وضعیت مادر در اتاق زایمان چگونه است؟
اگرچه سزارین به عنوان یک عمل نجات‌دهنده مادر و نوزاد در مواقع ضروری، شناخته شده‌است، امادر کشور ما به ابزاری برای فرار از درد زایمان تبدیل شده است.
روزنامه همشهری: اگرچه سزارین به عنوان یک عمل نجات دهنده مادر و نوزاد در مواقع ضروری، شناخته شده است، اما با وجود اینکه این روش در کشورهای پیشرفته همچنان ماهیت خود را حفظ کرده و در مسیر درست خود قرار دارد در کشور ما، به ابزاری برای فرار از درد زایمان تبدیل شده است.
در حالی که در کشورهای اروپایی زایمان با روش سزارین ۱۰ تا ۳۰ درصد زایمان ها را شامل می شود، در کشور ما افزایش و رشد قابل ملاحظه ای نسبت به زایمان طبیعی داشته و در واقع ۴۰ تا ۶۰ درصد زایمان های ما چه در مراکز دولتی و چه در مراکز خصوصی امروزه با روش سزارین صورت می گیرد.
البته به گفته کارشناسان این آمار در مراکز خصوصی به ۹۰ تا ۱۰۰ درصد هم می رسد، در حالی که از نظر استاندارد جهانی این آمارها حداقل باید ۵ تا ۱۵ درصد باشند. البته طرفداری از سزارین این روزها تنها از جانب بیماران صورت نمی گیرد.
بلکه این روش در میان پزشکان هم طرفداران زیادی دارد. با این حال به گفته کارشناسان شاید اولین علت تمایل بیماران به سزارین، ترس از زایمان طبیعی و درد ناشی از آن باشد ولی عامل مهمی که موجبات این ترس را فراهم می کند کمبود امکانات در زایمان طبیعی، تسهیلات کمتر بیمه و روش نادرست زایمان طبیعی در شرایط فعلی است.
دکتر نسرین چنگیزی، متخصص زنان و زایمان و رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت در رابطه با شرایط کنونی زایمان طبیعی و سزارین در کشور و برنامه های وزارت بهداشت برای کاهش میزان سزارین در این گفت وگو توضیح می دهد.
خانم دکتر، شما هم معتقدید مهم ترین دلیل استقبال از زایمان طبیعی ترس مادران است؟
ـ در دنیا و در مراجع علمی خیلی معتبر بحث جالبی در این زمینه داریم که می گوید قبل از این که زایمان تبدیل به بیماری شود، در خانه ها انجام می شد و یک سری خاطرات خوش از مادران به دختران طی پروسه زایمان طبیعی منتقل می شد.
ولی وقتی اینطور جا افتاد که فردی که می خواهد زایمان کند، باید حتما تحت مراقبت های بیمارستانی باشد و خودبه خود تصویری از بیمارگونه بودن زایمان ایجاد شد، خیلی از خدمات اطرافیان یک زن باردار هم حذف شد.
متأسفانه هیچ کدام از خدمات بیمارستانی هم جایگزین این حمایت ها و مراقبت ها نشدند. پس یک سری مداخلات پزشکی دست به دست هم دادند و حالتی را به وجود آوردند که بیمار گونه بودن فرایند زایمان طبیعی به وجود آمده و در نهایت سبب بروز بسیاری از سزارین های بی دلیل شود.
یعنی شما می گویید ترس از زایمان طبیعی از همین جا شروع شد؟
ـ بله، البته این ها علاوه بر سنتی بودن زایمان طبیعی در کشور است که خود به عاملی مهمی برای سوق دادن زن باردار به سزارین تبدیل شده است. به طوری که خیلی از افراد در کشور ما با انجام یک بار زایمان طبیعی، در مراحل بعدی سزارین را ترجیح می دهند و از زایمان طبیعی هیچ وقت خاطره خوشی نخواهند داشت.
منظورتان از این سنتی بودن زایمان چیست؟
ـ ببینید، ما مدام در مورد عوارض سزارین به مادرها هشدار می دهیم. زایمان طبیعی در واقع پلی است که عوارض سزارین را دور می زند البته نه با پروسه ای که به صورت سنتی در کشور ما اجرا می شود.
به عنوان مثال خانمی با درد کم و در فاز نهفته برای زایمان بستری شده و اصرار خاصی هم بدون در نظر گرفتن دستورالعمل های مربوط به ختم بارداری برای او در نظر گرفته می شود.
خب مسلما تسریع زایمان در چنین فردی از طریق تحریک یا القاء زایمانی انجام می شود و چون مادر به طور طبیعی در فاز زایمان نیست، این تحریک یا القاء زایمانی هم طولانی خواهد شد که نتیجه آن خستگی مادر است.
از طرفی مادر وقتی وارد زایشگاه می شود به طور کامل خوردن مایعات را هم برای او ممنوع می کنیم. گرسنگی خود منجر به تاخیر در زایمان شده و پروسه زایمان به راحتی پیش نمی رود تا جایی که خیلی از پزشکان با برخوردن به یک مشکل کوچک در چنین مواردی سزارین را جایگزین زایمان طبیعی می کنند.
علاوه بر این ها ما متأسفانه روش مرسومی هم که داریم و آن این است که مادر باید روی تخت زایمان میخ کوب شود و حق تحرک ندارد. سرم هم به میخکوب شدنش کمک می کند و همین درد هنگام زایمان را افزایش می دهد.
شما در وزارت بهداشت برای از بین بردن این باورهای نادرست چه اقداماتی کردید؟
ـ در این رابطه باید بگویم جای تأسف است که در بعضی از کشورها زنان طی دوران بارداری یعنی از ۲۰ تا ۳۷ هفتگی، در کلاس های آموزش زایمان شرکت می کنند و این کار آنقدر به درستی و روی نظم در این کشورها انجام می شود که مایع حسرت ما است.
با این حال در کشور ما هم به تازگی این کلاس ها که ۸ جلسه ۹۰ دقیقه ای است در چند بیمارستان شروع به کار کرده اند که طی آن ها مادر با همراه هم جنس خود حتی همسرش شرکت می کند و آموزش های تئوری و عملی مربوط به تکنیک های تنفس، تمرینات بدنی و روش های مختلف شیر دادن به نوزاد آموزش داده می شود.
هنوز خیلی از مادران تصور منطقی از اتاق زایمان ندارند و به نوعی از آن وحشت دارند. در آموزش های شما سعی شده که این فضا در ذهن مادران باز سازی شود؟
ـ بله، در یکی از این جلسات ما، مادر به زایشگاهی که قرار است در آن بستری شود، می رود تا آن رعب و وحشتی که هیچ کس از اصل آن با خبر نیست از بین برود.
اتاق های زایمان آیا به حدی استاندارد هستند که با دیدن آن ها وحشت مادر از آن ها کاسته شود؟
ـ ببینید، ما باید شرایط خصوصی بودن اتاق زایمان را برای مادر نگه داریم که البته این اتفاق در کشور ما خیلی دیر و خیلی هم به ندرت انجام می شود. اما نکته مهم این است که درد زایمان را شاید بتوان تحمل کرد ولی رنج ناشی از آن شاید تحمل ناپذیر باشد. منظورم این است که اگر حرمت مادر در اتاق زایمان حفظ نشود، جز خاطره ای تلخ از پروسه زایمان چیزی در ذهن مادر نخواهد ماند.
همین اقدام به تاخیر افتاده برای خصوصی کردن و حفظ حریم مادر، شامل چه اقداماتی است؟
ـ الان بحثی که در این رابطه مطرح است این است که ما بیمارستان های خود را مجهز کنیم به اتاق درد، اتاق زایمان و اتاق پس از زایمان. الان هم ۹ بیمارستان با این شرایط کار را شروع کرده اند.
به صورت پایلوت؟
ـ نه، همه سعی ما بر این است که این کار سریعا شروع شود نه این که اول به صورت پایلوت باشد. فراموش هم نکنیم که همه ۴۰۰ زایشگاه در کشور باید این شرایط را داشته باشند.
وضعیت مادر در این اتاق ها به چه صورت است؟
ـ مادر در هر کدام از این اتاق ها می تواند روش های نشسته به پهلو یا خوابیده را انتخاب کند و زایمان از این طریق انجام شود. حین زایمان هم از تکنیک های زایمان و تکنیک های تنفسی، رایحه درمانی و موسیقی درمانی برای آرامش مادر استفاده می شود. علاوه بر این عدم وجود مداخلات مثل سرمی که مادر را میخکوب کند و همچنین بحث استفاده از مواد خوراکی و مایعات باید مورد توجه قرار گیرد.
همراه چطور؟ مادر می تواند فردی را هم به انتخاب خود به عنوان همراه در این اتاق ها داشته باشد؟
ـ صد در صد. حضور همراه مؤثرتر از هر عامل دیگری است. ببینید منطق ما در این مورد این است که معتقدیم حضور همراه یک طرف و همه روش های غیر دارویی که ما حین زایمان به کار می بریم یک طرف.
در چنین شرایطی مادر حق انتخاب نوع زایمان را هم دارد؟
ـ بله، نکته بسیار مهمی که در این مورد وجود دارد این است که مادر بتواند خود روش زایمان را انتخاب کند. البته فراموش نکنیم که باید به منطق و شعور مادر احترام گذاشت ولی باید همه شرایط را در هر دو نوع زایمان به او توضیح داد نه اینکه فقط از او بپرسیم مایل به سزارین است یا زایمان طبیعی. پس مشاوره متخصص زنان در این رابطه و اینکه مادر را با تمام عوارض و مزایای روش های زایمانی آشنا کند، مهم ترین اصل است.
همه مادران می توانند در چنین شرایطی که به آن ها اشاره کردید زایمان کنند یا این که استثنا هم وجود دارد؟
ـ نه، این شرایط برای مادرانی بود که برای زایمان در معرض خطر کم هستند. چون یک زن باردار به محض بستری شدن باید غربالگری شود و متخصصان زنان باید مادرانی که می توانند وارد این روند شوند و نیاز به مراقبت های ویژه و مانیتورینگ خاصی ندارند را مشخص کنند.
تمام شرایطی که به آن ها اشاره کردید جهت انجام زایمان طبیعی در بهترین حالت بود که هدف آن هم مسلما در راستای کاهش میزان سزارین است. در این میان عده ای از متخصصان زنان هم معتقدند که سزارین آنقدرها هم که گفته می شود پرعارضه نیست و حتی از زایمان طبیعی هم مطمئن تر است. نظر شما چیست؟
ـ اینکه می گویند سزارین عارضه خاصی ندارد را قبول ندارم. سزارین عوارض خاص هر جراحی را دارد چون به هر حال در این جراحی شکم باز می شود. خطرات مربوط به سزارین در واقع از همان قدم اول یعنی عزم به بیهوش کردن فرد شروع می شود.
حدود ۶۰ درصد از این بیهوشی ها هم بیهوشی عمومی است که خود عوارض خاص اش حتی مرگ و میر را دارد. حتی جایگزین کردن بی حسی ها مثل بی حسی اپیدورال هم عوارض خاص خودش را دارد. علاوه بر تمام این ها عوارض دیگری حین عمل ایجاد می شوند مثل انواع عفونت ها و چسبندگی های خارجی ناشی از این عمل که حتی انجام جراحی های بعدی به دلیل این چسبندگی ها با مشکل مواجه می شود.
این عوارض در همه سزارین ها دیده می شوند یا به ندرت باید منتظر آن ها باشیم؟
ـ تقریبا در بیشتر سزارین ها. از طرفی خونریزی حین سزارین با بیهوشی عمومی بسیار زیاد است چون ما انتظار داریم ۵۰۰ سی سی خونریزی داشته باشیم و یک گرم کاهش میزان هموگلوبین اما در سزارین به طور معمول ۱۰۰۰ سی سی یا بیشتر خونریزی داریم و هموگلوبین ۲ برابر کاهش می یابد.
به علاوه اگر بی حسی اپیدورال باشد، باز این امکان برای مادر وجود دارد که نوزاد خود را بعد از به دنیا آمدن در آغوش بگیرد اما در بیهوشی عمومی مادر کاملا بیهوش است و نوزاد به خاطر مواد بیهوشی که حین عمل به خاطر قطع ناف به او منتقل شده مسلما نوزاد سر حالی نیست. این نوزاد در بیشتر موارد نیاز به احیاء دارد.
شما به عوارض سزارین اشاره کردید؛ اما هنوز هم تقریبا در ۹۰ تا ۱۰۰ درصد مراکز خصوصی علاوه بر خواست بیمار، پزشک هم سعی در تغییر نظر بیمار نمی کند و به نظر می رسد انتخاب سزارین برای او هم بهتر است. وزیر بهداشت مدتی پیش اعلام کرد که وزارت بهداشت سعی در برخورد با چنین مراکزی دارد. شما در جریان هستید؟
ـ الان این هم برای ما سؤال است که چه کار کنیم انگیزه پزشکان برای زایمان طبیعی افزایش یابد. چون مسئله این است که سزارین یک وقت مشخص دارد و از جراح زمان کمتری را می گیرد.
تصور متخصص هم این است که عوارض سزارین قابل پیش بینی تر است. البته یکی از دلایل گرایش پزشکان به این نوع زایمان بحث حمایت های قانونی است که از متخصص زنان در زایمان طبیعی نمی شود، در حالی که ما می گوییم اگر مادر در زمان خاص خود برای مداخلات پزشکی بستری شد حمایت های قانونی هم طبق قانون ما از متخصص زنان باید بشود و سزارین جز در موارد اورژانسی انجام نشود.
با این حال ما با تعاملی که با پزشکی قانونی و نظام پزشکی شده آخرین دستورالعمل ها را برای حمایت های قانونی بیشتر برای این دو سازمان ارسال کردیم علاوه بر این که فعالیت پزشکان در مراکز خصوصی را هم زیر نظر خواهیم داشت.
سؤال آخر، بحث افزایش تعرفه زایمان طبیعی برای کاهش سزارین تا کجا پیش رفت؟
ـ بحث افزایش تعرفه زایمان طبیعی چند ماه پیش مطرح شده ولی اینکه چطور و تا چه سقفی باید این تعرفه مشخص شود باید با بیمه ها به توافق برسیم. تمام سعی ما نیز بر این است که بتوانیم روی تعرفه ها تاثیر بگذاریم اما مهم این است که تعرفه و حق الزحمه ماما و متخصص زنان چقدر باید باشد. ما باید به یک عدد خاص برسیم و آن را به عنوان تعرفه اعلام کنیم.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼