آمار سزارین در دنیا، کجا از همه کمتره؟

اغلب مادران جوان که با مشکلاتی نظیر تهوع صبحگاهی، کاهش وزن شدید یا افزایش وزن شدید، درد عضلات و غیره روبه رویند با تصور زایمانی دشوار و دردناک طی ماه آخر بارداری به هر وسیله ای متوسل می شوند تا حداقل از بابت تجربه زایمان خیالشان جمع باشد.
اما چگونه؟ آن ها به تنها چیزی که فکر می کنند عمل سزارین است تا برای به دنیا آوردن کودک خود به عمل جراحی اقدام کنند، اما مصائب زایمان فیزیولوژیک را تجربه نکنند.

در کشور ما سال هاست کارشناسان نسبت به افزایش تمایل زنان به عمل سزارین هشدار داده اند و آمارهای مختلفی از آن ارائه کرده اند. خوب است مادران بدانند که در کشورهای پیشرفته چیزی به عنوان سزارین اختیاری وجود ندارد و پزشک بدون علت پزشکی قابل قبول نمی تواند اقدام به انجام سزارین کند.
در حالی که در کشور ما برخی پزشکان به انجام عمل سزارین مشهورند و به مادرانی که زایمان فیزیولوژیک را انتخاب کرده اند جواب رد می دهند.

چرا سزارین؟
دکتر نسرین چنگیزی رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت درباره علل استقبال از سزارین در کشور ما به خراسان می گوید: ۴ دلیل اصلی برای رواج سزارین در کشورهای برخوردار از امکانات طبی وجود دارد که کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست.

این عوامل شامل تغییر انتظارات مادران از روند زایمان، کاهش استفاده از روش های جراحی در زایمان طبیعی، مسائل قانونی و مسائل مربوط به سن مادران در زمان بارداری و چاقی است.
طبیعی است از این دلایل می توان چنین برداشت کرد که فقط یک عامل در افزایش آمار سزارین تاثیر نداشته و زنجیره ای از عوامل در این امر دخیل اند.

به گفته وی آمار سزارین در دنیا معادل ۱۵ درصد است در حالی که در کشور ما معادل ۴۰ درصد است. این در حالی است که این رقم در کشورهای آفریقایی کمتر از ۵ درصد و در کشورهای توسعه یافته به خصوص ایتالیا، مکزیک، آمریکا و برزیل به ۳۵ درصد می رسد.

از طرفی شاید بتوان از مدگرایی به عنوان یکی از عوامل افزایش آمار سزارین در کشور یاد کرد. به عبارتی متاسفانه برخی خانم ها فکر می کنند هر کس مدرن تر و امروزی تر است از سزارین استفاده می کند.
برخی هم به نادرست تصور می کنند زایمان طبیعی فشار زیادی روی نوزاد می آورد و بهتر است از روش جراحی که فشاری بر کودک وارد نمی کند، استفاده کرد.
باید به چنین کسانی تذکر داد که فشاری که جنین تحمل می کند برای او مفید است چرا که با حالت مکشی که ایجاد می کند ریه های او را پاک می کند.

درست به همین دلیل است که نوزادانی که به روش زایمان طبیعی به دنیا آمده اند مشکلات تنفسی کمتری نسبت به نوزادان سزارینی ها دارند.
از بابت فشار روی سر جنین نیز نباید نگران بود زیرا استخوان های سر به گونه ای است که این فشار را به خوبی تحمل می کند مگر در مواردی که سر جنین نسبت به لگن بزرگ باشد.یک نگرانی عمده در میان مادران باردار و پرهیز آن ها از زایمان طبیعی نامشخص بودن موعد زایمان است.

به عبارتی اگر مادری سزارین را انتخاب کند در تاریخ معینی به بیمارستان می رود، بستری می شود و تحت عمل جراحی کودک خود را به دنیا می آورد.
اما در زایمان طبیعی علاوه بر انتظار برای تولد نوزاد، مادر از ناهماهنگی کادر مامایی در بیمارستان و حضور نداشتن پزشک معالج هنگام زایمان احساس نگرانی شدید می کند و ترجیح می دهد این مسائل را با عوارض عمل سزارین معاوضه کند.

از سویی از آن جا که کادر مامایی قادر به برقراری رابطه خوبی با مادر باردار نیست، وی ممکن است ساعت ها در اتاق زایمان درد بکشد بدون این که به او کمکی شود.
البته دلایلی مورد قبول برای پذیرش سزارین در مادران وجود دارد که مهم ترین آن ها تطابق نداشتن سرجنین با لگن مادر، طرز قرار گرفتن غیرعادی جنین، مشکلات مربوط به جفت و بند ناف، سابقه سزارین، چند قلویی و سایر موارد است.
در چنین مواردی پزشک متخصص با توجه به شرایط مادر باردار تصمیم به انجام سزارین می گیرد. سزارین فقط در صورتی صحیح است که با زایمان طبیعی سلامت مادر و نوزاد به خطر بیفتد.

عوارض سزارین
سزارین مانند هر عمل جراحی دیگری خالی از خطر وعوارض نیست. خون ریزی و عفونت مهم ترین عوارض پس از عمل سزارین است. اما به گفته دکتر چنگیزی عوارض سزارین از زایمان طبیعی بیشتر است خصوصا احتمال بیشتر ایست قلبی، هماتوم محل عمل، هیسترکتومی، عفونت های جدی پس از عمل، عوارض بیهوشی، ترومبوآمبولی وریدی و خون ریزی شدید پس از عمل وجود دارد.
از عوارض طولانی مدت آن نیز می توان به اختلالات لانه گزینی جفت در حاملگی های بعدی، افزایش خطر پارگی رحم در حاملگی های بعدی و چسبندگی های شکمی که هر نوع جراحی را دچار مشکل می کند، اشاره کرد.
وی ادامه می دهد: بعضی علت ترجیح سزارین را به زایمان طبیعی پیش گیری از افتادگی های لگنی ذکر می کنند که براساس مستندات موجود مورد تایید نیست.
وقتی درباره فواید زایمان طبیعی و آماده کردن مادر برای این نوع زایمان از دکتر چنگیزی می پرسیم، وی به ۵ فایده آن اشاره می کند: استفاده از سیر طبیعی خلق شده برای زایمان، خون ریزی کمتر پس از زایمان، توان شیردهی بلافاصله بعد از زایمان، توان برقراری ارتباط عاطفی با نوزاد بلافاصله پس از زایمان و استفاده از دارو خصوصا برای تسکین درد پس از زایمان.البته نباید فراموش کرد که روزهای بستری شدن برای سزارین بیشتر است.
مدت زمان استراحت بیمار سزارینی بیشتر خواهد بود و احتمال نازایی پس از سزارین وجود دارد. اما دکتر چنگیزی تاکید می کند که درباره نحوه انتخاب نوع زایمان باید زمینه ارائه اطلاعات لازم به مادران فراهم شود.

این اطلاعات می تواند شامل روند بارداری، تشریح ساده الزامات فیزیکی بدن مادران، روش های تسکین درد زایمان، روند زایمان، وضعیت های مختلف زایمان طبیعی و زایمان بی درد دارویی، عوارض سزارین و غیره باشد تا از این طریق مادر برای تصمیم گیری در این باره دید بهتری داشته باشد.
وی درباره تاثیر نوع زایمان مادر بر بروز افسردگی پس از زایمان می گوید: علل خطر افسردگی پس از زایمان با نوع زایمان ارتباط واضحی ندارد اما با رضایت مادر از نوع زایمان و قدرت تصمیم گیری او درباره انتخاب منطبق بر اطلاعات رابطه مستقیم دارد.
دکتر چنگیزی درباره راهکارهای کاهش سزارین در کشور براساس مستندات موجود در کشور می گوید: ما به این نتیجه رسیده ایم که اولین راهکار تقویت نظام آموزش در زمینه های دانشگاهی و عامه مردم است.
در رتبه دوم تقویت نظام پایش و ارزش یابی بیمارستان ها قرار می گیرد. سپس باید موانع قانونی اصلاح و روند زایمان شفاف سازی شود و در نهایت به اصلاح مسائل تعرفه ای در کشور نیاز داریم.