوت است. به یاد داشته باشید آموزش پیش از زمان مناسب می تواند مشکلاتی از قبیل شب ادراری، استرس و احساس ناامنی و اعتماد به نفس پایین برای کودک به همراه داشته باشد.

برای این که مطمئن شوید کودک تان به سن مناسبی رسیده و آمادگی نسبی برای پذیرفتن لگن را دارد یا هنوز کنار گذاشتن پوشک برایش زود است، باید به دنبال علائم زیر باشید.

با توجه به رشد جسمی، رفتاری و روان شناختی سن مناسب برای شروع استفاده از لگن سنی است که:

کودک بتواند به راحتی راه برود، بدود، بنشیند و از پله ها بالا و پایین برود. زمان دفع مشخص و منظمی داشته باشد و بتواند حرکات روده ای را تا حدودی کنترل کند. بتواند بیش از ۳ یا ۴ ساعت خشک بماند. این امر به شما نشان می دهد ماهیچه های مثانه به قدری قوی شده اند که بتوانند ادرار را برای مدت مشخصی نگه دارند.

بتواند چند دقیقه آرام بنشیند و بازی کند، بدون این که راه بیفتد و بهانه بگیرد. بتواند شلوارش را به تنهایی بالا و پایین بکشد. اگر پوشکش خیس یا کثیف بود، احساس ناراحتی کرده و اعتراض کند. بتواند از رفتارهای سایرین تقلید کند. وقتی شکمش کار می کند از ظاهرش مشخص باشد، مثلا سکوت کند، جای خلوتی برود یا حالت چهره اش تغییر کند. این نشان می دهد او نسبت به کاری که می کند تا حدودی آگاه است.

بتواند دستورات و فرمان های ساده را دنبال کند؛ مثلا کتاب را بیاور، به اتاق برو، کلاهت را سر کن و... مفهوم قرار دادن هر چیز را سر جایش درک کند و به آن اهمیت بدهد. نشانه ای از استقلال در رفتارش باشد و دوست داشته باشد مستقل کارهایش را انجام دهد، مثلا خودش غذایش را بخورد یا لباس هایش را درآورد.

نسبت به استفاده از لگن و کنار گذاشتن پوشک اعتراضی نداشته باشد و همکاری لازم را در حد توانش نشان دهد. از کلماتی برای آگاه کردن شما نسبت به خیس بودن یا کثیف بودن پوشکش استفاده کند و قبل از انجام عمل دفع و ادرار بتواند با این اسامی وضعیتش را اعلام کند یا حتی قادر باشد خودش را نگه دارد تا به دستشویی برسد.

این ها علائمی هستند که نشان می دهند کودک شما درک مناسبی از نیاز هایش دارد. لازم نیست کودک تمام علائم را با هم داشته باشد، فقط کافی است به طور کلی نشانه ای از اشتیاق و ناراحتی از پوشک به شما نشان دهد، آن وقت شما می توانید با خیال راحت آموزش را آغاز کنید.

آمادگی کودک

آمادگی کودک مهم ترین اصل شروع آموزش است. برای این که کودکی بتواند به تنهایی به دستشویی برود، رسیدن به مراحل رشد جسمی و روانی الزامی است. پیش از ۲ سالگی دستگاه عصبی کودک آن قدر کامل نیست که بتواند زمان توالت رفتن خود را کنترل کند.

پس هرگز کودک تان را وادار به انجام کاری نکنید که با آن احساس راحتی نمی کند. اجبار و عجله در آموزش می تواند نتایج عکس بدهد. هر بچه ای در یک مقطعی توانایی های جسمی و روانی لازم برای استفاده از لگن را کسب می کند و معمولا این توانایی ها بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی نمایان می شوند، اما هستند کودکانی که حتی تا ۴ سالگی اعلام آمادگی نمی کنند، پس جای نگرانی نیست.

هر چه آموزش دیر تر شروع شود کودک آمادگی بیشتری دارد و بهتر با این مسئله کنار می آید. پس برای نتیجه بهتر پیش از هر تصمیمی ابتدا به دنبال نشانه ها و علائم اشتیاق برای کنار گذاشتن پوشک در کودک تان باشید. معمولا زمانی کودک آماده آموزش است که از خیس یا کثیف بودنش آگاه شود و بتواند به نوعی شما را خبردار کند.

زمان مناسب

اگر احساس می کنید کودک برای کنار گذاشتن پوشک آمادگی لازم را دارد، باید آموزش را شروع کنید و برای این کار زمان مناسبی را در نظر بگیرید. زمان مناسب یعنی کودک و مادر هر دو از نظر روحی در شرایط مساعدی باشند و آرامش کافی برای سر وکله زدن با یکدیگر را داشته باشند.

اگر کودک دوره ای بحرانی مثل تغییر شرایط و محیط، وجود فرزندی جدید در خانواده، جدایی پدر و مادر یا به طور کلی شرایط سختی را پشت سر می گذارد، بهتر است آموزش را به وقت دیگری موکول کنید. آموزش استفاده از توالت و لگن روندی وقت گیر است و شما هم باید زمان لازم و کافی برای این کار در نظر بگیرید و در عین حال صبر و تحمل داشته باشید.

اگر خودتان هم در حال پشت سر گذاشتن شرایط بحرانی هستید یا فشار روانی ناشی از تعویض خانه، کار زیاد و خستگی ناشی از شیر گرفتن کودک و... را تحمل می کنید، بهتر است آموزش را متوقف کنید تا هم خودتان و هم فرزندتان آرامش و انرژی لازم را داشته باشید.

محیط دستشویی را برای کوچولو ها جذاب کنید. بیشتر کودکان از دستشویی می ترسند، شما می توانید با چند راهکار ساده کودک را تشویق کنید و این ترس را از او بگیرید. ابتدا باید محیط توالت را برایش جذاب کنید و با گذاشتن چند عروسک کوچک یا عکس و پوستر در دستشویی او را تشویق کنید.

آموزش به صورت منظم و روتین

آموزش باید به صورت پیوسته و منظم باشد تا کودک سردرگم نشود. زمانی مشخص برای استفاده از لگن در نظر بگیرید. ابتدا کودک تان را روزی یک بار مثلا پس از صبحانه، قبل از حمام یا پس از صرف مایعات با پوشک روی لگن بنشانید تا احساس امنیت کرده و به این کار عادت کند.

هنگامی که کودک به نشستن روی لگن در این زمان ها عادت کرد و آن را جزئی از کارهای روتین روزانه اش پذیرفت، اجازه دهید بدون پوشک روی لگن بنشیند و مدتی به این صورت لگن را امتحان و به این احساس جدید هم عادت کند.

برایش توضیح دهید این همان کاری است که مامان و بابا و بزرگتر ها انجام می دهند. اگر کودک تان چه با پوشک و چه بدون پوشک علاقه ای به نشستن روی لگن نشان نمی دهد او را مجبور به این کار نکنید. تشویق و صبر بخش عظیمی از این آموزش را در بر می گیرد. پس اگر کودک در لگن ادرار کرد یا روی لگن نشست او را با هیجان تشویق کنید. تشویق او را به استفاده از لگن مشتاق تر می کند و احساس خوبی به او دست می دهد.

اولین قدم

محیط دستشویی را برای کوچولو ها جذاب کنید. بیشتر کودکان از دستشویی می ترسند، شما می توانید با چند راهکار ساده کودک را تشویق کنید و این ترس را از او بگیرید. ابتدا باید محیط توالت را برایش جذاب کنید و با گذاشتن چند عروسک کوچک یا عکس و پوستر در دستشویی او را تشویق کنید.قدم بعدی تهیه یک لگن زیبا و خوش آب و رنگ است که بتواند کودک را هنگامی که روی لگن می نشیند، سرگرم کند.

ابتدا با لگن های کوچک آغاز کنید تا کودک به احساس آرامش و امنیت برسد و نشستن روی لگن را یاد بگیرد. بهتر است لگنی را انتخاب کنید که مانند صندلی دسته داشته باشد تا کودک هنگام نشستن و برخاستن احساس راحتی کند و از دسته ها کمک بگیرد.

بعضی لگن ها در اطراف شان اسباب بازی های فکری یا موزیکال دارند که در این صورت کودک را بهتر و آسان تر جذب می کنند. آموزش باید ابتدا به صورت تئوری آغاز شود. از ۱۸ ماهگی لگنی برای کودک تهیه کرده و به صورت آرام و پیوسته کودک را با روش استفاده از آن آشنا کنید.

ابتدا اجازه دهید کودک با پوشک روی لگن بنشیند تا به نشستن روی آن عادت کند و بفهمد درون آن سقوط نمی کند. بهتر است قبل از شروع آموزش کتاب هایی برای کودک تهیه کنید که با عکس و داستان در مورد استفاده از دستشویی توضیح می دهند.

با رعایت تمام موارد، باز هم ممکن است کودک شما در مواردی کنترلش را از دست بدهد و خودش را خیس کند، عصبانی نشوید و هرگز او را تنبیه نکنید، در عوض با تشویق او را به استفاده از لگن ترغیب کنید. شرایط او را درک کنید.

او تنها مدت کوتاهی است که استفاده از ماهیچه های بدنش را آموخته و کنترل دفع را به دست گرفته. کنار گذاشتن پوشک و آموختن استفاده از لگن فرآیندی زمان گیر است که صبر و حوصله زیادی می خواهد. برای جلوگیری از این اتفاقات ناگهانی لباس ها و شلوارهای گشاد تن کودک بکنید که درآوردن و پوشیدن شان راحت باشد.

وقتی کودک تان به طور ناگهانی خودش را کثیف کرد، او را در دستشویی تمیز کرده و استفاده از لگن را یادآوری کنید و از او بخواهید دفعه بعد به دستشویی برود.

شورت آموزشی

زمانی که احساس کردید کودک دیگر با استفاده از لگن مشکلی ندارد و به راحتی با این موضوع کنار آمده پوشک را کنار بگذارید و از شورت های آموزشی استفاده کنید.

این کار اجازه می دهد کودک اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند و پس از مدتی خودش شورت آموزشی را از پایش درآورد و روی لگن بنشیند، ولی همچنان پوشک را در برنامه شبانه و خواب کودک نگه دارید.

اگر کودک تان به استفاده از شورت های آموزشی عادت کرد و پیش از انجام عمل دفع شمارا مطلع کرده و به دنبال لگن بود، وقت آن رسیده از شورت های معمولی استفاده کنید، اما هنوز هم امکان خطا وجود دارد، پس یادآوری استفاده از لگن را فراموش نکنید.

استفاده از شورت هایی با عکس کاراکترهای کارتونی مورد علاقه کودک ممکن است او را به خیس نکردن خودش تشویق کند، پس تمام راه ها و جوانب را در نظر بگیرید تا روز به روز به موفقیت نزدیک تر شوید.

چند پیشنهاد

تا اینجا فهمیدیم که آموزش استفاده از لگن باید ابتدا در طول روز و بعد در شب شروع شود. زمانی که کودک میل به استقلال دارد و می تواند شما را از کثیف بودن پوشکش آگاه کند، بهترین زمان شروع آموزش است و تنها کلید موفقیت صبر و بردباری و تشویق فراوان است. برای تشویق کودک شعر و آوازی اختراع کنید و هربار موفق شد در لگن دستشویی کند با این شعر و آواز اختصاصی او را تشویق کنید.

کتاب هایی تهیه کنید که با داستان و شعر و تصویر، روند دستشویی رفتن را به تصویر می کشند. این کتاب ها را در دسترس کودک تان قرار دهید و برایش بخوانید تا او هم مانند شخصیت داستان به استفاده از لگن مشتاق شود.

زمان های مشخصی برای استفاده از لگن اختصاص دهید تا به یک عادت روزانه تبدیل شود. مثلا هر ۲۰ دقیقه کودک را روی لگن بگذارید و او را تشویق کنید تا کارش را انجام دهد. سپس به مرور این زمان را طولانی تر کنید، هر ۳۰ دقیقه، هر ۴۰ دقیقه و... پس از مدتی بر حسب عادت، کودک خودش به سراغ شما می آید و از شما می خواهد او را به دستشویی ببرید.

از یک ساک جادویی یا کیسه گنج استفاده کنید. می توانید یک کیسه کوچک رنگی بردارید و آن را پر از اسباب بازی کوچک کنید. اگر اسباب بازی ها با موضوع دستشویی رفتن باشند بهتر است، مانند لگن های کوچک، دوش حمام، صابون های تزئینی، شلنگ، حوله و... یا با مقواهای رنگی این اشکال را ببرید و درون کیسه بیندازید.

سپس هر بار که کودک موفق شد او را تشویق کنید و اجازه دهید خودش اسباب بازی یا ماکتی را از درون ساک جادویی بیرون بیاورد و درون یک جعبه کفش نگه دارد تا قسمت بعدی آن را دفعه بعد به دست آورد.

با این کار او تشویق می شود به دستشویی برود تا سرانجام دستشویی کوچک و ماکت خود را کامل کند. پس از مدتی می بینید او به استفاده از لگن و دستشویی عادت کرده. همچنین می توانید این کار را با یک صندوقچه گنج امتحان کنید، کشف چیزهای جدید همیشه برای کودکان لذت بخش است.

استیکر و عکس برگردان های زیبا به کودک تان جایزه بدهید، کودکان همیشه از تشویق شدن استقبال می کنند و برای تشویق دوباره سعی می کنند کارهای خوب انجام دهند. شما می توانید از همین قضیه به نفع خودتان استفاده کنید.

مقوایی بزرگ روی در دستشویی نصب کنید و هر بار که کودک به دستشویی رفت یک عکس برگردان به او جایزه بدهید تا روی مقوا بچسباند. در آخر تابلویی دارید پر از عکس برگردان های زیبا که خبر از موفقیت شما و فرزندتان می دهد.

از توالت رفتن و نشستن روی لگن یک بازی درست کنید. به طور مثال می توانید از رنگ های خوراکی استفاده کنید. یک قطره رنگ خوراکی آبی در لگن بریزید. سپس به کودک نشان دهید با ادرار در لگن، رنگ آب تغییر می کند و سبز می شود.

کودک از این که بفهمد این کار را خودش کرده به شدت ذوق می کند. همچنین می توانید در لگنش برای او نشانه ای برای هدف گیری قرار دهید. مثلا یک تکه دستمال توالت در لگنش بگذارید و از او بخواهید با ادرارکردن روی آن، آن را خیس کند.

آموزش تقلیدی

کودکان مقلد های خوبی هستند و دقیقا همان کاری را انجام می دهند که شما انجام می دهید. برخی کودکان ممکن است با تقلید از شما استفاده از توالت را یاد بگیرند. پس به آنها اجازه دهید تا جنس موافق شان را هنگام استفاده از توالت ببینند.

رابطه بین توالت و دستشویی کردن را به کودک نشان دهید. کودک در ابتدا مدفوع و ادرار را بخشی از بدنش می داند و نمی تواند درک کند چیز کثیف و بدی است. برای او توضیح دهید ادرار و مدفوع حاصل چیست و از کجاآمده و حتما به او بگوید که بخشی از بدنش نیست تا کودک هنگام دفع دچار ترس نشود.

اگر کودک همچنان پوشکش را کثیف کرد، سعی کنید او را حین مدفوع کردن گیر بیاورید و برای او توضیح دهید که مشغول چه کاری است. سپس با حفظ خونسردی او را به دستشویی برده روی لگن بنشانید و محتویات پوشک را در لگن خالی کنید و به او اجازه دهید کاسه توالت را ببیند و خودش سیفون را بکشد و با خداحافظی از محتویات پوشک به او بفهمانید باید کارش را در لگن انجام دهد.

شست وشوی باسن، خشک کردن و شستن دست ها را بعد از توالت برای کودک توضیح داده و به صورت نمایشی آن را اجرا کنید. دیدن این حرکات و شنیدن توضیحات شما به کودک کمک می کند درک بهتری از این مرحله آموزش داشته باشد و به این کار ها عادت کند.

اگر فرزند شما خواهر یا برادر بزرگتری دارد که این مراحل را پشت سر گذاشته از او نیز در اجرای این حرکات کمک بگیرید. دیدن کودکانی که به سن فرزندتان نزدیکند به کودک کمک می کند تا راحت تر با این مسئله کنار بیاید.

هنگامی که کودک روی لگن نشسته کتاب ها را برای او بخوانید و عکس ها و تصاویر را برای کودک توضیح دهید تا با مفهوم کلی استفاده از لگن آشنا شود و آمادگی ذهنی برای پذیرش آن را داشته باشد. برخی کودکان از صدای بلند سیفون می ترسند. پس اجازه دهید خودش سیفون را بکشد و این کار را به نوعی بازی تبدیل کنید تا ترسش بریزد.

کنار گذاشتن پوشک در شب

کنترل دفع و ادرار ابتدا باید در طول روز صورت گیرد و بعد نوبت به شب ها می رسد. هنوز زمان کنار گذاشتن پوشک به طور کامل نرسیده. حتی اگر کودک تان تمام روز خشک و تمیز بماند، چند ماه دیگر طول می کشد تا کنترل دفع در طول شب را کامل بیاموزد.

هنوز بدنش آن قدر بالغ نشده که شب هنگام احساس دفع به مغزش فرمان بیداری بدهد و به دستشویی برود. برای چند ماه اول همچنان باید در شب کودک را پوشک کنید اما تشویقش کنید اگر در طول شب نیاز به دفع داشت شما را صدا بزند تا به دستشویی بروید.

می توانید لگنش را زیر تخت قرار دهید تا او به استفاده از لگن در طول شب مشتاق شود. پیش از خواب او را به دستشویی ببرید و اگر ۵ شب پشت هم تا صبح خشک ماند و خودش را خیس نکرد، زمان کنار گذاشتن پوشک در طول شب رسیده.

از شورت های معمولی استفاده کنید و زیر تشکش پلاستیکی پهن کنید تا در صورت دفع اتفاقی تشک ها کثیف نشوند. اگر همچنان در طول شب نتوانست شما را آگاه کند و خودش را خیس کرد، هرگز دعوایش نکنید چرا که با این کار او احساس بدی نسبت به خودش پیدا می کند و اعتماد به نفسش کم می شود.

آموزش با تشویق و ترغیب

هرگاه احساس کردید کودک نیاز به دفع دارد او را به نشستن روی لگن تشویق کنید. به او کمک کنید به دستشویی برود و لباس هایش را دربیاورد. اگر امکان دارد به او اجازه دهید مدتی بدون پوشک بگردد و اگر فاصله تا حمام و دستشویی زیاد است و فکر می کنید کودک نتواند خودش را نگه دارد لگن را در گوشه ای از اتاق قرار دهید تا در صورت لزوم دسترسی به آن راحت باشد.

تمام مراحل را به یک بازی شاد و مفرح تبدیل کنید. هر چه کودک بیشتر بدون پوشک بگردد زود تر و راحت تر استفاده از لگن را می آموزد. البته در این فرآیند باید منتظر خیلی چیز ها باشید و عصبانی نشوید، چون ممکن است کودک گاهی هنگام بازی یادش برود و خراب کاری کند.

این کار را آنقدر تکرار کنید تا به یک عادت تبدیل شود. هر چند وقت یک بار استفاده از لگن را به او یادآوری کنید و بگویید هر وقت بخواهد می تواند از لگن استفاده کند. گاهی کودکان به علت بازیگوشی نمی توانند مدت کافی روی لگن بنشینند، در این صورت بهتر است او را با شعر و آواز تشویق کنید تا کمی بیشتر روی لگن بماند.

هر گاه موفق شد، او را تشویق کنید و جایزه ای برایش در نظر بگیرید، مثلا یک کتاب داستان یا یک بازی جدید. به مرور کودک یاد می گیرد عمل دفع را کنترل کند و خودش را به دستشویی برساند. هرگز او را مجبور به استفاده از لگن نکنید و خونسردی خودتان را حفظ کنید چرا که در غیر این صورت او را مضطرب می کنید و از روی ترس و استرس ممکن است دستشوییش را نگه دارد و دچار یبوست شود یا استفاده از لگن را یک اجبار ببیند و زحمات شما نقش برآب شود.